Μήπως τελικά χρειαζόμασταν το χειρότερο καλοκαίρι του σινεμά;

Κάτι παραπάνω από 40 καλοκαίρια πριν, ένας καρχαρίας των 7 εκατομμυρίων δολαρίων έσπερνε τον τρόμο στο Amity Island και κατασπάραζε τις υπόλοιπες ταινίες στο box office δίνοντας νέο νόημα στον όρο summer movie. Έκτοτε το “You’re gonna need a bigger boat” του ‘Jaws’ έχει μετατραπεί σε “You’re gonna need a bigger budget”, τα καλοκαιρινά κινηματογραφικά event σε αναμενόμενη αναγκαιότητα και οι πολύπλευρες χολιγουντιανές παραγωγές σε στούντιο που βρίσκονται στον αυτόματο.

Έχοντας πλέον δει και τα τελευταία, καθυστερημένα απόνερα του αμερικανικού κινηματογραφικού καλοκαιριού (μας μένει το ‘Pete’s Dragon’ για τις 20 Οκτωβρίου αλλά μέχρι τότε θα έχεις βγάλει το παλτό από τη ντουλάπα και δε θα ψήνεσαι για καλοκαίρια, ακρογιαλιές κι αστέρια), συμπάσχοντας με όλους όσους αδυνατούν να συλλάβουν τη μετριότητά του και διαφωνώντας πλήρως με όσους πιστεύουν ότι απλά μιλάμε μία ξαφνική απουσία δημιουργικότητας που χτύπησε την Πόλη των Αγγέλων, θα κάνω μια προσπάθεια να εξηγήσω τη σημερινή κατάσταση, τους λόγους που έχει διαμορφωθεί όπως τη ζούμε και τον τρόπο που ενδεχομένως θα (αναγκαστεί να) διαμορφωθεί στο μέλλον.

Ας τα πάρουμε όμως όλα από την αρχή.

ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΝΟ BLOCKBUSTER;

Είναι η ταινία που ένα στούντιο προγραμματίζει για το καλοκαίρι και υπολογίζει ότι θα του φέρει πίσω πολλά, πολλά χρήματα. Ξέρω ότι το γνωρίζεις αυτό. Η έννοια του καλοκαιρινού blockbuster όμως, έχει αλλάξει και εξελιχθεί σε κάτι αρκετά διαφορετικό από τότε που ο Spielberg ξαμολούσε τον καρχαρία του στις ακτές ενός φανταστικού resort.

Τότε ο λόγος που το ‘Jaws’, η πρώτη ταινία που λογίζεται ως blockbuster, κυκλοφόρησε καλοκαίρι ήταν αυτονόητος. Δηλαδή πότε θα κυκλοφορούσες εσύ ταινία με παραλίες και λουόμενους; Τα 7 του εκατομμύρια έγιναν 471 παγκοσμίως και στη Universal είχανε χαρές και πανηγύρια. Δύο μόλις χρόνια μετά όμως, όταν το lightsaber του Luke Skywalker έσκισε το ρεκόρ του καρχαρία, ολόκληρο το Χόλιγουντ παρατήρησε κάτι που δεν είχε δει μέχρι τότε. Με την ίδια λογική που μία ταινία έχει περισσότερες πιθανότητες να πετύχει στα βραβεία εάν η πρεμιέρα της γίνει κοντά στις μεγάλες τελετές, έτσι και το καλοκαίρι με τους μαθητές εκτός σχολείου και τον καλό καιρό να σου ανεβάζει τη διάθεση και να σε προσκαλεί σε έξοδο, είναι μάλλον η κατάλληλη εποχή για να έχεις την καλύτερη δυνατή επιστροφή των χρημάτων σου.

Κάποτε όμως, το να είσαι καλοκαιρινό blockbuster σήμαινε ότι μπορούσες να είσαι το ‘Back to the Future’ ή το ‘E.T. The Extra Terrestrial’ ή το ‘Ghostbusters’ ή το ‘Dave’ ή το ‘Babe’ ή το ‘Truman Show’, καλές ταινίες δηλαδή που είχαν φτιαχτεί σε ένα λογικό budget και μπορούσαν να γυρίσουν πίσω τα λεφτά των παραγωγών τους δύο και τρεις φορές. Τέτοιες θα βρεις ακόμα (βλέπε για παράδειγμα το ‘Bridesmaids’ το 2011)’ και σίγουρα οι παραπάνω ταινίες συνοδεύονταν κι αυτές από άλλες βλακείες στο box office γιατί έτσι πάει και άσε τους “εμείς στην εποχή μας” να λένε, αλλά πλέον ασφυκτιούν ανάμεσα σε άλλα μετα-blockbuster προϊόντα. Τις tentpole ταινίες.

ΠΟΤΕ ΟΝΟΜΑΖΕΤΑΙ TENTPOLE ΜΙΑ ΤΑΙΝΙΑ;

Το κοντάρι που χρησιμοποιείς εσύ για να στηρίξεις τη σκηνή σου στην Αμοργό, έχει δώσει το όνομά του στις ταινίες που πρέπει να στηρίξουν οικονομικά τα στούντιο. Μιλάμε για ταινίες με πρησμένα budget, τεράστια κόστη διαφήμισης, ακόμη μεγαλύτερα κόστη στο μάρκετινγκ που θα τις τοποθετήσει ταυτόχρονα σε χιλιάδες αίθουσες σε ολόκληρο τον κόσμο και θεματικές που κερδίζουν όσα περισσότερα από τα κοινά μπορούν σε παγκόσμιο επίπεδο, βάσει δηλαδή ηλικίας, φύλου, φυλής, εθνικότητας και κοινωνικοοικονομικών παραγόντων.

Αν σου ακούγεται δύσκολο, είναι γιατί είναι. Γι’ αυτό και οι ταινίες αυτές σχεδιάζονται έχοντας τον παράγοντα ρίσκο στο χαμηλότερο δυνατό επίπεδο, ώστε να μην έχουν σχεδόν την παραμικρή πιθανότητα αποτυχίας. Η λύση γι’αυτό συνήθως είναι να βασίζονται στη δράση. Η κωμωδία έχει επίσης αποδειχτεί ως ασφαλές είδος, αλλά ακόμα κι εκεί είναι αυτονόητο ότι δεν μπορούν όλα τα αστεία να μεταφραστούν επαρκώς σε κάθε γλώσσα και κουλτούρα. Η μπουνιά που στέλνει τον Batman τρεις ορόφους κάτω όμως, δε χρειάζεται μετάφραση.

Με το Χόλιγουντ να βγάζει τα λεφτά του πλέον μόνο κατά 20% χοντρικά από την Αμερική και το υπόλοιπο 80% να έρχεται από αγορές όπως Ευρώπη, Ρωσία, Ινδία, Βραζιλία, Μέση Ανατολή και κυρίως την Κίνα που έχει αναδειχθεί ως η δεύτερη μεγαλύτερη δύναμη αυτή τη στιγμή και έχει σώσει ταινίες όπως το ‘Pacific Rim’ και το ‘Warcraft’, η βιομηχανία προσπαθεί να σκοτώσει με έναν σμπάρο δυο τρυγόνια. Γι’ αυτό και στο ‘Independence Day: Resurgence’ είδες την Κίνα να στέλνει πλήρωμα για να πολεμήσει τους κακούς εξωγήινους, γι’ αυτό νωρίτερα στο ‘X-Men: Days of Future Past’ είδες την Κινέζα σταρούμπα Fan Bingbing ως Blink και γι’ αυτό υπήρχε ολόκληρο κομμάτι του ‘Iron Man 3’ γυρισμένο στην Κίνα που προβλήθηκε μεν εκεί αλλά δεν παρακολούθησες ποτέ στη δική σου οθόνη.

ΚΑΙ ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟΣΟ ΚΑΚΟ ΜΕ ΤΙΣ TENTPOLE ΤΑΙΝΙΕΣ;

Αν διαβάζεις PopCode, θα γνωρίζεις ήδη ότι δεν έχουμε καμία αντίρρηση με τις ταινίες δράσης υψηλού προϋπολογισμού, είτε αυτές περιλαμβάνουν ανθρωποκυνητά, είτε υπερήρωες με νευράκια. Πολλές από αυτές τις αγαπήσαμε πολύ (‘Fury Road’ για πάντα) και άλλες τις περιμένουμε με ανυπομονησία (‘Wonder Woman’ κάνε το θαύμα σου). Και εννοείται ότι τα στούντιο παραγωγής και διανομής είναι επιχειρήσεις και όχι η UNICEF και πρέπει να βγάζουν χρήματα, αφ’ ενός για να υπάρχουν και αφ’ ετέρου για να βγάζουν κι άλλες ταινίες. Το πρόβλημα έγκειται στην εκτέλεση.

Κάποτε οι τεράστιες ταινίες αποτελούσαν event. Έπρεπε να τις δεις γιατί ήταν μετρημένες μέσα στη χρονιά. Τώρα τρέχουν όλοι να φτιάξουν το επόμενο, και το επόμενο, και το επόμενο μεγάλο χιτ και τα χρήματα που έμεναν στην άκρη για τις μεσαίου μεγέθους ταινίες, αυτό το φιλικό, άνετο, δημοφιλές περιβάλλον μεταξύ των event και των ανεξάρτητων παραγωγών περιορισμένης κυκλοφορίας, απορροφώνται για να σώσουν την κατάσταση των μεγάλων προϋπολογισμών. Αυτόματα λοιπόν, αυτή η ασφαλής μέση λύση μετράει λιγότερες ταινίες από ποτέ. Από τη στιγμή όμως που με μια τέτοια θα μπορούσε να ξεκινήσει το επόμενο μεγάλο ταλέντο και η επόμενη καλή, ορίτζιναλ ιδέα, επίσης αυτόματα έχουμε έλλειψη κι από τα δύο.

Το παράλογα μεγάλο αυτό κόστος των tentpole – για παράδειγμα το ‘Batman v Superman’ αρχικά ήταν να κοστίσει 250 εκατ. και τελικά ανέβηκε στα 400 – όχι μόνο τους απαγορεύει την αποτυχία, αλλά είναι λογικό πολλές φορές να επηρεάζει και την ποιότητά τους. Εάν έχεις ξοδέψει κάμποσα εκατομμύρια για να βάλεις το Batmobile να θερίζει κόσμο στο λιμάνι της Metropolis, τι θα κόψεις; Αυτό ή μια ανθρώπινη στιγμή του Clark Kent; Και αν σου απαγορεύεται να αποτύχεις, θα βγάλεις το προϊόν σου όπως το έχεις φανταστεί ή θα δοκιμάσεις να κάνεις reshoots και άπειρο μοντάζ μέχρι να φτιάξεις αυτό που υποθέτεις ότι δεν άρεσε τόσο στα test audiences που είδαν νωρίτερα την ταινία σου; Γιατί κάπως έτσι βρέθηκαν όλες οι σκηνές του Jared Leto κομμένες και ο τόνος του ‘Suicide Squad’ σα μεθυσμένος σε μπουζουξίδικο της Εθνικής.

Έπειτα η δράση που λέγαμε πιο πάνω, αυτή η κοινή παγκόσμια γλώσσα, περιορίζει τις επενδύσεις σε ορισμένα μόνο είδη. Γι’ αυτό και το καλοκαίρι που πέρασε έμοιαζε με τεράστιο φαντασιοεπιστημονικουπερηρωικό αχταρμά που έπνιξε ακόμα και καλές προσπάθειες όπως το ‘Star Trek Beyond’. Αν είδες τα πάντα και αναρωτιέσαι γιατί ακόμα κι αν σου άρεσαν όλα από λίγο δε σου έμεινε κανένα στη μνήμη, να ξέρεις ότι μάλλον φταίνε τα πολλά κοινά τους στοιχεία. Αν πάλι όπως ο μέσος Αμερικανός διάλεξες να δεις 1 ή 2 απ’ αυτές, τότε πολύ πιθανόν να έπεσες σε φόλα και να βλαστημούσες την ώρα και τη στιγμή που έκλεισες εισιτήρια.

Να σημειωθεί ότι τα σχόλια περί δράσης και προσέλκυσης ξένων κοινών δεν έχει καμία σχέση με τη μεγάλη ανάγκη της βιομηχανίας για diversity. Αυτό είναι και θα είναι όχι μόνο ευπρόσδεκτο, αλλά απαιτητό. Αφ’ ενός όμως το κοινό της Κίνας έχει ήδη αρχίσει να ενοχλείται με την πρόσληψη Κινέζων ηθοποιών, κυρίως γυναικών, μόνο και μόνο για να παίζουν πέντε δευτερόλεπτα σε ρόλους που έχουν αρχίσει να αποκαλούν ως “flower vases” και αφ’ ετέρου το γεγονός ότι το παιχνίδι στο οποίο βασίστηκε το ‘Warcraft’ έχει φανατικό κοινό στην Κίνα και το ‘Independence Day: Resurgence’ σκηνοθέτη που σκίζει στα ταμεία εκεί, δε σημαίνει ότι οι ίδιες οι ταινίες δε χρειάζεται να βλέπονται κιόλας. Είμαι η πρώτη που θα πω ότι υπάρχουν και φορές που θέλεις απλά να δεις μια χαζομάρα κι αυτό είναι απόλυτα ok, αλλά όταν μαζεύονται πολλές μαζί χάνουν και τον σκοπό τους. Πόσες ήταν όμως άραγε;

ΗΤΑΝ ΟΝΤΩΣ ΤΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ ΤΟΥ ‘16 ΤΟ ΧΕΙΡΟΤΕΡΟ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ;

Αν σκεφτούμε μικρότερες ταινίες όπως ‘Hell or High Water’, ‘Sausage Party’, ‘A Bigger Splash’, ‘The Shallows’ και ‘Florence Foster Jenkins’, όχι δεν ήταν το χειρότερο κινηματογραφικό καλοκαίρι. Και σε όρους blockbuster όμως να μιλήσουμε, έχει κι εκεί ανταγωνιστές.

Το 2010 είχαμε ‘Avatar: The Last Airbender’ (απεταξάμην!), ‘Prince of Persia’ και ‘Jonah Hex’. Το 2009 είχαμε ‘Χ-Men Origins: Wolverine, ‘G-Force’ και ‘G.I. Joe: The Rise of Cobra’. Το 2004 είχαμε ‘The Day After Tomorrow’, ‘Van Helsing’ και ‘Catwoman’. Το 2001 που πολλοί θεωρούμε ότι όντως είναι μάλλον το χειρότερο καλοκαίρι σχετικά με blockbuster, είχαμε ‘Mummy Returns’, ‘Final Fantasy: The Spirits Within’ και το ‘Planet of the Apes’ του Tim Burton.

Όπως μπορείς να δεις στο chart που έφτιαξε το Screencrush με βάση τα σκορ των καλοκαιρινών blockbuster στο Rotten Tomatoes, την ιστοσελίδα που συγκεντρώνει τις βαθμολογίες των κριτικών, το σκορ του ‘01 είναι πράγματι το χαμηλότερο με 41% και το ‘16 ακολουθεί με 49,8%. Τι διαφορετικό έχει όμως το καλοκαίρι του ‘16 και έσπευσε το Ίντερνετ να το αποκαλέσει το χειρότερο της ιστορίας;

Ποσότητα. Ποσότητα μετριότητας. ‘Independence Day: Resurgence’, ‘The Legend of Tarzan’, ‘Alice Through the Looking Glass’, ‘Jason Bourne’, ‘Suicide Squad’, ‘Ice Age: Collision Course’, ‘Teenage Mutant Ninja Turtles: Out of the Shadows’, ‘Warcraft’, ‘X-Men: Apocalypse’, ‘Huntsman: Winter’s War’, ‘Ben-Hur’. Το 2001 οι ταινίες με budget που έφταναν μέχρι τα 100 εκατομμύρια ήταν 8, το 2016 οι ταινίες με budget που υπερβαίνουν κατά πολύ τα 100 εκατομμύρια είναι συνολικά πάνω από 15, με τα ‘Captain America: Civil War’, ‘Finding Dory’, ‘Ghostbusters’ και ‘The BFG’ να είναι τα μόνα απ’ όσα έχουμε δει (το ‘Pete’s Dragon’ που θα δούμε σε λίγες μέρες επίσης κέρδισε τους κριτικούς) που παρότι είχαν ελαττώματα, κράτησαν τα μπόσικα.

Βάλε σ’ όλα αυτά το γεγονός ότι τα προηγούμενα δύο καλοκαίρια μας έδωσαν ‘Dawn of the Planet of the Apes’, ‘X-Men: Days of Future Past’, ‘How to Train Your Dragon’, ‘Mad Max: Fury Road’, ‘Mission: Impossible – Rogue Nation’, ‘Inside Out’ και ‘Edge of Tomorrow’ και η φετινή κατάσταση φαντάζει ακόμα χειρότερη.

Δε βοηθάει και το ίδιο το σύστημα που μαζεύει όλες αυτές τις ταινίες μία συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Όπως έγραφε το 2013 η οικονομολόγος Catherine Rampell σε ένα άρθρο των New York Times, μιλάμε για το διαχρονικό ερώτημα αυγού και κότας. Ο λόγος που τα στούντιο βγάζουν πολλά χρήματα το καλοκαίρι είναι επειδή έχουν επιλέξει να κυκλοφορούν τότε τα μεγάλα τους στοιχήματα, γιατί όπως λέγαμε νωρίτερα παρατήρησαν μέσω των περιπτώσεων του ‘Jaws’ και του ‘Star Wars’ ότι η καλοκαιρινή περίοδος ήταν επικερδής. Μήπως όμως βγάζουν τα περισσότερα χρήματα τότε, ακριβώς επειδή έχουν επιλέξει να κυκλοφορούν τις μεγάλες ταινίες τους καλοκαίρι; Μετά το πείραμα της Lionsgate με την κυκλοφορία του ‘Hunger Games’ το φθινόπωρο και το σάρωμα κάμποσων ρεκόρ, πήρε σειρά το ‘BvS’ για Μάρτιο και το ‘Deadpool’ για Φλεβάρη, αλλά σε γενικές γραμμές το σύστημα λέει ότι τα μεγάλα budget πρέπει να χωρέσουν το καλοκαίρι και τα στούντιο να παίζουν ξύλο για το καλύτερο σαββατοκύριακο.

Μία πανάκριβη, κακή ταινία θα παραμείνει πανάκριβη και κακή ακόμα κι αν κυκλοφορήσει τον Οκτώβρη οπότε έτσι δεν κάνουμε δουλειά, αλλά η ευελιξία και το άπλωμα σε διαφορετικά slots σίγουρα θα βοηθούσε στην αποσυμφόρηση του καλοκαιριού.

ΠΩΣ ΦΤΑΣΑΜΕ ΕΔΩ;

Ή αλλιώς γιατί το Χόλιγουντ φοβάται πλέον να ρισκάρει. Ή αλλιώς γιατί δε μπορεί πια να ρισκάρει με τόσα που πληρώνει για να σου προσφέρει θέαμα.

“Κάποια στιγμή θα γίνει κάποια εσωτερική έκρηξη ή κατάρρευση. Τρεις ή τέσσερις ή ίσως και μισή ντουζίνα από αυτές τις τεράστιου προϋπολογισμού ταινίες θα αποτύχουν παταγωδώς κι αυτό θα αλλάξει τη δομή”, είπε ο Steven Spielberg πριν τρία χρόνια σε ένα πανεπιστήμιο στη Νότια Καλιφόρνια. Μπορεί να έχει και δίκιο (πέρσι ανέφερε ότι αυτό που εννοούσε ήταν ότι δε θα υπάρχει κάποια στιγμή χώρος για πολλές υπερηρωικές ταινίες στη σειρά), αλλά το Χόλιγουντ μπορεί να φανεί πιο προετοιμασμένο γι’ αυτό απ’ ότι μπορεί να περιμένει κανείς.

Μια φορά κι έναν καιρό, τα στούντιο είχαν τον έλεγχο των περισσότερων αλυσίδων σινεμά και τα κέρδη τους προέρχονταν σε ποσοστό 100% από τα εισιτήρια που αγόραζες στο ταμείο. Απλά πράγματα. Πλέον μιλάμε για τιτανοεπιχειρήσεις ή μέρη άλλων τιτανοεπιχειρήσεων που βγάζουν πλέον από τα εισιτήρια μόνο το 20% των κερδών τους. Το υπόλοιπο 80% έρχεται από τα δικαιώματα και το branding άλλων προϊόντων ψυχαγωγίας σε παγκόσμιο επίπεδο που διοχετεύουν σε κανάλια όπως DVD, streaming, καλωδιακή τηλεόραση, video games, θεματικά πάρκα και παιχνίδια, και επίσης από δικαιώματα τηλεοπτικών σειρών και κινηματογραφικών καταλόγων. Αν ποτέ αναρωτήθηκες γιατί χρειαζόμασταν τρεις διαφορετικές βερσιόν του Spider-Man σε μία δεκαπενταετία, σου έχω την απάντηση. Γιατί πουλάει όσα παιχνίδια πουλάνε όλοι οι υπόλοιποι υπερήρωες μαζί. Μιλάμε για χρυσορυχείο ύψους 1,3 δις τον χρόνο. Όπως γράφει ο Edward Jay Epstein στο Wrap, για να λειτουργήσει αυτό το σύστημα, τα στούντιο χρειάζονται μεγάλες ταινίες με παγκόσμια απήχηση που θα κινήσουν τα προϊόντα τους σε Ευρώπη, Ασία και Αμερική.

Επίσης, όπως επισημαίνεται σε ένα παλαιότερο αλλά πάντα επίκαιρο άρθρο του Mark Harris στο GQ, το κόστος του ανοίγματος μιας ταινίας ταυτόχρονα σε χιλιάδες αίθουσες στην Αμερική – σε αντίθεση με περασμένα χρόνια που μία ταινία άνοιγε αργά και σταδιακά και μπορούσε να κερδίσει περισσότερες αίθουσες με τον παλιό, καλό word-of-mouth τρόπο – είναι τεράστιο. Για να πουλήσεις την ταινία σου στις αμερικανικές αίθουσες, μπορεί να χρειαστείς μέχρι και 50 εκατομμύρια δολάρια. Και σκέψου ότι το budget που θα δεις να αναγράφεται στο IMDB δεν περιλαμβάνει το κόστος αυτό ή τα υπόλοιπα κόστη του μάρκετινγκ, όπως οι διαφημίσεις. Ο Dan Jinks, παραγωγός του ‘American Beauty’ και του ‘Milk’, αφού είπε ότι η βιομηχανία έχει μειώσει τις παραγωγές “για Όσκαρ” αλλά και των δραμάτων γενικότερα, πρόσθεσε:

Το άνοιγμα μιας ταινίας παντού είναι μία πολύ, πολύ ακριβή πρόταση. Δέκα χρόνια πίσω το ‘American Beauty’ μπορούσε να ανοίξει σιγά-σιγά και να γίνει φοβερά επικερδές χωρίς να πάει ποτέ στο Νο.1. Αλλά σήμερα αναπόφευκτα θα πρέπει να ξοδέψεις υπερβολικά πολλά χρήματα για να φτάσεις στην πρώτη θέση

Το ποσό που δίνουν πλέον οι αιθουσάρχες για να “νοικιάσουν” τις ταινίες είναι από 30% έως 50% των εσόδων τους, ενώ η Κίνα μπορεί να πληρώσει μέχρι και 20% μόνο. Βάλε σ’ αυτά τις διαφημίσεις που λέγαμε, τους φόρους, τα prints των ταινιών, το dubbing που μπορεί να χρειαστεί να κάνεις και τα έξοδα μεταφοράς και είσαι με την τσέπη τρύπια.

Όταν μιλάμε για τέτοια υπέρογκα ποσά λοιπόν, είναι αποθαρρυντικό πλην όμως λογικό τα στούντιο να προσπαθούν να βγάλουν ταινίες-σιγουράκια. Υπάρχει μεγαλύτερο σιγουράκι από το sequel μιας επιτυχίας με χαρακτήρες που έχουν ήδη δεσμούς με το κοινό, από ένα remake παλιάς επιτυχίας που θα ξυπνήσει τη νοσταλγία των μεγαλυτέρων και από έναν υπερήρωα που θα ενθουσιάσει τους νεότερους; Έτοιμα brands, έτοιμοι καταναλωτές.

Όπως αναλύεται σε άρθρο του Atlantic, άλλο ένα πρόβλημα που οδηγεί στη λύση του επιθετικού μάρκετινγκ είναι το γεγονός ότι ενώ το κοινό των 18-40 βλέπει περισσότερες ταινίες απ’ όσες έβλεπε πριν 5 χρόνια, το κοινό των 18-24 που το Χόλιγουντ έχει αποφασίσει ότι είναι και το πιο πολύτιμο γι’ αυτό, εγκαταλείπει τις αίθουσες με γρήγορο ρυθμό και μετακομίζει σε Youtube, Facebook και δίκτυα streaming όπως Netflix και Amazon. Παλεύοντας άρα να κερδίσουν την προσοχή ενός κοινού που έχει ανοίξει πανιά γι’ αλλού, τα στούντιο επενδύουν όλο και περισσότερα σε τεχνικές μάρκετινγκ που ευελπιστούν ότι θα αποδώσουν.

“Η ευθύνη όσων δουλεύουν στα στούντιο είναι να βοηθήσουν την εταιρεία τους να βγάλει κέρδος. Όταν τα πράγματα πάνε καλά, κάποιες φορές είσαι πρόθυμος να το τραβήξεις και λίγο παραπάνω. Θα πεις μία στο τόσο, ‘Θα κάνουμε αυτήν την ταινία γιατί την πιστεύουμε’. Αλλά όταν δεν πάνε καλά, δυσκολεύει το πράγμα. Πολύ απλά δεν υπάρχουν τα λεφτά που υπήρχαν κάποτε και είμαστε όλοι τόσο πνιγμένοι στον θόρυβο, που είναι δύσκολο να διεκδικήσεις την προσοχή του καταναλωτή κάθε σαββατοκύριακο”, έχει δηλώσει ο πρώην πρόεδρος παραγωγής της Universal, Scott Stuber.

Ειδικά όταν την προσοχή αυτή τη διεκδικούν premium, σινεματικά φτιαγμένες σειρές και ειδικά το να χάσεις μία ταινία δε σημαίνει ότι θα σου πάρει έναν χρόνο να τη δεις σε βιντεοκασέτα. Πέραν του ‘Suicide Squad’, τι είχε πραγματικό hype το καλοκαίρι που μας πέρασε (διαρκείας κιόλας αντίθετα με την ταινία); Το ‘Legend of Tarzan’ ή το ‘Night Of’ και το ‘Stranger Things’; Και ένιωσες καμία σοβαρή απώλεια όταν το ‘Everybody Wants Some!!’ του Linklater έπεσε πάνω στην άδειά σου και δεν το είδες ή σκέφτηκες ε μωρέ, σε λίγο θα το βρίσκω on-demand; Αυτή είναι όμως η ταινία που σε χρειάζεται ουσιαστικά και όχι το ‘Suicide Squad’. Όταν όμως δεν έχει πολλά η τσέπη, είναι λογικό το εισιτήριο να πάει στην ταινία που χάνει από τη μικρή οθόνη και όχι σ’ αυτήν που μπορείς να δεις από τον καναπέ σου.

ΥΠΑΡΧΕΙ ΛΥΣΗ;

Δεν είμαι οικονομικός αναλυτής, ούτε μεγαλοστέλεχος της 20th Century Fox. Ο ειδικός οικονομολόγος όμως της Cowen Group, Doug Creutz, είπε στο Bloomberg ότι η πραγματική λύση είναι να κλείσουν ένα-δύο από τα στούντιο γιατί πολύ απλά δε δικαιολογείται η αξία τους βάσει κερδών. Αυτό βέβαια δεν υπάρχει περίπτωση να συμβεί.

Μία άλλη λύση – ή μάλλον όραμα – που πρότεινε ο συνιδρυτής του Netscape, Marc Andreessen, είναι σινεμά που σου προσφέρουν την άνεση του σπιτιού σου κι έτσι σε προσελκύουν ευκολότερα. Από πάρκινγκ και φροντίδα για τα παιδιά σου, μέχρι ποικιλία στην εμπειρία των προβολών (για παράδειγμα, χρήση κινητών ή κανονικό δείπνο) και crowdfunding για ειδικές προβολές.

Επίσης, ο αναλυτής Richard Greenfield υποστήριξε από το Hollywood Reporter ότι μέχρι το 2024, η ψαλίδα μεταξύ της πρεμιέρας μιας ταινίας και της κυκλοφορίας της από άλλα κανάλια θα έχει εξαλειφθεί πλήρως.

“Θα δείτε τα στούντιο να μεταμορφώνονται σε αφηγηματικά εργοστάσια, με την αρχική ταινία να είναι μόνο ένα κομμάτι της εμπειρίας. Όπως συμβαίνει και με online games που δημιουργούν καινούρια extensions, features και περιεχόμενο για να κρατήσουν το ενδιαφέρον του χρήστη και να κερδίσουν μία σταθερή εισροή εσόδων από τους παίκτες. Οι καταναλωτές θα πληρώνουν για να γίνουν συνδρομητές σε μία σειρά περιεχομένων από ένα κινηματογραφικό στούντιο, όπως μια αρχική ταινία, online περιεχόμενη σε μορφή βίντεο, διαδραστικά παιχνίδια, virtual-reality εμπειρία που σε τοποθετεί μέσα στο περιεχόμενο κτλ. Μετατόπιση δηλαδή των καταναλωτών από a la carte εισιτήρια και αγορές ψυχαγωγίας στο σπίτι, σε συνδρομές για περιεχόμενο που θα μειώσουν και τον φόβο γύρω από τα κατεστραμμένα παράθυρα μεταξύ των πρεμιερών που διαδέχονται η μία την άλλη”.

Τα παραπάνω γράφτηκαν το 2014 με την ενδεχόμενη περίπτωση παραγωγής ταινιών από το Netflix να είναι ο καταλύτης της αλλαγής. Από τότε μέχρι σήμερα το Netflix έχει ήδη παράξει ταινίες κι έχει βάλει μπροστά ακόμα περισσότερες (με το αναμενόμενο backlash), οπότε μένει να δούμε αν οι προβλέψεις του Greenfield θα γίνουν πραγματικότητα.

Η πιο άμεσα εφαρμόσιμη λύση πάντως κατά τη γνώμη αυτής της ταπεινής συντάκτριας, είναι να μειωθεί το κόστος παραγωγής. Αν δεν μπορεί να μειωθεί το κόστος του μάρκετινγκ μιας ταινίας, τότε μείωσε το κόστος που περνάει από το χέρι σου. Δεν υπάρχει λόγος για μία ταινία όπως το ‘Ghostbusters’ που έβγαλε 130 εκατομμύρια στην Αμερική και άλλα 194 εκατομμύρια σε όλον τον κόσμο, να μην είναι επικερδής επειδή τρελάθηκες και ήθελες να τη φτιάξεις με 145. Ακόμα και στην περίπτωση του ‘Suicide Squad’ που έβγαλε κέρδος παρά την πτώση των εσόδων του μετά την πρώτη εβδομάδα, δε γίνεται να κόστισε 175 εκατομμύρια και το αποτέλεσμα να μοιάζει με λασπωμένο ερείπιο. Κάτι έχει πάει πολύ στραβά.

Από τα χρήματα που θα γλιτώσει από αυτούς τους παραλογισμούς ένα στούντιο, θα μπορέσει να επενδύσει στις μεσαίου μεγέθους ταινίες που τείνουν να εκλείψουν, σε διψασμένα κοινά όπως το παραγκωνισμένο γυναικείο λόγω της κλασικής δικαιολογίας των ‘Electra’ και ‘Catwoman’ που υποτίθεται απέτυχαν επειδή είχαν πρωταγωνίστριες γυναίκες και όχι επειδή ήταν απλά για κλάματα, και σε ορίτζιναλ κόνσεπτ που θα έπρεπε να έχουν έρθει μετά το ‘Inception’ το οποίο κάνουν όλοι ομαδικά ότι δε συνέβη ή πιστεύουν ότι ο μοναδικός λόγος της επιτυχίας του ήταν η ετικέτα με το όνομα του Christopher Nolan.

Η πιο αυτονόητη, τώρα, λύση, είναι να φτιάχνονται καλές ταινίες. Τόσο απλά. Από τη στιγμή που οι tentpole ταινίες θα συνεχίσουν να βγαίνουν γιατί τις χρειάζονται και αν πρόκειται να εξαπλωθεί το παράδειγμα ‘Hunger Games’ και ‘Deadpool’ σε ολόκληρη τη διάρκεια της χρονιάς, ας βλέπουμε τουλάχιστον ωραία πράγματα. Η ποικιλία και η ποσότητα είναι άλλωστε το θέμα, όχι αν κυκλοφορούν και 10 τύποι με spandex στην οθόνη. Ως φαν των κόμικ άλλωστε, περισσεύουν ακόμα μερικές δεκάδες από δαύτους που θα ήθελα να δω. Ας κυκλοφορούν, λοιπόν. Αρκεί δίπλα τους να κυκλοφορούν και αρκετοί τύποι που δεν έχεις ξαναδεί, με διαφορετικές καταβολές, διαθέσεις και χαρακτηριστικά.

ΤΟ ΦΩΣ ΣΤΟ ΤΟΥΝΕΛ

Τα report που έχουμε μέχρι στιγμής για τα αποτελέσματα της καλοκαιρινής περιόδου μιλάνε για απώλειες περίπου 1 δις εσόδων για τα στούντιο. Για πλήρη κατάρρευση όπως αυτή που επέφερε κάποτε το ‘Heaven’s Gate’ του Michael Cimino στη United Artists (για την οποία ταινία, όπως και για τον τεράστιο δημιουργό της, έχουμε γράψει εδώ) δε θα χρειαστεί να μιλήσουμε ξανά. Στη νέα μορφή των στούντιο, o παράγοντας ρίσκο απορροφάται από τις σπασμένες σε πολλά και διαφορετικά κομμάτια επενδύσεις και απ’ τη σύμπραξη πολλών μικρότερων εταιρειών στις παραγωγές, αποκλείοντας έτσι τη χρεωκοπία.

Μιλάμε όμως για πάρα πολλά sequel και remake, τα πάλαι ποτέ σιγουράκια, που απέτυχαν. ‘Alice Through the Looking Glass’, ‘Ben-Hur’, ‘The Huntsman: Winter’s War’, ‘Teenage Mutant Ninja Turtles: Out of the Shadows’, ‘Now You See Me 2’, ‘Independence Day: Resurgence’, ‘The Legend of Tarzan’, ‘Ice Age: Collision Course’, ‘Star Trek Beyond’, ‘Jason Bourne’, ‘Zoolander 2’, ‘Neighbors 2: Sorority Rising’, ‘The Divergent Series: Allegiant’. Όλα παράγωγα κάποιας άλλης ταινίας που δεν πήγαν καλά και όχι μόνο μέσα στο καλοκαίρι. Για κάποια από αυτά η κατάσταση δε σώζεται μάλλον ούτε κι από τις ξένες αγορές. Αλλά ξέρεις τι λένε για όποιον πέφτει κάτω. Ή θα μείνει εκεί ή θα ξανασηκωθεί.

Τώρα δε σου λέω ότι δεν υπάρχει περίπτωση να μείνει εκεί η βιομηχανία. Άλλωστε αποτελείται από ανθρώπους και ξέρουμε όλοι πόσο επιρρεπείς είμαστε στο να κάνουμε τα ίδια και τα ίδια λάθη, είτε γιατί έχουμε συνηθίσει ένα σύστημα είτε γιατί δε θέλουμε να παραδεχτούμε το σφάλμα μας.

Ο James Schamus, πρώην πρόεδρος της Focus Features, πιστεύει ότι οι ταινίες έχουν πεθάνει “κι αυτό δεν είναι απαραίτητα κακό”. “Δε χρειάζεται να υπερασπιστώ το σινεμά. Και η ελληνική τραγωδία έχει πεθάνει, αλλά είναι ακόμα υπέροχη. Δε θρηνούμε το τέλος της ελληνικής τραγωδίας. Ξεπέρασέ το!”, λέει και μπορεί να ‘χει και δίκιο. Άσε που όταν μιλάμε για έναν ογκόλιθο για μηχανισμό όπως αυτός του Χόλιγουντ, οποιαδήποτε αλλαγή έρχεται αναγκαστικά με καθυστέρηση.

Ήταν όμως πολλά μαζεμένα τα λάθη στη διάρκεια του Χειρότερου Καλοκαίριου Έβερ και δεν είναι εύκολο να κάνει κανείς ότι δε συνέβησαν ποτέ. Eιδικά όταν ο μεγαλύτερος ανταγωνισμός για το κοινό που σε πονάει περισσότερο δεν έρχεται απλά από τα υπόλοιπα στούντιο, αλλά από ένα διαφορετικό μέσο. Άρα μήπως είμαστε μπροστά σε μια αλλαγή για το καλύτερο;

Σε οποιαδήποτε περίπτωση μας αξίζει T-shirt πάντως: I Survived the ‘16 Summer Movie Season (And All I Got Was This Lousy T-shirt).