Η φυλακή αυτή έχει μια γωνιά χωρίς κάγκελα

Υπάρχουν τρεις τρόποι να νιώσεις του παλμούς της καρδιάς σου σε αυτή τη ζωή. Ο ένας είναι να ακουμπήσεις μαλακά τα δύο σου δάχτυλα κάτω από τον λοβό του αυτιού σου. Ο δεύτερος είναι να μείνεις σε ηρεμία και να σταυρώσεις τις παλάμες σου ανάμεσα στα πνευμόνια σου. Ο τρίτος είναι να βρεθείς απέναντι σε κάτι πολύ μεγαλύτερο από εσένα, κάτι που δεν χωρά το μυαλό σου, κάτι που δεν μπορείς να βιώσεις απόλυτα με κάποια από τις αισθήσεις σου αλλά ενεργοποιεί το κορμί και το μυαλό σου σαν να λειτουργούν και οι πέντε στο μάξιμουμ. Το να κλείνει πίσω σου η πόρτα ενός διαδρόμου φυλακής είναι μία από αυτές τις στιγμές.

Φαντάζομαι είναι ελάχιστοι οι άνθρωποι που διαβάζουν αυτό το κείμενο και έχουν μία παρόμοια εμπειρία. Να μπεις στη φυλακή, να τριγυρίσεις στους διαδρόμους, να βγεις στο προαύλιο και να μπορείς απλά με μία κίνηση του χεριού σου να κάνεις τον δεσμοφύλακα να ανοίξει ξανά την πόρτα για να βγεις. Και είναι βέβαιο ότι δεν μπορώ με τίποτα ούτε καν να διανοηθώ τι περνά από το μυαλό σου όταν διαβαίνεις αυτή την πόρτα χωρίς επιστροφή αλλά για μερικά δευτερόλεπτα ένιωσα την καρδιά μου να πάλλεται αγχωμένα και το αίμα στα πόδια μου να τρέχει λίγο πιο αργά.

Μέχρι να βγω στο προαύλιο με τις μπασκέτες.

~

Προαύλιο Καταστήματος Κράτησης Ανηλίκων Κορίνθου, 30/03/2016 ώρα 11:50

Η προπονήτρια Άρτεμη Παναγή προσπαθεί να κρατήσει τους 9 ανήλικους κρατούμενους σε μία σειρά για ασκήσεις. Φορούν και οι εννιά πράσινα μπλουζάκια με το σήμα του μπασκετικού Παναθηναϊκού και το logo της One Team. Δεν είναι η πρώτη φορά που θα έβλεπαν παίκτες του Παναθηναϊκού σε αυτό το προαύλιο. Είναι πολλές οι Τρίτες και οι Τετάρτες τα τελευταία δύο χρόνια που στο πλαίσια του προγράμματος Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης της Euroleague, ‘One Team – Basketball is Everywhere’, το οποίο στηρίζει έμπρακτα η ΚΑΕ Παναθηναϊκός, παίκτες της ομάδας πηγαίνουν στο ρεπό τους μέχρι την Κόρινθο, να παίξουν μπάσκετ με τα παιδιά που κρατούνται εκεί. Μόνο που αυτή η φορά ήταν διαφορετική. Γιατί πέρα από τους 10-12 δημοσιογράφους που ήμασταν μαζεμένοι σε μια γωνιά, θα έρχονταν στις φυλακές όλοι οι παίκτες του Παναθηναϊκού. Για να ρίξουν μερικά σουτάκια μαζί με τα παιδιά. Για να πουν δυο λόγια μαζί τους. Για να τους κάνουν να σκάσουν ένα χαμόγελο.

~

Αν δεν καταλαβαίνεις πόσο τεράστιο είναι αυτό, πιθανότατα δεν θα αισθανθείς κάτι αν ακουμπήσεις τα δάχτυλα κάτω από το αυτί σου. Και θα σου προτείνω να διαβάσεις επίσης την περιγραφή της ενέργειας αυτής από τον Ηλία για το Sport24.gr. Γιατί αυτό που μοιάζει απλοϊκό και ανθρώπινο να συμβαίνει, κάτι που εύκολα θα υπέθετες ότι κάνουν όλες οι ομάδες για κάθε ένα σωφρονιστικό κατάστημα της χώρας, συμβαίνει ελάχιστα, συμβαίνει μεμονωμένα, συμβαίνει σχεδόν μηδαμινά. Και πίστεψέ με, το να προβάλουμε εμείς οι λίγοι που βρεθήκαμε εκεί αυτή την ενέργεια είναι η πεμπτουσία τους επαγγέλματος που λέμε ότι υπηρετούμε. Για να παραδειγματιστούν και άλλοι παράγοντες να ακολουθήσουν το παράδειγμα του Παναθηναϊκού, να πάρουν μαθήματα και άλλοι διευθυντές Φυλακών από το πείσμα του Αντώνη Τσουρέκη στην υλοποίηση μεγάλων στόχων. Στόχων που συμβάλλουν ουσιαστικά στο να δικαιούμαστε να αποκαλούμε τις φυλακές μας τόπους σωφρονισμού και όχι “αποθήκες ανθρώπων” όπως τις αποκάλεσε ο ίδιος στις δηλώσεις του αργότερα.

Οφείλουμε στους ανθρώπους που παραβίασαν τους κανόνες της κοινωνίας και βρίσκονται σε αυτή τη φυλακή να τους δώσουμε όχι απλά μια δεύτερη ευκαιρία στη ζωή αλλά μια ευκαιρία ο χρόνος που δίκαια ή άδικα θα περάσουν στην φυλακή, να έχει αξία, να έχει ουσία, να είναι ένας χρόνος που θα τους κάνει να ξυπνάνε κάθε πρωί και θα ονειρεύονται την στιγμή της αποφυλάκισης. Μπορεί το να παίξεις μία ώρα μπάσκετ με τον Διαμαντίδη και τον Καλάθη να σε κάνει καλύτερο άνθρωπο; Ναι, ναι και πάλι ναι. Μπορεί κάθε στιγμή που σου δίνει κίνητρο για ζωή, που σε κάνει χαρούμενο, που σε κάνει να δεις έξω από το συρματόπλεγμα, να σε κάνει καλύτερο, να σε κάνει δυνατότερο, να σε κάνει να αποκτήσεις σκοπό.

~

Προαύλιο Καταστήματος Κράτησης Ανηλίκων Κορίνθου, 30/03/2016 ώρα 12:05

Οι μπάλες χτυπούν άρρυθμα αλλά βροντερά στο τσιμέντο. Σε έναν τοίχο, βλέπω μια μπασκέτα από εκείνες που κρεμάγαμε μικροί και δεν σε άφηνε να κάνεις μπάσιμο γιατί κουτούλαγες στην προσγείωση. Μέχρι πριν μερικούς μήνες, τα παιδιά χρησιμοποιούσαν αυτή την μπασκέτα και όχι τις δύο κινούμενες, κανονικών προδιαγραφών μπασκέτες που στέκονταν πλέον ως σύμβολα στο προαύλιο. Μια χορηγία αυτές οι καινούριες μπασκέτες, όπως έμαθα αργότερα, του Stoiximan.gr, μεγάλου χορηγού και του μπασκετικού Παναθηναϊκού. Το βλέμμα ταξιδεύει λίγο πιο ψηλά, στο θαμνώδες συρματόπλεγμα που χωρίζει τον τοίχο από τον ουρανό, και λίγο πιο δίπλα στο επανδρωμένο φυλάκιο στη γωνία που σημαδεύει και τη μία γωνία της φυλακής.

Τόσος αέρας τριγύρω κι όμως ασφυξία. Ποιο είναι το συναίσθημα που περιγράφει μια φυλακή;

Τάιμ άουτ στις σκέψεις. Ο Νικ Καλάθης κατεβαίνει πρώτος τα σκαλιά του προαυλίου και φωνάζει ένα “ma boys” στα παιδιά που γυρνούν προς την σκάλα και κοιτούν τους Πάβλοβιτς, Χαραλαμπόπουλο,  Κόνιαρη, Μποχωρίδη, Γιάνκοβιτς, Φώτση, Ραντούλιτσα, Φελντέιν, Διαμαντίδη, Γκιστ, Παπαγιάννη, Ουίλιαμς, Χέινς και Χάντερ να κατεβαίνουν στο τσιμέντο. Τις δύο μπασκέτες χωρίζουν μόλις είκοσι μέτρα και ένα μεγάλο σκαλοπάτι που δεν σε αφήνει να τρέξεις από τη μια μεριά στην άλλη. Τίποτα δεν έχει σημασία πια, ούτε τα συρματοπλέγματα, ούτε το σκαλοπάτι, ούτε οι σκέψεις στο μυαλό μου. Υπάρχει χαρά και χαμόγελα, αγκαλιές και fist bumps, κουβέντες με νόημα και κουβέντες χωρίς νόημα. One team θα έλεγε ένας marketeer. Μία οικογένεια που συναντά μια άλλη αγαπημένη οικογένεια, θα πω εγώ.

~

Σε ένα από τα σημαντικότερα βιβλία που έχουν γραφτεί ποτέ για τον σωφρονισμό, την έννοια της τιμωρίας και την εξέλιξη των ποινών στις δυτικές κοινωνίες, ο Michel Foucault γράφει ότι “δεν υπάρχει δόξα στην τιμωρία”. Και είναι η φράση αυτή από το Discipline and Punish: The Birth of the Prison που σκέφτηκα σχεδόν συνειρμικά βλέποντας 90 αστέρια να κόβουν βόλτα στο τσιμέντο, να σουτάρουν χωρίς το άγχος του καλαθιού, να γίνονται ένα με τα παιδιά για να εκτελέσουν την άσκηση. Άνθρωποι που ζουν σε ένα οικοσύστημα με στόχο τη δόξα, άνθρωποι που ξυπνούν με στόχο τη διάκριση, άνθρωποι που τρέφονται με πρωταθλητισμό, ήταν όλοι τώρα σαν μεγάλα παιδιά μέσα στις φόρμες τους, δίπλα σε παιδιά που μπορεί μερικές στιγμές νωρίτερα να μην τους ένοιαζε καν το μπάσκετ, αλλά αυτή τη δεδομένη στιγμή ήταν όλος τους ο κόσμος.

Καμία αυταπάτη. Τα παιδιά ήξεραν ότι αυτή η προπόνηση θα διαρκέσει μία ώρα και μετά θα επέστρεφαν στην έγκλειστη ρουτίνα. Ξέρουν ότι δεν μπορούν να παίξουν κάθε μέρα μπάσκετ με τον Διαμαντίδη. Αλλά είμαι σίγουρος ότι κανένα από αυτά τα παιδιά δεν σκεφτόταν εκείνη την ώρα το μετά. Κανένα δεν σκεφτόταν το αύριο. Ζούσαν για το τώρα. Και πίστεψέ με, ο μόνος λόγος που δεν έμπαινα στη μέση, ο μόνος λόγος που στεκόμουν παρέα με τον Ηλία ήσυχος στη γωνιά μας, ήταν για να μην κλέψουμε ούτε ένα δευτερόλεπτο από τη χαρά των παιδιών.

~

Προαύλιο Καταστήματος Κράτησης Ανηλίκων Κορίνθου, 30/03/2016 ώρα 12:45

Παρά τις σκέψεις μου για το κρατητήριο, έχω ένα καρφωμένο χαμόγελο στα χείλη μου όσο είμαστε στο προαύλιο. Νιώθω κάθε μικρή κίνηση να μου δίνει χρόνια ζωής, γιατί βλέπω τον Γκιστ να κάνει πλάκα στα παιδιά, τον Πάβλοβιτς να τα βοηθά να βάλουν καλάθια, τον Φώτση να είναι ο φίλος που θα ήθελα να είχα στο σχολείο, το πανεπιστήμιο, τη ζωή ολόκληρη με το πόσο ασχολιόταν, πόσο μιλούσε στα παιδιά, πώς έκατσε να μάθει όσα περισσότερα μπορούσε για τον διπλανό του στις καρέκλες, όταν πια σχημάτισαν έναν μεγάλο κύκλο να τα πουν όλοι μεταξύ τους.

Η προπόνηση έχει τελειώσει, ο κύκλος που σχημάτισαν παιδιά και παίκτες έχει πλέον λυθεί και τα παιδιά παίρνουν σακούλες με δώρα. Ένα παιδί έχει μείνει χωρίς δώρο και αναρωτιούνται οι υπόλοιποι γιατί. Η απάντηση ένιωσα να μου κόβει τα πόδια. Ακούστηκε κάτι σαν “ήρθε πριν λίγες ημέρες εδώ το παιδί αυτό”. Και για λίγα δευτερόλεπτα που μου φάνηκαν αιώνες έστεκα να αναρωτιέμαι τι μπορεί να είναι στο μυαλό ενός παιδιού που καλείται να ενταχθεί σε μια τέτοια κοινότητα, τι μπορεί να νιώθει ένας πρωτάρης σε μια φυλακή;

Με ξύπνησε ένα χαστούκι που είναι και όλη η ουσία της παρουσίας μας εκεί. Είδα το παιδί ελαφρά δακρυσμένο, σίγουρα όχι από όσα σκεφτόμουν εγώ, αλλά από το πώς η ομάδα τον αγκάλιασε, από το πώς κάποιοι παίκτες (αλήθεια δεν έχει καμία σημασία ποιος και τι) τον έκαναν εκείνη την ώρα να νιώσει ότι πραγματικά νοιάστηκαν για εκείνον. Από το πώς μια κουβέντα, μια πράξη, μια αγκαλιά από δύο πελώρια χέρια μπορούν να σε κάνουν να πιστέψεις ξανά στους ανθρώπους. Είτε αυτοί μένουν σε κελιά είτε έξω από αυτά.

~

Νιώθω σχεδόν χαζός για κάθε φορά που έχω δακρύσει πριν από αυτή. Και οργισμένος για κάθε τέτοια συνολικότερη ενέργεια που μένει στα χαρτιά ή κολλάει στη γραφειοκρατία. Γιατί ακόμα και αυτή η λίγη ώρα στο σωφρονιστικό κατάστημα Κορίνθου, με έκανε να πιστέψω ότι το καλό που έκανε χθες και κάνει κάθε φορά ο Παναθηναϊκός και κάθε άλλο σωματείο, οργάνωση, εταιρεία που συμμετέχει σε αντίστοιχα προγράμματα, δεν το κάνει σε όλη τη φυλακή. Το κάνει σε κάθε έναν ξεχωριστά από τους ανθρώπους, μικρούς και μεγάλους, που βρίσκονται εκεί. Ξέρω ότι κάθε ένα από τα παιδιά που πήγαν κρυφά από τα φώτα της δημοσιότητας πριν μία εβδομάδα στο ΟΑΚΑ, κάθε ένα από τα παιδιά που ήταν χθες στο προαύλιο μπροστά μου, κέρδισε κάτι από όλο αυτό. Και ξέρω ότι κάθε ένας από τους παίκτες και τους παράγοντες του Παναθηναϊκού, κάθε ένας από τους δημοσιογράφους που ήταν εκεί, κέρδισε κάτι παραπάνω από το χαμόγελο εκείνης της ώρας.

Στη χώρα λειτουργούν κάτι παραπάνω από 30 σωφρονιστικά ιδρύματα για ανηλίκους. Άλλα φιλοξενούν εκατοντάδες παιδιά και άλλα φιλοξενούν όσα και αυτό της Κορίνθου. Και είμαι βέβαιος ότι όλα αυτά τα παιδιά θα έπρεπε να τυγχάνουν τέτοιων στιγμών. Δεν ξέρω ποιο είναι το δεύτερο βήμα για να φτιάξεις το σωφρονιστικό σύστημα μιας χώρας. Και λέω το δεύτερο γιατί το πρώτο το είδα από κοντά στην Κόρινθο. Ξέρω όμως ότι όσο υπάρχουν προγράμματα σαν το One Team και άνθρωποι έτοιμοι να τα στηρίξουν και να παλέψουν για αυτά, τα επόμενα βήματα θα έρχονται από μόνα τους. Μέχρι κάθε ένας από τους ανηλίκους και τους ενηλίκους που στερούνται της ελευθερίας τους, να έχει όλα όσα ορίζουν – όχι οι νόμοι του κράτους και το παλιακό κοινωνικό συμβόλαιο που έχουμε υπογράψει αλλά – η ανθρώπινη λογική και αξιοπρέπεια.

~

Παλαιά Καμένη Θήρας, 04/10/2015, ώρα 15:30 (περίπου)

Τριγύρω θάλασσα, απεριόριστη σαν τη θέα που υπόσχονται οι αγγελίες ενοικίασης ακινήτων. Βρισκόμαστε στο νησί της Σαντορίνης στα πλαίσια δημοσιογραφικής αποστολής, περίπου 153 ναυτικά μίλια μακριά από την Κόρινθο. Δίπλα σε εμένα και στον Ηλία, κάθεται η Μαρία Γκούμα, Διευθύντρια Marketing της ΚΑΕ Παναθηναϊκός. Μας μιλά για το πρόγραμμα αυτό, για τους παίκτες που πηγαίνουν ανά δύο στην φυλακή κάθε τόσο, για όλα τα παιδιά που ξέρει πλέον με τα μικρά τους ονόματα. Μιλά για αυτό το πρόγραμμα με όση αγάπη χρειάζεται ώστε να μην έχει καμία αξία και σημασία πια όλο το μπλε του κόσμου τριγύρω μας.

Ξέρω κι εγώ κι ο Ηλίας ότι πρέπει να βρεθούμε έστω για λίγα λεπτά σε μια τέτοια προπόνηση σε αυτή τη φυλακή. Για αυτά τα θέματα ζούμε, για αυτές τις στιγμές θέλουμε να γράφουμε.