Και από τις 18:00 σπίτια μας

Αν έπιανες να ρωτήσεις κάποιον Αθηναίο στις 8 το βράδυ της Παρασκευής ποια θα είναι τα υγειονομικά μέτρα που θα έπρεπε να ακολουθήσει το αμέσως επόμενο πρωινό  δε θα είχε ιδέα. Όλη η προηγούμενη εβδομάδα πέρασε με κυβερνητικούς εκπροσώπους, λοιμωξιολόγους, μέλη της Επιτροπής, δημοσιογράφους να μιλούν για συγκεκριμένα μέτρα, μόνο για να έρθει ο επόμενος να τα αρνηθεί. Τα σχολεία ανοιγόκλειναν, τα καταστήματα επίσης. Η απαγόρευση κυκλοφορίας πήγαινε από τις 18:00 στις 21:00 και μετά πάλι στις 18:00. Τελικά, το βρήκαμε στη μέση. Από τις 18:00 το Σαββατοκύριακο όλα κλειστά, όλοι σπίτια μας.

Μέσα σε όλο αυτό το αδιανόητο μπέρδεμα έρχεται και ένα νέο. Οι εικόνες του Πρωθυπουργού και των συνωστισμών στην Ικαρία αλλά και το τραπέζι στο σπίτι του βουλευτή του κόμματός του ξεσήκωσαν αντιδράσεις της αντιπολίτευσης αλλά και των πολιτών στα social media. Οι φωτογραφίες και το βίντεο για το τελευταίο ήρθε μάλιστα λίγο πριν ξεκινήσει η απαγόρευση κυκλοφορίας. Η απάντηση άργησε μια μέρα και μας μπέρδεψε ακόμα περισσότερο. Αλήθεια έχει καταλάβει κανείς αν, σύμφωνα με την ίδια την κυβέρνηση, τηρήθηκαν ή όχι τα μέτρα στην Ικαρία;

Η κρίσιμη εβδομάδα και ο φόβος του προστίμου

Στο πρώτο lockdown η χώρα φαινόταν πράγματι να τα πηγαίνει περίφημα. Από το καλοκαίρι και μετά τα πράγματα αλλάζουν. Η κούραση της κοινωνίας γίνεται το μόνιμο ερμηνευτικό καταφύγιο. Η κούραση όμως δεν πέφτει από τον ουρανό ούτε έχει ως μόνο πυροκροτητή την πάροδο των μηνών και την αβεβαιότητα. Από ένα σημείο και μετά η αντιμετώπιση της πανδημίας έγινε για τη χώρα -και όχι μόνο- ζήτημα κλέφτη και αστυνόμου. Για κάθε απειλή προστίμου, για κάθε έλεγχο και μπλόκο όλοι ξεχνούσαμε τον λόγο του εγκλεισμού μας. Η αλληλεγγύη σε όσους κινδυνεύουν περισσότερο έδωσε τη θέση της αποκλειστικά στον φόβο του προστίμου.

Πλέον δεν υπάρχει κανείς που να μπορεί να υποστηρίξει, για παράδειγμα, με σοβαρά επιχειρήματα την απαγόρευση από τις 18:00 το περασμένο και το ερχόμενο Σαββατοκύριακο. Όσοι ήταν να βγουν στα πάρκα βγήκαν νωρίτερα. Όσοι ήταν να κάνουν επίσκεψη για καφέ σε φιλικό σπίτι, έκαναν επίσκεψη για φαγητό. Την ίδια στιγμή ο συνωστισμός στα σούπερ μάρκετ ήταν πολύ μεγαλύτερος. Όποιος ήταν έξω το Σάββατο το μεσημέρι θα έβλεπε ατελείωτες ουρές και μεγάλη ταλαιπωρία. Στις 18:30 υπήρχαν κάποιοι τελευταίοι που δεν πρόλαβαν να γυρίσουν. Στις 19:00 πια δεν κυκλοφορούσε κανείς έξω. Ένιωσε κανείς προστατευμένος από αυτό; Ένιωσε κανείς ότι μπορεί να θυσίασε το απόγευμά του αλλά τουλάχιστον το έκανε για καλό;

Απουσία οποιασδήποτε επικοινωνιακής πολιτικής

Τα χέρια του Σπύρου Παπαδόπουλου από το σποτάκι του «Μένουμε Σπίτι» έχουν από καιρό στεγνώσει. Μαζί τελείωσαν και τα σποτάκια και κάθε προσπάθεια επικοινωνιακής διαχείρισης της πανδημίας. Κανείς πλέον δε νιώθει την ανάγκη να επεξηγήσει το νόημα των μέτρων, τι επιτυγχάνεται από την εφαρμογή τους, πότε να αναμένουμε αποτελέσματα. Αυτά απλώς ανακοινώνονται ως απόλυτες αλήθειες, οποιαδήποτε παραβίασή τους επιφέρει δυσβάστακτο πρόστιμο και αν κανείς τολμήσει να ψελλίσει μια κουβέντα αμφισβήτησής τους αντιμετωπίζεται ως αρνητής και ψεκασμένος. Ο φετιχισμός των μέτρων μας έχει κάνει να ξεχάσουμε τον λόγο που αυτά αποφασίζονται.

Η κοινωνία, λοιπόν, έχει αρχίσει να βράζει, όχι μόνο επειδή κουράστηκε να κάθεται σπίτι. Βράζει γιατί υφίσταται αυστηρότατα μέτρα αστυνομικού τύπου. Το χαλάκι της εξειδίκευσης των επιστημόνων που τα προτείνουν αρχίζει να κουρελιάζεται σε βαθμό που να γίνονται φανερό το ιδεολογικό στίγμα που κρύβεται από κάτω. Τα μέτρα και τα σταθμά είναι πολλά περισσότερα του ενός και ο καθένας ψάχνει τα παραθυράκια για να πάρει καμιά ανάσα κανονικότητας. Κορόιδο είναι αυτός να κάθεται σπίτι; Σβήνει μηνύματα, αλλάζει διευθύνσεις, οδηγεί από παράδρομους. Όταν δεν έχεις πειστεί για τα μέτρα, σίγουρα θα βρεις χίλιους τρόπους για να τα ξεπεράσεις. Στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων θα τα καταφέρεις.

Τα μέτρα καταπολέμησης της πανδημίας πρέπει να είναι σαφή, απλά και όσο το δυνατόν περισσότερο δίκαια. Το πρώτο lockdown ήταν επιτυχημένο μεταξύ άλλων και επειδή το σύνθημα ήταν ένα, απλό και πάνω από όλα είχε νόημα. Δεν ήταν ούτε οι αστυνομικοί ούτε τα μπλόκα ούτε τα πρόστιμα που τελικά έφεραν τα μηδενικά κρούσματα τον Μάιο και τον Ιούνιο. Όσο πιο γρήγορα το καταλάβουμε τόσο το καλύτερο για όλους μας.

Καταλαβαίνω απόλυτα ότι η εξίσωση που πρέπει να λυθεί είναι πολύ δύσκολη και ότι αυτά που διακυβεύονται είναι πολύ σημαντικά. Το να αντιμετωπίζεις όμως σύνθετα ζητήματα με όρους ανθρωποκυνηγητού, συνήθως είναι μια βέβαιη συνταγή που οδηγεί κατευθείαν στη χαράδρα. Αυτή η χαράδρα δεν αφορά μόνο τις επιδόσεις της χώρας μας στην αντιμετώπιση της πανδημίας.