Freddie Mercury, the AIDS innuendo

Πριν λίγες μέρες είχαμε την θλιβερή επέτειο του θανάτου του. Σήμερα είναι η παγκόσμια ημέρα κατά του AIDS, της ασθένειας από την οποία πέθανε. 23 χρόνια μετά, the man who would be Queen, όπως τον αποκάλεσε κάποτε το “Rolling Stone”, δεν έχει ξεχαστεί. Υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους ερμηνευτές της ροκ μουσικής, με μοναδική ενέργεια πάνω στη σκηνή και μια εκπληκτική από άποψη δυνατοτήτων φωνή. Αλλά και ένας εμπνευσμένος συνθέτης και στιχουργός. Το ΟΝΕΜΑΝ αφιερώνει λίγες γραμμές στον Freddie Mercury, τον front-man που προφήτεψε ότι δεν θα γίνει σταρ, αλλά μύθος.

“Μας αρέσει να μπερδεύουμε τον κόσμο. Δεν μοιάζουμε με τους άλλους. Στην πραγματικότητα έχουμε περισσότερα κοινά με τη Λάιζα Μινέλι παρά με τους Led Zeppelin”, είχε πει σε μια συνέντευξή του ο Μέρκιουρι στα πρώτα χρόνια των Queen. Και αποδείχτηκε ότι είχε δίκιο. Ήταν ένας παράξενος συνδυασμός αυτή η τετράδα που από το ξεκίνημά της στην αρχή των 70ties βρέθηκε να ισορροπεί ανάμεσα στο hard, το glam και το progressive rock, χωρίς όμως να “ανήκει” ολοκληρωτικά σε καμία “κατηγορία”. Και ήταν ο Freddie Mercury αυτός που έπεισε τους υπόλοιπους τρεις ότι με κάθε ευκαιρία θα έπρεπε να κάνουν όσους άκουγαν τη μουσική τους ή έβλεπαν τα live τους, να “ασθμαίνουν”. Χρειάστηκε να περιμένουν 4 χρόνια και 3 δίσκους μέχρι να βρουν τη θέση τους σε μια μουσική σκηνή που είχε αρχίσει να αφήνει πίσω της οριστικά και αμετάκλητα την αθωότητα των 60ties και να “αναλύει” με τελείως διαφορετικούς και σαφώς πιο περίπλοκους τρόπους το ροκ, εξερευνώντας διαφορετικές φόρμες και στιλ με εμφανή την ανάγκη μιας νέας, εγκεφαλικής προσέγγισης στη σύνθεση.

Ένα “ευλογημένο” συνονθύλευμα από διαφορετικές τάσεις κυριαρχούσε σε όλα τα επίπεδα του ροκ, ψάχνοντας να διοχετεύσει δημιουργικά ταλέντο και άποψη σε καινούργια, απάτητα μονοπάτια: Ο Μπάουι, πρωταγωνιστής στο μέτωπο του εξπρεσιονισμού, καθηλώνει με τις δημιουργίες των Major Tom, Ziggy Stardust και Aladdin Sane, οι Έμερσον Λέικ & Πάλμερ οδηγούν τις αρμονίες σε ακόμα πιο αυθαίρετα και αχαρτογράφητα πεδία, οι Πινκ Φλόιντ μεταμορφώνουν το blues σε αριστουργηματική ενδοσκόπηση, οι Roxy Music και οι 10cc υποτάσσουν τη μελωδία μέσα σε βελούδινες συγχορδίες, οι Yes πειραματίζονται με ριζοσπαστικά μοτίβα, οι Genesis ζωγραφίζουν τα σκοτάδια του περιθωρίου και οι Led Zeppelin εξαγνίζουν το ροκ εν ρολ μέσα από μια πρωτόγνωρη ηλεκτρική μεγαλοπρέπεια.

Freddie Mercury και Brian May

Και οι Queen; Ποιο είναι το μέρος που τους αναλογεί μέσα σε αυτόν τον ατελείωτο οργασμό έμπνευσης που κατακλύζει το βρετανικό ροκ σε όλα τα μέτωπα; Το ξεκίνημα είναι δύσκολο, τα δυο πρώτα LPs της μπάντας (Queen & Queen II) κάνουν περιορισμένες πωλήσεις. Όμως η τύχη τους βοηθάει. Στις αρχές του 1974, το πολύ γνωστό μουσικό τηλεοπτικό πρόγραμμα “Top of the Pops”, έχει προγραμματίσει να παρουσιάσει ένα φιλμάκι με το “Rebel-Rebel” του Μπάουι, όμως την τελευταία στιγμή το βίντεο δεν είναι διαθέσιμο και έτσι οι υπεύθυνοι της εκπομπής καλούν τους Queen, οι οποίοι παίζουν – και εντυπωσιάζουν με – το “Seven Seas of Rhye”. Αποτέλεσμα; Το σινγκλ φτάνει στο Τοπ10 και το LP στο νούμερο 5 του βρετανικού τσαρτ.

Η καθολική αναγνώριση έρχεται με το τρίτο LP τους, το “Sheer Heart Attack” (1974) και την μεγάλη επιτυχία του “Killer Queen”, του πρώτου συνθετικού διαμαντιού του Μέρκιουρι. Πλέον η μπάντα στέκεται στα πόδια της, έχοντας κερδίσει μια θέση στο πάλκο των 70ties. Όμως δεν αρκείται σε αυτό. “Βρήκαμε την ταυτότητα μας”, δηλώνει ο Φρέντι, για να ξεκαθαρίσει αμέσως μετά ότι “έχουμε την αίσθηση πως μπορούμε να ξεπεράσουμε τον οποιονδήποτε. Πάντα αγωνιζόμαστε να γίνουμε οι μεγαλύτεροι και οι καλύτεροι. Τώρα αυτό βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής”. Και τα λόγια του αποδεικνύονται αληθινά. Γιατί έναν χρόνο αργότερα, τον Νοέμβριο του 1975, κυκλοφορεί ένα από τα αυθεντικά αριστουργήματα όχι μόνο του ροκ, αλλά ολόκληρης της σύγχρονης μουσικής, το “A Night at the Opera”.

Οι Queen: Ρότζερ Τέιλορ, Φρέντι Μέρκιουρι, Μπράιαν Μέι και Τζον Ντίκον

Εδώ έχουμε να κάνουμε με μια πανδαισία ηχοχρωμάτων, ένα “έπος” στο οποίο ο λυρισμός του progressive συναντάει το hard ροκ σε μια υπέροχα παθιασμένη διαδρομή αναζήτησης του τέλειου στα αυλάκια ενός βινυλίου που αποτελεί σταθμό στην κατάκτηση μιας ακούραστης ευφορίας μέσα από επαναστατικές δομές, οι οποίες βγάζουν στο προσκήνιο όλη την αυθεντική εφευρετικότητα των Μέρκιουρι, Μέι, Ντίκον και Τέιλορ. Δώδεκα κομμάτια που το καθένα και όλα μαζί αναζητούν μια νέα κοσμοθεωρία σύνθεσης, πετυχαίνοντας τη δημιουργία μιας αισθητικής άποψης που από μόνη της αποτέλεσε ορόσημο στη σκηνή των 70ties και συνεχίζει μέχρι σήμερα να προκαλεί τον θαυμασμό που “πηγάζει αλλά και ταυτόχρονα εκβάλλει” στη μυθολογία του ροκ.

Freddie Mercury και Brian May

Το “A Night at the Opera” είναι γεμάτο κομψές αρμονίες, ξεχωριστές τάσεις, οπερικές αντανακλάσεις, progressive μοτίβα, hard rock επιρροές, όλα αυτά πλαισιωμένα από μια ιδιοφυή μουσικότητα που ακτινοβολεί μέσα από κάθε νότα μια θαυμαστή ωριμότητα εναλλαγής στα διαφορετικά “μέτωπα” της σύνθεσης, των στίχων και της εκτέλεσης. Ο Μέι προσφέρει το ονειρικό “Prophet’s song” και το sciffle “’39”, ο Τέιλορ το “I’m in love with my car”, ο Ντίκον το “You are my best friend”, όμως ο Μέρκιουρι ξεπερνάει κάθε γνωστό σύνορο φλερτάροντας με μια ταυτότητα εναλλακτικής εφευρετικότητας που αγγίζει την τελειότητα. Τα υπέροχα “Death on two legs”, “Lazing on a Sunday afternoon”, “Seaside rendezvous” και “Love of my life” ανοίγουν απλώς το δρόμο. Προετοιμάζουν για την απόλυτη μαγεία στο τέρμα μιας ατελείωτης διαδρομής γεμάτης έμπνευση και αυθεντικότητα, το εκρηκτικό Bohemian Rhapsody.

Αν ο Μέρκιουρι είχε συνθέσει μόνο αυτό το τραγούδι-ηχητικό έργο τέχνης, θα ήταν (υπέρ)αρκετό για να περάσει στην αθανασία. Το ξεκίνημα πάνω σε ένα υπέροχα μελωδικό progressive χαλί, αμέσως μετά το οπερετικό ιντερλούδιο και στο τέλος το hard rock, όλα αυτά δομημένα με τέτοιο τρόπο ώστε να ενσωματώνουν ευαισθησία, δύναμη, έκρηξη και πάθος στον υπερθετικό βαθμό. Το Bohemian Rhapsody αποτελεί ορόσημο στην πορεία των Queen και του Φρέντι. Μετά από αυτό, κανείς δεν μπορεί πια να τους αγνοήσει. Έχουν περάσει τη γέφυρα ανεπιστρεπτί. Κρατώντας το τέλειο “επιχείρημα” στα χέρια του, ο performer Μέρκιουρι μπορεί πλέον να προσφέρει όλες τις πτυχές της πολυδιάστατης προσωπικότητάς του: “Είναι αλήθεια αγάπη. Είμαστε η πιο εξωφρενική μπάντα που υπήρξε ποτέ”, δηλώνει στους δημοσιογράφους, εξερευνώντας τα όρια της extravaganza και της σκηνικής παρουσίας που ξεχειλίζει ενέργεια, gay συμβολισμούς και ερμηνευτική τελειότητα.

Οι Queen

Η σεξουαλική “απελευθέρωση” του Φρέντι, που ξεκαθαρίζει μέσα του στα μέσα των 70ties, κάνει την εμφάνισή της on stage με προκλητικές κινήσεις, glam ντύσιμο, ηδονικά υπονοούμενα. Οι φανταχτερές ερμηνείες του βγάζουν προς τα έξω υπερβολή και φλόγα, όμως είναι τελείως αληθινές και κρυστάλλινες, ο Φρέντι δεν έχει ανάγκη να δημιουργήσει οποιαδήποτε “περσόνα”, παρουσιάζοντας την ενδοσκόπησή του μέσα από αυτήν όπως ο Μπάουι, είναι ο ίδιος ο εαυτός του εκείνος που παίρνει το “ρίσκο” πάνω στη σκηνή, μεταφέροντας τον αρρενωπό του ηδονισμό στα απέραντα στάδια και εξαγνίζοντας την προσωπική του ομοφυλοφιλική επιλογή μέσα από μια ειλικρινή και ποιοτική αισθητική συνέπεια, χωρίς να φοβάται οποιασδήποτε μορφής χαρακτηρισμούς. Είναι τόσο gay όσο και ροκ. Και πάνω σε αυτό δεν “συμβιβάζεται”, αλλά ζει και αναπνέει. Ερμηνεύει όσο και όπως κανένας άλλος.

Μέσα στην επόμενη διετία ακολουθούν δυο ακόμα LPs, το “A day at the races” και το “News of the world”, διαμορφώνοντας το “arena rock” πρόσωπο της μπάντας που εκτινάσσεται σε τροχιές πρωτόγνωρης δημοφιλίας. Πολλοί θεωρούν εκείνη την εποχή τους Queen ως την πιο μεγάλη μπάντα του ροκ, ενώ τα χιτ “We will rock you” και “We are the champions” δονούν με μοναδική ένταση ολόκληρη την υφήλιο. Είναι η σειρά των ΗΠΑ να υποκλιθούν και ο Μέρκιουρι υποδέχεται το γεγονός λέγοντας: “Όταν έπεσε και αυτό το οχυρό, καταλάβαμε ότι πλέον δεν υπήρχαν όρια σε ότι και αν θέλαμε να κάνουμε”. Το 1979 ο Φρέντι ναυλώνει ένα Κόνκορντ και πετάει μαζί με 100 φίλους του στη Νέα Υόρκη για να γιορτάσει τα γενέθλιά του σε ένα πανάκριβο ξενοδοχείο. “Μη σας απασχολούν τα έξοδα αγάπες. Θα πληρώσετε μόνο για τα προφυλακτικά”…

Freddie Mercury και Brian May

Η εισβολή του πανκ στη Βρετανία δεν φαίνεται να επηρεάζει τους Queen, οι οποίοι πάντως πραγματοποιούν την πρώτη μεγάλη στροφή στην καριέρα τους. Αρχικά με το “Jazz” (1978), κυρίως όμως με το “The Game” (1980), η μπάντα στρέφεται σε άλλα είδη εξερευνώντας διαφορετικές φόρμες και στιλ, όπως το funk, το ποπ και τη χορευτική μουσική, χρησιμοποιώντας για πρώτη φορά συνθεσάιζερ. Αρκετοί φαν αντιδρούν, όμως οι επιτυχίες διαδέχονται η μια την άλλη (Fat bottomed girls, Bicycle race, Don’t stop me now, Another one bites the dust, Crazy little thing called love), ενώ ο Μέρκιουρι αλλάζει την εικόνα του, υιοθετώντας το κοντό κούρεμα και το μουστάκι. Το 1982 κυκλοφορεί το “Hot Space”, το οποίο περιέχει τη συνεργασία των Queen με τον Μπάουι στο παγκόσμιο χιτ “Under Pressure”.

Freddie Mercury και David Bowie

Αμέσως μετά, τα μέλη της μπάντας “χαλαρώνουν” ξεκινώντας σόλο συνεργασίες με άλλους καλλιτέχνες, όμως το 1984 επανέρχονται με το LP “The Works”, όπου είναι πλέον φανερή η επιρροή από την ηλεκτρονική ποπ, κυρίως στο “Radio Ga Ga”, αλλά και στο “I want to break free”. Ο κύκλος πάντως δείχνει να ολοκληρώνεται εκεί, αφού οι επόμενοι δίσκοι των Queen “επιστρέφουν” στο ροκ και το hard ροκ, χωρίς να ξεχνούν τις progressive πινελιές. Το 1985 παίρνουν μέρος στο Live Aid στο Γουέμπλεϊ, σε μια ζωντανή εμφάνιση που χαρακτηρίζεται ως η κορυφαία τόσο της μπάντας συνολικά, όσο και του Μέρκιουρι ατομικά (μαζί με το “Live Killers” από την ευρωπαϊκή τουρνέ του 1979). Θα ακολουθήσει ακόμη μια περιοδεία για την προώθηση του LP “A kind of Magic”, όμως θα είναι η τελευταία για ένα γκρουπ που είχε ταυτιστεί με τις live συναυλίες του.

Μπράιαν Μέι, Φρέντι Μέρκιουρι, Ντιέγο Μαραντόνα και Ρότζερ Τέιλορ

Το 1986 ο Φρέντι Μέρκιουρι θα βγει θετικός στον HIV και ένα χρόνο αργότερα μαθαίνει ότι πάσχει από AIDS. Ο ίδιος ενημερώνει τους υπόλοιπους της μπάντας και ελάχιστα ακόμα κοντινά του πρόσωπα. Οι φήμες κυκλοφορούν για χρόνια ολόκληρα, όμως ο ίδιος είτε τις διαψεύδει, είτε αρνείται να τις σχολιάσει. Στα λίγα χρόνια που απομένουν, ο Φρέντι προλαβαίνει να ηχογραφήσει δυο ακόμα LPs με τους Queen, να συνθέσει ένα μικρό αριστούργημα, το “Innuendo”, να εντυπωσιάσει την Μοντσεράτ Καμπαγιέ και να αντιμετωπίσει με αξιοθαύμαστο θάρρος και αξιοπρέπεια την ασθένειά του. Το βράδυ της 22ης Νοεμβρίου του 1991, συντάσσει ένα δελτίο Τύπου στο οποίο επιβεβαιώνει ότι έχει AIDS. Δυο μέρες αργότερα, στις 24 το βράδυ, πεθαίνει στο σπίτι του στο Κένσινγκτον σε ηλικία 45 ετών.

Σήμερα, 23 χρόνια μετά τον θάνατό του, κανείς δεν γνωρίζει πού βρίσκονται οι στάχτες του. Εκτός από την πιστή σύντροφο και φίλη του, Μαίρη Όστιν, η οποία έχει δηλώσει πως δεν θα το αποκαλύψει ποτέ, σεβόμενη την επιθυμία του Φρέντι. Όμως η παρακαταθήκη του μεγάλου Μέρκιουρι ανήκει σε όλους. Η μουσική του, οι στίχοι, η σκηνική του μαγεία, θα φωτίζουν παντοτινά την ροκ σκηνή. Ο βαρύτονος με το εύρος των τεσσάρων οκτάβων, ερμήνευσε με μοναδικό τρόπο σαν τενόρος, με μια φυσική τοποθέτηση τόσο εντυπωσιακή που του επέτρεψε να παράγει με θαυμάσιο αποτέλεσμα κορώνες σοπράνο. Η δυνατή και κρυστάλλινη χροιά του συνοδευόταν πάντοτε από μια εξαιρετική τεχνική (αν και ήταν ένα αυθεντικό ταλέντο που δεν πήγε ποτέ σε ωδείο), η οποία έδινε εκπληκτικής ομορφιάς και τελειότητας αλλαγές στο ύφος και το στιλ των μουσικών φράσεων. Ο Φρέντι Μέρκιουρι υπηρέτησε στον υπέρτατο βαθμό το ροκ με το υπέροχο χρώμα της φωνής του, αλλά και με μια σκηνική παρουσία που βοήθησε να εξαφανιστούν ακόμα περισσότερο κοινωνικοί, φυλετικοί και σεξουαλικοί φραγμοί.

* Το κείμενο είναι αφιερωμένο στον καλό φίλο και παλιό συμμαθητή Αντώνη Νικολουδάκη. Εκείνος μου έδωσε το φθινόπωρο του 1978 την κασέτα με το “Prophet’s song”, εκείνος με μύησε στους Queen, που έγιναν η πρώτη αγαπημένη μου μπάντα. Αργότερα έχασαν αυτή την ιδιότητα, ποτέ δεν έπαψαν όμως να βρίσκονται πολύ ψηλά στη δική μου λίστα.

Πηγές: queenonline.com, rollingstone.com, theguardian.com, huffingtonpost.com, queenzone.com, freddiemercury.com, uncut.co.uk

FREDDIE MERCURY / ΔΙΣΚΟΓΡΑΦΙΑ

* Ο Φρέντι Μέρκιουρι και οι Queen ηχογράφησαν συνολικά 17 LPs (στούντιο & live). Ο Φρέντι ηχογράφησε και δυο σόλο άλμπουμ, το ένα εξ αυτών με την Μοντσεράτ Καμπαγιέ. Εδώ έχω επιλέξει 6 άλμπουμ και 2 singles, από τα πιο αντιπροσωπευτικά κατά τη γνώμη μου.