Η χαμένη ευκαιρία του Next Top Model

Τον Απρίλιο του 2016 ένα γράμμα μιας κοπέλας με αλωπεκίαση που περιέγραφε την εμπειρία της ευαισθητοποίησε τόσο τις μαθήτριες του 1 ου Γυμνασίου Χανίων που αποφάσισαν να κόψουν τα μαλλιά τους και να τα προσφέρουν για να φτιαχτούν περούκες για παιδιά με καρκίνο ή αλωπεκίαση. Δεν είναι η πρώτη συμβολική ενέργεια που γίνεται για τον σκοπό. Έχουν προηγηθεί και έχουν ακολουθήσει δεκάδες. Χιλιάδες συνάνθρωποί μας, από μαθητές μέχρι ηλικιωμένους, έχουν δωρίσει τα μαλλιά τους για όλες αυτές και όλους αυτούς που μάχονται με τον καρκίνο κι άλλες ασθένειες και αδυνατούν να αγοράσουν μία περούκα (το κόστος για όσους δε γνωρίζουν είναι τεράστιο) που θα βελτιώσει την ψυχολογία τους. Τι σημασία μπορεί να έχει μία τρίχα σε ένα ταλαιπωρημένο γυμνό κεφάλι;

“Τα μαλλιά μας δεν αποτελούν απλά τρίχες που αν πέσουν θα ξαναφυτρώσουν. Τα μαλλιά μας αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της ταυτότητας και της προσωπικότητάς μας”, θα τονίσει η Ψυχολόγος Πηνελόπη Μελίδου, που ειδικεύεται στο κομμάτι της διαχείρισης του καρκίνου. “Είναι αναπόσπαστο μέρος της εξωτερικής μας εμφάνισης, συνδέονται σημαντικά με την σεξουαλικότητα και την ελκυστικότητα κάθε ανθρώπου, ενώ αποτελούν ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία της εικόνας του σώματός μας. Επίσης, τα μαλλιά μας πολλές φορές αποτελούν στοιχείο που βοηθά στην αναγνώριση του κοινωνικού μας ρόλου. Τι θα πει αυτό; Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι αυτό του καρκίνου. Δυστυχώς ακόμη και σήμερα, σε πολλές περιπτώσεις, η εικόνα ενός ανθρώπου χωρίς μαλλιά ισοδυναμεί με την ασθένεια και τον ρόλο του ασθενούς, προκαλώντας οίκτο και αντιδράσεις λύπησης. Οι πρώτες σκέψεις που περνάνε από το μυαλό βλέποντας κάποιον άνθρωπο με περούκα, μαντήλι ή ακόμη και με γυμνό κεφάλι είναι πως ‘αυτός/η έχει καρκίνο’.

Πράγματι στη συγκεκριμένα ασθένεια η απώλεια μαλλιών αποτελεί ένα πολύ σύνηθες γεγονός, αφού περίπου το 65% όσων υπόκεινται σε θεραπεία θα χάσει τα μαλλιά του, ενώ κάποιοι μπορεί να υποστούν μερική απώλεια. Σε εμάς, που δεν έχουμε περάσει καρκίνο, μπορεί να μοιάζει κάτι πολύ μικρό, ενώ ακούμε συχνά τη φράση ‘έλα μωρέ τρίχες είναι θα ξαναβγούν, σημασία έχει να είσαι εσύ καλά’. Πώς μπορεί όμως να είναι κάποιος πραγματικά καλά όταν αποχωρίζεται ακούσια ένα τόσο σημαντικό κομμάτι της ταυτότητας και της προσωπικότητάς του; Η βιβλιογραφία (που παραθέτουμε και στο τέλος του άρθρου) δείχνει πως η απώλεια μαλλιών αποτελεί από τις πιο στρεγονόνες και τραυματικές εμπειρίες στη θεραπεία για τον καρκίνο καθώς λειτουργεί ως μια συνεχής υπενθύμιση της ασθένειας, ενώ σχετίζεται με το στίγμα, τα προβλήματα στη σχέση μεταξύ συντρόφων, τα προβλήματα στο εργασιακό περιβάλλον, τον φόβο μετάστασης, το στρες, το άγχος, την κατάθλιψη, την κοινωνική απομόνωση, την αποφυγή, τις αρνητικές σκέψεις, τη χαμηλή εικόνα σώματος, τη χαμηλή συναισθηματική, κοινωνική και γνωστική λειτουργικότητα, τη χαμηλή ποιότητα ζωής (QoL), τη χαμηλή αυτό-πεποίθηση, αυτό-εκτίμηση και ικανότητα προσαρμογής, καθώς και την έκπτωση στις καθημερινές δραστηριότητες. Κάποιες γυναίκες θεωρούν, μάλιστα, την απώλεια μαλλιών πιο δυσάρεστη ακόμη και από τη μαστεκτομή, η οποία θεωρείται ακρωτηριασμός, ενώ υπάρχουν και γυναίκες που αρνούνται εντελώς την χημειοθεραπεία επειδή δεν θέλουν να χάσουν τα μαλλιά τους”, τονίζει η νεαρή ψυχολόγος.

Εδώ και 2 μέρες κάνει τον γύρο του διαδικτύου ένα βίντεο με συμμετέχουσες του Greece Next Top Model να κλαίνε μπροστά (αλίμονο) στις κάμερες καθώς τις κόβουν τα μαλλιά για τις δοκιμασίες του δημοφιλούς τηλεοπτικού σόου. Βλέποντας (πολλάκις) το απόσπασμα στην αρχική μου σελίδα στο Facebook με αποθεωτικά και χιουμοριστικά σχόλια σκέφτηκα πόσο γαμάτη θα ήταν η παραγωγή του παιχνιδιού αν ανακοίνωνε ότι όλο αυτό το μαλλί θα δωρίζονταν για περούκες παθήσεων. “Κυρίες μου υπάρχει κι αυτό. Σκεφτείτε το. Μην τα πετάτε”. Φανταστείτε τι μήνυμα ενημέρωσης και προτροπής θα περνούσε μία τέτοια σκέψη στους εκατομμύρια τηλεθεατές που παρακολουθούν καθημερινά το σόου. Στα δυναμικά κοινά που κατακλύζουν τα Social Media κάθε βράδυ με posts για το #GNTM. Αλλά και το πόσο σημαντικό θα ήταν να έβλεπαν όλες αυτές οι γυναίκες που δοκιμάζονται από τη νόσο και νιώθουν την εικόνα τους να απειλείται καθημερινά ότι ένα τέτοιο σόου ομορφιάς στηρίζει τον αγώνα τους. Στηρίζει τη γυναίκα. Την ομορφιά της σε κάθε της μορφή. Ακόμα και στην πιο εύθραυστη.

Δεν με θυμώνουν τόσο οι αντιδράσεις των κοριτσιών (ο καθένας αντιδρά διαφορετικά στην όποια αλλαγή της εμφάνισής του – ακόμα κι αν έχει υπογράψει για αυτήν). Σκέφτομαι, όμως, ότι ένα σόου που υποτίθεται ότι αγαπά τη γυναίκα, το γυναικείο σώμα και την ομορφιά επέμεινε στη ρηχή αποτύπωση μίας τέτοιας στιγμής χωρίς να έχει το επίπεδο και την αισθητική να σκεφτεί κάτι παραπάνω. Και χωρίς επίπεδο και αισθητική δεν νοείται μόδα, παρά μόνο μία υπέρμετρη και ανούσια ματαιοδοξία στο μικρό (τηλεοπτικό) μας χωριό. Σκέφτομαι, επίσης, όλες αυτές τις γυναίκες που είδαν το απόσπασμα και θυμήθηκαν το δικό τους κλάμα για τα χαμένα τους μαλλιά. Μόνο που για εκείνες η απώλειά τους δεν οφειλόταν στα νούμερα της AGB αλλά σε αυτά των καρκινικών δεικτών. Που όταν είναι ανεβασμένα όλα τα υπόλοιπα σου φαίνονται ‘τρίχες’.

Υ.Γ. Το ‘Άλμα Ζωής’ σε συνεργασία και με άλλες εταιρείες έχει δημιουργήσει τη δράση ‘Χάρισε Δύναμη‘, όπου μπορείς να στείλεις δωρεάν την κοτσίδα σου κι αυτή να γίνει στη συνέχεια μέρος μίας καινούριας περούκας. Δράση που μέχρι τις αρχές της χρονιάς μέτρησε 23 χιλιάδες κοτσίδες και χάρισε περούκες και χαμόγελα σε 166 γυναίκες!

Βιβλιογραφία που χρησιμοποιήθηκε:

• Breed, W. P., van den Hurk, C. J., & Peerbooms, M. (2011). Presentation, impact and prevention of chemotherapy-induced hair loss: scalp cooling potentials and limitations. Expert Review of Dermatology, 6(1), 109–125.
•  Browall, M., Gaston-Johansson, F., & Danielson, E. (2006). Postmenopausal women with breast cancer: their experiences of the chemotherapy treatment period. Cancer Nursing, 29(1), 34–42.
• Choi, E. K., Kim, I., Chang, O., Kang, D., Nam, S., Lee, J. E., … Yang, J. (2014). Impact of chemotherapy induced alopecia distress on body image, psychosocial well being, and depression in breast cancer patients. PsychoOncology, 23(10), 1103–1110.
• Dua, P., Heiland, M. F., Kracen, A. C., & Deshields, T. L. (2017). Cancer related hair loss: a selective review of the alopecia research literature. PsychoOncology, 26(4), 438–443.
• Frith, H., Harcourt, D., & Fussell, A. (2007). Anticipating an altered appearance: women undergoing chemotherapy treatment for breast cancer. European Journal of Oncology Nursing, 11(5), 385–391.
• Hunt, N., & McHale, S. (2005). The psychological impact of alopecia. Bmj, 331(7522), 951–953.
• Luoma, M., & Hakamies Blomqvist, L. (2004). The meaning of quality of life in patients being treated for advanced breast cancer: a qualitative study. PsychoOncology: Journal of the Psychological, Social and Behavioral Dimensions of Cancer, 13(10), 729–739.
• Maunsell, E., Brisson, C., Dubois, L., Lauzier, S., & Fraser, A. (1999). Work problems after breast cancer: an exploratory qualitative study. PsychoOncology: Journal of the Psychological, Social and Behavioral Dimensions of Cancer, 8(6), 467–473.
• Rosman, S. (2004). Cancer and stigma: experience of patients with chemotherapy-induced alopecia. Patient Education and Counseling, 52(3), 333–339.
• Tierney, A. J., Taylor, J., & Closs, S. J. (1992). Knowledge, expectations and experiences of patients receiving chemotherapy for breast cancer. Scandinavian Journal of Caring Sciences, 6(2), 75–80.
• Van den Hurk, C. J., Mols, F., Vingerhoets, A. J., & Breed, W. P. (2010). Impact of alopecia and scalp cooling on the well being of breast cancer patients. PsychoOncology, 19(7), 701–709.