Ο Kendrick Lamar και η αναγέννηση της hip-hop
- 29 ΙΑΝ 2018
Πριν λίγο καιρό μιλούσα για τη μουσική που ακούω με μια μαθήτρια Λυκείου. Εκείνη 16, εγώ 27. Μέσα σε έναν ωκεανό άγνωστων ονομάτων που έπεφταν εκατέρωθεν, εμφανίστηκε ο Κendrick Lamar και μετά μια ομάδα ονομάτων που ακούγαμε ή που ξέραμε και οι δύο, όλα κομμάτια της hip-hop μουσικής. Προφανώς ο καθένας έφτασε στον Lamar από μία τελείως διαφορετική πορεία ακουσμάτων και ερεθισμάτων. Ωστόσο, εντέλει η mainstream μουσική δεν είναι μόνο εκείνη που αφορά μαζικά κοινά, αλλά και εκείνη στην οποία μπορείς να φτάσεις από άπειρους διαφορετικούς δρόμους: ο ένας από την trap και ο άλλος από τον Miles Davis.
Βλέποντας κανείς τα καλύτερα album της χρονιάς από το Rolling Stone, έναν εκδοτικό κολοσσό που μυρίζεται πολύ γρήγορα το τι γίνεται στη μουσική βιομηχανία και εν πολλοίς ορίζει το τι είναι mainstream, θα καταλάβει κάπως καλύτερα. Ο Κendrick ήταν στην κορυφή το 2015 και το 2017. Ταυτόχρονα, στις πολύ ψηλές θέσεις σε αυτές τις λίστες θα βρει κανείς ένα σωρό άλλους εκπροσώπους της hip-hop (Jay-Z, Run the Jewels, Drake, Kanye West, Chance the Rapper και πολλοί ακόμα) αλλά και από άλλα είδη του ευρύτερου φάσματος της μαύρης μουσική (D’Angelo, Childish Gambino, Kiwanuka, Frank Ocean). Τo Rolling Stone ακολουθούν βέβαια και χιλιάδες άλλα μικρά ή μεγάλα μέσα και μουσικοί συντάκτες που έχουν στρέψει τα μάτια στη σκηνή με ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
(Photo by Matt Sayles/Invision/AP)
Δεν είναι τυχαίο άλλωστε πως λίγες μέρες πριν, στο ημίχρονο του τελικού College Football Playoff National Championship εμφανίστηκε ο Kendrick Lamar. Ήταν μάλιστα ο πρώτος καλλιτέχνης που καλείται να κάνει live στον νεοσύστατο αλλά δημοφιλή θεσμό. Προφανώς, το γεγονός ότι ο τελικός έγινε στην Atlanta, θεωρούμενη πρωτεύουσα του hip-hop, είναι σημαντικό. Σημαντικό όμως είναι και το ότι έγινε στο ημίχρονο παιχνιδιού American football, ενός από τα κατεξοχήν αθλήματα που επιλέγουν οι λευκοί στις ΗΠΑ. Αυτή τη φορά η επιλογή δεν είχε καουμπόικο καπέλο και ριγέ πουκάμισο. Βασικά, είχε το ‘DNA’, το πιο πολιτικοποιημένο κομμάτι του DAMN.
Ονόματα όπως εκείνο του Kendrick αλλά και του Chance the Rapper, του Drake και του Kanye West έχουν αναφερθεί από τον Obama, ιδίως στο τέλος της θητείας του, το εξάμηνο που σχεδόν σταμάτησε να κυβερνά και επικεντρώθηκε στο χτίσιμο της υστεροφημίας του cool Προέδρου. Μάλιστα πολλοί από τους πρωταγωνιστές της σκηνής πήγαν στον Λευκό Οίκο και τον συνάντησαν και δη μάλιστα για ένα θέμα καθαρά πολιτικό, τη μεταρρύθμιση στην ποινική δικαιοσύνη.
(Photo by Rich Fury/Invision/AP)
Περίπου την ίδια στιγμή χρονικά, μια κωμική σειρά που ασχολείται σχεδόν γραμματολογικά με τη γέννηση της ραπ από τα κάτω, το ‘Atlanta’, κέρδισε ένα τσουβάλι βραβεία (μεταξύ των οποίων και Χρυσή Σφαίρα), ενώ ετοιμαζόμαστε να δούμε μέσα στο 2018 το Unsolved, μια αστυνομική σειρά που θα ασχοληθεί με τις δολοφονίες των Tupac και Biggie Smalls.
Πολύ πρόσφατα μάλιστα έγινε μια έρευνα από τη Nielsen για το 2017 που έδειξε ότι τώρα, για πρώτη φορά, το hip-hop/R&B ξεπέρασε τη rock και έγινε το μουσικό προϊόν που καταναλώθηκε περισσότερο στις Η.Π.Α. τη χρονιά που μας πέρασε. Όλα αυτά μαζί συνηγορούν πώς αυτή τη στιγμή το hip-hop, μετά από μια κρίση ταυτότητας, αρχίζει να πατάει και πάλι στα πόδια του. Πλέον όχι για να πλαισιώσει την κυρίαρχη pop, αλλά για να κυριαρχήσει.
Το indie έχει κακογεράσει. Η pop, πέρα από κάποιες μεμονωμένες παρουσίες που προσπαθούν να πειραματιστούν (βλ. The Weeknd) μοιάζει πλέον και η ίδια να κουράζει ακόμα και τους φανατικότερους θαυμαστές της. Η rock τραβάει κυρίως από γερόλυκους και σίγουρα δεν έχει την αίσθηση της ριζοσπαστικοποίησης των προηγούμενων δεκαετιών. Μέσα σε όλη αυτή στη στασιμότητα, αρχίζουν τα samples, τα backbeats και τα flows να συγκινούν και πάλι. Η hip-hop μουσική έχει τη δύναμη, τους εκφραστές αλλά και το κοινό, ώστε να προσφέρει κάτι καινούργιο. Και είναι πράγματι η ίδια κάτι καινούργιο.
Δεν μιλάμε βέβαια για ένα καινούργιο είδος μουσικής. Ξεκίνησε στη δεκαετία του ’70 και γνώρισε την πρώτη καθιέρωση κατά την ονομαζόμενη χρυσή εποχή της hip-hop, μέσα δεκαετίας του ’80 με μέσα της δεκαετίας του ’90 με τη σκληρή μουσική, ιδιαίτερη ριζοσπαστικοποίηση, πολιτικό στίχο και ονόματα όπως the Notorious B.I.G., N.W.A, Ice-T, Ice Cube, Juice Crew, Public Enemy, Eric B. & Rakim και A Tribe Called Quest. Στα επόμενα χρόνια, με την κυριαρχία του G-funk, η hip-hop ξεφεύγει από τις φτωγειτονιές των ΗΠΑ και γίνεται, ένα μέρος της, mainstream. Σε αυτό το άλμα, η μουσική γίνεται λιγότερο σκληρή και οι στίχοι όλο και λιγότερο πολιτικοί, μένοντας σε μια συνεχή αυτοαναφορικότητα, επίδειξη πλούτου και επιτυχιών. Στις αρχές του νέου αιώνα (εκτός από μια ανάσα που έδωσε ο Eminem) και με το πέρασμα των χρόνων η σκηνή μοιάζει να μπαίνει σε ένα τέλμα δημιουργικά και εμπορικά και οι μόνοι που την κρατούν κάπως στο παιχνίδι είναι μουσικοί των οποίων η δουλειά είναι στα όρια μεταξύ pop και hip-hop (Kanye West, Outkast). Τα πράγματα θα αλλάξουν πάλι στα μέσα της δεκαετίας που διανύουμε.
Oι ΜTV gangsta αποτελούν πλέον παρελθόν, το ίδιο και η ρυθμική αυτοδιαφήμιση για τις πολλές γυναίκες, τα πολλά λεφτά, τα ακριβά αυτοκίνητα και τα χρυσά δόντια. Η νέα γενιά καλλιτεχνών πολιτικοποιήθηκε, άρχισε να σκέφτεται και απέβαλε πολλά από τα σύνδρομα της προηγούμενης περιόδου. Ακόμα και αν κάποιες από τις νόρμες της παλιάς σχολής παρέμειναν, οι στίχοι γύρισαν στα προβλήματα και τις αδικίες του συστήματος αλλά και στις ρίζες, στα βάσανα των προγόνων. Αυτή δε η επιστροφή στις ρίζες αφορά και στη μουσική καθώς δεν είναι λίγες οι φορές που οι νέοι rappers πειραματίζονται με ήχους από πράγματα που εκλαμβάνονται παραδοσιακά ως μαύρη μουσική (jazz, funk, soul). Tα κομμάτια γίνονται όλο και πιο συχνά ορχηστρικά.
(Associated Press)
Ο Kendrick (επιστρέφουμε και πάλι σε αυτόν, αλλά εν μέρει για αυτόν είναι το κείμενο) επέλεξε για το κομμάτι του προηγούμενου δίσκου του με το οποίο έδειχνε την ηγεμονία του στη σκηνή τον τίτλο «King Kunta». O Kunta Kinte είναι χαρακτήρας από το μυθιστόρημα “Roots: The Saga of an American Family”, σκλάβος ο οποίος έχασε την ελευθερία του καθώς έψαχνε στο δάσος ξύλο, ώστε να φτιάξει drum στον μικρότερο αδερφό του. Ο Κendrick, λοιπόν, βλέπει τον εαυτό του ως βασιλιά και ταυτόχρονα ως σκλάβο, ως κάποιον που πέτυχε αλλά ποτέ δεν ξέχασε τις ρίζες του. Άλλωστε ο ίδιος σε συνέντευξή του στο MTV είχε δηλώσει πως:
Δεν μιλάω στην (αφροαμερικανική) κοινότητα, δεν μιλάω για την κοινότητα. Είμαι η κοινότητα
Kαι πράγματι, η κοινότητα τον θυμήθηκε στα δύσκολα, όταν κατά τη διάρκεια των συγκεντρώσεων στο πλαίσιο του Black Lives Matter ακουγόταν το “we gon’be alright”, εμπνευσμένο από το κομμάτι ‘Alright’ θυμίζοντας κάπως την αισιόδοξη ματιά άλλων τραγουδιών, άλλων εποχών.
Την ίδια στιγμή, τα video-clips των πιο εμπορικών κομματιών της νέας γενιάς καλλιτεχνών είναι φανταστικά προσεγμένα και πολλά από αυτά οπτικά αριστουργήματα, που διακρίνονται από τα -πλέον- κλισέ της προηγούμενης περιόδου, γυρισμένα μέσα στις γειτονιές κάποια, ενώ άλλα προβάλλοντας ένα γυναικείο σώμα που έχει σεξουαλικότητα ανεξάρτητα από την ύπαρξη του άντρα, ως κάτι αισθησιακό και όχι τρόπαιο στα χέρια του καλύτερου ράπερ (βλέπε τον ερωτευμένο Kendrick του ‘Love’ ή τον σχεδόν ντροπαλό απέναντι στη Rihanna Kendrick στο ‘Loyalty’). Προφανώς και σεξιστικοί στίχοι υπάρχουν σε κάθε γωνιά, αλλά ειδικά αυτό το χαρακτηριστικό της σκηνής θέλει πολλά βήματα για να αλλάξει. Μάλλον τα πρώτα είναι αυτά.
Άλλωστε, ο Kendrick έχει πάρει την ταυτότητα του καλού παιδιού, ταυτότητα που δεν θα ταίριαζε ποτέ για παράδειγμα στον macho 50-cent ή στον DMX. Την ταυτότητα αυτή του καλού παιδιού την κρατάει και μέσα στους στίχους του. Στο αυτοβιογραφικό κομμάτι “m.A.A.d city” μιμούμενος τη σπαστή φωνή του έφηβου εαυτού του αναρωτιέται αν θα πίστευε κάποιος ότι ο “αθώος” Kendrick σκότωσε στα 16 του.
If I told you I killed a nigga at sixteen, would you believe me?
Or see me to be innocent Kendrick you seen in the street
Όλα αυτά συνθέτουν την εικόνα μιας σκηνής που μπορεί να φτάνει στο εμπορικό της πικ, αλλά ταυτόχρονα δεν έχει αφήσει καθόλου τον ριζοσπαστικό της χαρακτήρα, εκείνον που είδαμε στη χρυσή εποχή της σκηνής. Βασισμένη στα καλούπια της προηγούμενης γενιάς την οποία αντιμετωπίζει με σεβασμό και πάμπολλες αναφορές, προχωράει έχοντας ένα νέο αισθητικό στίγμα. Άλλωστε, κανείς δεν μπορεί να αλλάξει ριζικά κάτι αν δεν έχει μελετήσει με επιμονή τους προκατόχους του.
Το πώς μια μουσική γυρνάει το βλέμμα στην κοινότητα που τη γέννησε και ταυτόχρονα ανοίγεται σε τελείως μαζικά κοινά είναι ένα λογικό ερώτημα. Στο ‘i’ ο Κ-dot αναρωτιέται «πόσες φορές η πόλη (aka ευρύτερα η χώρα των ευκαιριών) του έδωσε υποσχέσεις;», ενώ στο ‘Feel’ μονολογεί:
I feel like the whole world want me to pray for ’em
But who the fuck prayin’ for me?
Υποθέτω ότι πλέον πολλά από τα προβλήματα της αφροαμερικανικής κοινότητας, ακουμπούν πια εμφανώς και εμάς.
Εμείς κρατάμε το bridge από το DNA, όπου ο Kendrick τραγουδάει «I got loyalty inside my DNA» πάνω από τη φωνή του σχολιαστή του Fox που με αφορμή το ‘Alright’ είπε στον αέρα ότι η hip-hop μουσική βλάπτει τους νέους Αφροαμερικανούς περισσότερο από τον ρατσισμό:
This is why I say that hip hop has done more damage to young African Americans than racism in recent years
Η hip-hop είναι ευτυχώς και πάλι κοντά μας και τώρα δεν περηφανεύεται για τα ακριβά ρούχα της. Έρχεται μάλλον για να μιλήσει πάνω από φωνές όπως αυτή του σχολιαστή του Fox.
ΔΙΑΒΑΣΕ ΑΚΟΜΗ: