Δέκα χρόνια μετά, το ‘Social Network’ είναι πλέον ταινία τρόμου

Εκτός από το Όσκαρ Διασκευασμένου Σεναρίου, το ‘Social Network’ θα κέρδιζε άλλα δύο βραβεία από τα οκτώ συνολικά για τα οποία ήταν υποψήφιο – το φιλμ έχασε το Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας από τον ‘Λόγο του Βασιλιά’ και ο David Fincher το Καλύτερης Σκηνοθεσίας από τον άνθρωπο που έφτιαξε το ‘Cats’ – και ο κόσμος θα μάθαινε τα εξής χρήσιμα όπως υπενθυμίζει το Rolling Stone.

Ότι ο Fincher δεν θα χρειαζόταν πλέον σίριαλ κίλερ για να φτιάξει μια φανταστική ταινία, ότι η Rooney Mara είχε στόφα πρωταγωνίστριας και ότι ο Trent Reznor των Nine Inch Nails μπορούσε να κάνει δεύτερη καριέρα ως συνθέτης μουσικών σκορ. Το Rolling Stone προσθέτει και τη ξαφνική συνειδητοποίησή μας ότι ο Justin Timberlake μπορούσε να παίξει, αλλά προσωπικά την αρνούμαι. Ο Justin Timberlake υποδύθηκε έναν εγωκεντρικό douchebag, άρα ο Justin Timberlake δεν υποδύθηκε τίποτα. Αντ’ αυτού εγώ θα πω ότι συνειδητοποιήσαμε – εμείς και κάθε editor που ‘κόβει’ τρέιλερ για το Hollywood – ότι οι creepy χορωδιακές διασκευές θα ήταν πάρα πολύ ταιριαστές για όλα τα τρέιλερ της επόμενης δεκαετίας.

Θα διαπιστώναμε επίσης για πολλοστή φορά ότι ο Sorkin είναι ο ιδανικός άνθρωπος για να βάζει πανέξυπνα, φρενήρη κατεβατά στα στόματα τσιτωμένων geeks που τα υπόλοιπα geeks θα θέλαμε να μπορούσαμε να πούμε, πάντοτε με μία μουσικότητα που λήγει αποστομωτικά.

Το νέο του “YOU CAN’T HANDLE THE TRUTH!11!” θα γινόταν το ηπιότερο, απαξιωτικό “If you guys were the creators of Facebook, you would have invented Facebook”.

Όπως μας ενημέρωνε η ταινία στο άνοιγμά της, το 2010 το Facebook είχε 500 εκατομμύρια μέλη σε 207 χώρες. Πλέον έχει 2,7 δισεκατομμύρια μέλη σε όλο τον πλανήτη.

Σύμφωνα με τον Zuckerberg του ‘Social Network’ βέβαια, έναν απολαυστικό Jesse Eisenberg που εκτοξεύτηκε απότομα και φυλακίστηκε για καιρό στην ερμηνεία του, το ατού του Facebook τον καιρό που ήταν ακόμα διακολεγιακό κοινωνικό δίκτυο ήταν η αίσθηση αποκλειστικότητας. Είχε τον αέρα ενός club και τα clubs για τον Mark ήταν ο δρόμος για τη δημοτικότητα και την επιτυχία. Ήταν ο λόγος που ζήλευε τον κολλητό του και το φυτίλι που άναψε τον φραστικό διαξιφισμό του με την Erica (Mara) που ανοίγει την ταινία.

Ως σύντροφός του θα τον ρωτούσε ποιος κολεγιακός σύλλογος ήταν ο πιο εύκολος για να μπει κανείς και όχι ο καλύτερος για να μπει κανείς, άρα αυτό έπρεπε να σημαίνει πως υποτιμούσε αυτόν και τις δυνατότητές του. Αφού έγινε σύντομα φανερό πως καμία εξήγηση της Erica δεν θα ήταν αρκετά ικανοποιητική για να τον κατευνάσει, η Mara έριξε μια μπαρουτοκαπνισμένη ριπή που έληξε το παιχνίδι.

«Θα περάσεις τη ζωή σου πιστεύοντας ότι δεν αρέσεις στα κορίτσια επειδή είσαι nerd», είχε πει πιάνοντας απότομα το χέρι του. «Και εγώ θέλω να ξέρεις από τα βάθη της καρδιάς μου, πως αυτό δεν θα είναι αλήθεια. [Δεν θα σε θέλουν] επειδή είσαι μαλάκας».

Το φιλμ είχε δώσει στην Erica μια mic drop στιγμή, όμως το πόσο πανηγυρική ήταν πραγματικά θα φαινόταν μόνο σε rewatch. Αφού είχες δει τον Mark να φτιάχνει μία αισχρή ‘hot or not’ ιστοσελίδα κατάταξης για τις γυναίκες της σχολής (ο ίδιος ο Zuckerberg θα αποκαλούσε το FaceMash «φάρσα» αργότερα), αφού τον είχες παρακολουθήσει να ξεχνά φιλίες και ηθικούς φραγμούς στο όνομα της καταξίωσης και του χρήματος. Στο επετειακό rewatch του ‘Social Network’ δέκα χρόνια μετά, το mic drop είναι σχεδόν καταπραϋντικό.

Μόνο εκ των υστέρων μπορούμε να ανασάνουμε βαθιά με την ατάκα της Mara. Όταν έχουμε δει μια νεοσύστατη δημοκρατία να βυθίζεται στο χάος μπροστά στα fake news, όταν έχουμε γίνει μάρτυρες καταθέσεων και δηλώσεων όπου ο Zuckerberg έχει υποστηρίξει ότι ήταν «αρκετά τρελό» να πιστεύει κανείς ότι τα fake news που εξαπλώνονται μέσω του Facebook είναι ικανά να επηρεάσουν εκλογές, ή ότι δεν είναι δουλειά του Facebook να κάνει fact-checking σε πολιτικές δηλώσεις, ή όταν γνωρίζουμε πλέον ότι ο αλγόριθμος του Facebook είναι φτιαγμένος για να εθίζει και να μεταβάλλει αδιόρατα τη συμπεριφορά μας αλλά εκείνος δεν προθυμοποιείται να κατασκευάσει κάτι υγιέστερο στη θέση του. (Ή όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με τη χρήση αντιηλιακού του).

Το ‘Social Network’, βέβαια, δεν έχει κακογεράσει. Το σενάριο του Sorkin αναγνώριζε την υπεροψία και την τοξικότητα των tech bros που θα σατίριζε αργότερα το ‘Silicon Valley’. Θα είναι επίσης πάντα επίκαιρο και πέρα από τους προφανείς λόγους, γιατί σε τελική ανάλυση ακολουθεί τα βήματα ενός σύγχρονου μύθου δημιουργίας (έστω από το Upside Down) και αυτοί είναι πάντοτε διαχρονικοί. Αφουγκραζόταν όμως κιόλας ότι στα ‘00s ο κόσμος είχε πειστεί πως τα καινούρια φιντάνια της τεχνολογίας ήταν κουλ και άρα ίσως το next best thing για να αναλάβουν τα ηνία του κόσμου. Ήταν πεφωτισμένοι, ακούραστοι και άπιαστοι. Ήταν οι νέοι καλλιτέχνες. Δεν θα μπορούσες ποτέ να τους αποκωδικοποιήσεις γιατί το μυαλό τους λειτουργούσε σε άλλο επίπεδο και δεν μπορούσαν να αξιολογηθούν όπως οι κοινοί θνητοί.

Ο Mark του ‘Social Network’ ήταν η ενσωμάτωση όσων θεωρούσαμε τότε ως δείγμα αληθινής υπεροχής στους πραγματικούς Zuckerberg του κόσμου, ή σε μία Elizabeth Holmes της Theranos για παράδειγμα. Ντυνόταν με ρόμπες και “fuck-you flip-flops”, δούλευε νύχτα-μέρα πάνω στο δημιούργημά του όταν οι υπόλοιποι συμφοιτητές του κοίταζαν να παρτάρουν, και είχε ένα πέπλο μυστηρίου που συνδέαμε και συνδέουμε ακόμα με τα αουτσάιντερ. Ο Sorkin και ο Fincher αξιοποίησαν λοιπόν αυτή μας την ιδέα και, προσδίδοντας του πικρία και μισογυνισμό, την αμφισβήτησαν. Το τέλος του ‘Social Network’ όμως, η αφέλειά του καλύτερα, είναι που κάνει σήμερα το φιλμ μία εναλλακτική ταινία τρόμου.

Στον επίλογο, η Rashida Jones που έπαιζε τον παρατηρητή σε όλες τις σκηνές των ‘σημερινών’ καταθέσεων από τη θέση μιας καλοσυνάτης νομικάριας, έχει βγάλει πλέον ένα συμπέρασμα. Δεν ήταν μαλάκας, όπως του λέει. Προσπαθούσε τόσο πολύ όμως να γίνει.

Η διάγνωσή της είναι τοποθετημένη στο τέλος με σκοπό να κλείσει αφηγηματικά τον κύκλο που είχε ανοίξει νωρίτερα η διάγνωση της Mara, και με αυτή την εξήγηση ο Sorkin πλαισιώνει τον Zuckerberg ως έναν νεαρό άνδρα που παριστάνει κάτι που δεν είναι, απλώς γιατί έχει πληγωθεί. Με αυτόν τον τρόπο μάς ζητάει διακριτικά να τον συγχωρήσουμε, ή έστω να το σκεφτούμε, γιατί «οι μύθοι της δημιουργίας χρειάζονται έναν διάολο».

Στον κόσμο του Zuckerberg όπως τον φαντάστηκε ο Sorkin, το χειρότερο πράγμα που θα μπορούσε να κάνει ένας τσάρος της τεχνολογίας θα ήταν να προσβάλλει την πρώην του (“Το Ίντερνετ γράφεται με μελάνι, Mark!”) ή να στερήσει από έναν παλιό του φίλο την περιουσία που είχαν δημιουργήσει παρέα. Όταν όμως βλέπουμε δέκα χρόνια μετά τον Eisenberg να σκρολάρει αμήχανα στο κινητό του πριν πέσουν οι τίτλοι τέλους, δεν βλέπουμε πια έναν απομονωμένο άνθρωπο που παραδέχεται αθόρυβα ότι έκανε λάθος. Που θα σπείρει πλέον ό,τι θέρισε με τον τρόπο που λατρεύει να αποδίδει δικαιοσύνη ο Sorkin.

Βλέπουμε έναν supervillain να μας γλιστράει μέσα από τα χέρια.