Η καταστροφή στον Αμαζόνιο δεν είναι απλά μια τραγωδία

Για ακόμα μια φορά είδαμε μπροστά μας την καταστροφή μιας τεράστιας δασικής έκτασης στον Αμαζόνιο. Δεν είναι η πρώτη φορά. Δεν είναι καν η πρώτη φορά φέτος. Είχα προηγηθεί οι πυρκαγιές στη Σιβηρία τον προηγούμενο μήνα, πυρκαγιές ακόμα και στην Αλάσκα, οι επίσης γιγαντιαίες καταστροφές στην Καλιφόρνια πριν περίπου έναν χρόνο. Αυτή όμως ίσως να είναι η χειρότερη από όλες. Κατά το δημοσιογραφικό κλισέ, οι καταστροφές είναι ανυπολόγιστες. Για ακόμα μια φορά. Όχι βέβαια για όλους.

Εδώ και πολλά χρόνια η ζούγκλα του Αμαζονίου, ένα από τα ελάχιστα μέρη του πλανήτη με σχεδόν μηδενική ανθρώπινη παρέμβαση, έχει μπει στο στόχαστρο μεγάλων ιδιωτικών και κρατικών συμφερόντων που βρίσκουν στις απέραντες εκτάσεις του μια πολύ γόνιμη ευκαιρία για “επενδύσεις” σε έναν χώρο στη σκιά του πολιτισμού. Ανεκμετάλλευτος. Η ακροδεξιά κυβέρνηση Μπολσονάρου και η μεταπολιτική της ρητορική αποτελεί την καλύτερη ευκαιρία για τα συμφέροντα αυτά. Ο Αμαζόνιος καίγεται και οι μεγάλοι γαιοκτήμονες της γύρω περιοχής, αν δεν βάζουν οι ίδιοι της σπίθες, σίγουρα τρίβουν με μανία τα χέρια τους ικανοποιημένοι για τις προοπτικές που παραδοσιακά ανοίγονται πάνω σε καμένα τοπία, στις επενδύσεις μετά από τις μεγάλες καταστροφές.

Ήδη το 2018 υπολογίζεται ότι περίπου ένα 18% του Αμαζονίου είχε καταστραφεί. Και παρότι για τη δεκαετία του 2004-2014 η ταχύτητα των διαδικασιών αποψίλωσεις είχε μειωθεί, από το 2014 μέχρι τώρα προχωράνε με ταχύτερους ρυθμούς που εκτοξεύονται μάλιστα από τη στιγμή που η κυβέρνηση Μπολσονάρου αποφάσισε να άρει ή να χαλαρώσει το νομικό πλαίσιο το οποίο προστάτευε το δάσος από την αποψίλωσή του, τη στιγμή που αρνείται τη διεθνή βοήθεια και ταυτόχρονα τονίζει ότι “δεν δύναται να παρέχει τους απαραίτητους πόρους για την πυρόσβεση”, πόρους που κατά τον Μπολσονάρου θα βρίσκονταν σε περίπτωση εκμετάλλευσης του δάσους σε ορυκτά, ξυλεία και αγροτική παραγωγή.

Οι συγκινητικές φωτογραφίες

Μέσα σε αυτές τις πραγματικά ασφυκτικές συνθήκες και μπροστά από μια γιγαντιαία καταστροφή η διεθνής κοινότητα παραμένει σοκαρισμένη. Το #PrayforAmazon και #prayforamazonia είναι τα πιο δημοφιλή hashtag στο twitter. Πολλές φορές, ωστόσο, φαίνεται ότι συνοδεύεται από φωτογραφίες προερχόμενες είτε από παλαιότερες φωτιές στον Αμαζόνιο είτε από άλλες που δεν έχουν καμία σχέση με τον Αμαζόνιο.

Είμαι σίγουρος ότι δεν υπάρχει κανένας απολύτως λόγος να ασχολούμαστε με την παραπληροφόρηση, με αυτού του τύπου την παραπληροφόρηση, όσο συμβαίνει μια τέτοια καταστροφή. Πολλές φορές μάλιστα, μέσα στην οπτική κουλτούρα της εποχής μας, το virality γίνεται ένα χρήσιμο εργαλείο για την ευαισθητοποίηση των χρηστών των social media. Φωτογραφίες με απανθρακωμένα μικρά ζώα ή με άλλα που κλαίνε γίνονται η οπτικοποίηση της καταστροφής πολύ περισσότερο από τις φωτογραφίες του δορυφόρου που δείχνουν την έκταση της καταστροφής.

Αυτός ο τρόπος οπτικοποίησης, η μικρή εικόνα, όμως δείχνει ότι αντιμετωπίζουμε ακόμα την οικολογική καταστροφή περισσότερο ως μια τραγωδία ή ως μια επικείμενη καταστροφή και όχι συγκροτημένα ως μια άμεση απειλή για όλο τον πλανήτη. Η τραγωδία άλλωστε έχει πάντα μια υφή μοναδικότητας. Στην περίπτωσή μας όμως, δυστυχώς, αυτή την τραγωδία την υπερβαίνει η απειλή και εδώ είναι που το #prayforamazonia δεν έχει κανένα απολύτως νόημα. Ο πλανήτης χάνει τις ανάσες του. Ζώα που ούτε καν ξέραμε ότι υπάρχουν αφανίζονται. Η ζωή σε αυτόν τον πλανήτη έχει ήδη πιο δυσβάσταχτη.

Η κλιματική αλλαγή ως κατάρα

Από την άλλη, υπάρχει και ακόμα ένα στοιχείo για τον τρόπο που αντιμετωπίζει η διεθνής κοινότητα την καταστροφή. Ο Αμαζόνιος έγινε ήδη ένα πολιτικό παιχνίδι, μέρος ενός επικοινωνιακού πολέμου μεταξύ του Προέδρου της Γαλλίας Μακρόν και του Μπολσονάρου αλλά και εντός των χωρών που πλήττονται από τις πυρκαγιές (Βραζιλία και Βολιβία).

Είναι ανάγκη όμως να κάνουμε ένα βήμα πίσω. Η οικολογική καταστροφή και η κλιματική αλλαγή δεν είναι γραμμένη στη μοίρα της ανθρωπότητας. Δεν είναι εγγεγραμμένη στην προβολή ενός δυστοπικού μέλλοντος χωρίς πράσινο, ενός μέλλοντος γεμάτου από τσιμέντο και στάχτη. Η κλιματική αλλαγή επιταχύνεται και πυροδοτείται από συγκεκριμένες πολιτικές, ηγέτες και συμφέροντα. Σίγουρα δεν είναι η φυσική εξέλιξη των πραγμάτων.

Καλώς ή κακώς, λοιπόν, οποιαδήποτε απολίτικη δραστηριοποίηση είναι καταδικασμένη να αποτύχει όσο καλές προθέσεις και αν έχει. Ομολογουμένως, το να καταστρέφεται η διάθεσή σου, όταν βλέπεις ένα απανθρακωμένο κουνέλι, είτε είναι στις τωρινές φωτιές του Αμαζονίου είτε όχι, είναι μέρος μιας τελείως υγιούς συναισθηματικής αντίδρασης. H αντίδραση αυτή όμως δυστυχώς δεν αρκεί την ώρα που καίγεται το δάσος που προσφέρει γύρω στο 20% του οξυγόνου σε αυτόν τον πλανήτη.

Η κλιματική αλλαγή δεν έπεσε από το πουθενά ούτε είναι οι άνθρωποι γενικά και αόριστα αυτοί που ευθύνονται γι’αυτή. Καμιά φορά πρέπει να κοιτάμε και πιο κάτω. Στοχεύοντας εκεί και όχι προς τα θεία θα βρούμε τη λύση του προβλήματος που απειλεί να μας αφανίσει. Στους Μπολσονάρου αυτού του κόσμου.

(Κεντρική Φωτογραφία: AP Photo/Rodrigo Abd)