Μήπως δεν είμαστε καλοί άνθρωποι αν συμπαθούμε τους κακούς στις σειρές;
Με αφορμή το φινάλε της 3ης σεζόν του White Lotus, αναρωτιόμαστε τι σημαίνει το να συμπαθούμε χαρακτήρες των οποίων οι πράξεις είναι αμφιλεγόμενες.
- 9 ΑΠΡ 2025
Βλέπω το τελευταίο επεισόδιο της τρίτης σεζόν του White Lotus και πιάνω τον εαυτό μου να χαίρεται ειλικρινά με το φινάλε της Belinda. «Ο ίσως πιο αγαθός και καθαρός χαρακτήρας της σειράς, παίρνει το “καλό τέλος” που του αξίζει», σκέφτομαι. «Αλλά με τι κόστος;», αναρωτιέμαι λίγα δευτερόλεπτα μετά. Για να αποφύγω το spoiler, ας πούμε πως το happy end για την Belinda δεν ήρθε με τον πιο «ηθικά σωστό» τρόπο.
Κι όμως μοιάζει με δικαίωση, μια κάποια λύτρωση μετά απ’ όσα έχει περάσει(;) Ή μήπως θολώνουν κάπως τα όρια των ηθικών μου αξιών; Τι σημαίνει αλήθεια για εμάς το να συμπαθούμε χαρακτήρες των οποίων οι πράξεις είναι αμφιλεγόμενες ή και ανήθικες;
Διαχρονικά στην ιστορία της τηλεόρασης και του κινηματογράφου, οι αντιήρωες θα μπορούσαν να γεμίζουν τσουβάλια με τη συμπάθεια των θεατών. Η πολυπλοκότητα των χαρακτήρων τους, τα τρωτά τους σημεία, το ότι έσφαλαν, αλλά και το γεγονός ότι υπήρχε πάντα κάποιο βίωμα ή κίνητρο που «ξέπλενε» την απαίσια πλευρά τους, μας δίνουν ένα κάποιο άλλοθι που τους συμπονούμε, τους αγαπάμε και ενίοτε ταυτιζόμαστε μαζί τους. Δεν είναι αληθινά κακοί μωρέ, ίσως απλά προσπαθούν να επιβιώσουν σε έναν αληθινά κακό κόσμο, κάνοντας πραγματικά κακά πράγματα.
Ας πούμε, ο Walter White στο Breaking Bad έγινε έμπορος ναρκωτικών, όχι επειδή το ήθελε, αλλά από την ανάγκη να εξασφαλίσει το μέλλον της οικογένειάς του μετά τη διάγνωση καρκίνου. Ο Dexter Morgan, μπορεί να είναι serial killer, αλλά τουλάχιστον σκοτώνει μόνο εγκληματίες. Ο Joker στην ταινία του 2019, είναι ένας κοινωνικά περιθωριοποιημένος τύπος που δέχεται συνεχή ταπείνωση και οδηγήθηκε στο έγκλημα. Ο Tony Soprano διατάζει δολοφονίες για να διατηρήσει την εξουσία του. Η Arya Stark εξολοθρεύει ολόκληρη την οικογένεια των Frey για εκδίκηση. Όλοι τους, είχαν λόγους, αλλά οι πράξεις τους δεν είναι αυτό που θα λέγαμε ηθικές. Παρ’ όλ’ αυτά τους κατανοούμε, είμαστε με το μέρος τους ή/και τους συμπαθούμε.
Σε έναν ιδανικό, οριακά απλοϊκό κόσμο, ή σε αυτόν της μυθοπλασίας, ο απόλυτα «καλός ήρωας» ενσαρκώνει μια ουτοπία καλοσύνης. Συγκεντρώνει μόνο αρετές, είναι υπέρμαχος της δικαιοσύνης, αλτρουιστής και δεν εμπλέκεται ποτέ σε ηθικά αμφιλεγόμενες πράξεις. Ένας πραγματικά «κακός ήρωας»έρχεται κατευθείαν από την κόλαση. Δεν έχει δικαιολογίες για τις πράξεις του, πράττει τυφλά και μονίμως το «κακό», δρα ιδιοτελώς και πάντα ανήθικα.
Υπάρχει όμως ένας μόνο εκτυφλωτικά λευκός ή απελπιστικά μαύρος κόσμος; Φυσικά και όχι – ούτε καν για τους χαρακτήρες που δημιουργούνται στο χαρτί. Κάτι τέτοιο άλλωστε θα ήταν βαρετό, σίγουρα στην αληθινή ζωή, πόσο μάλλον σε αυτή που επιλέγουμε να δούμε για τη διασκέδασή μας.
Η ζωή, ακόμα και αυτή στην οθόνη, διατρέχεται πάντα από μια γκρίζα κλωστή που απαιτεί να ισορροπήσουμε ανάμεσα στο καλό και το κακό. Φυσικά, χάνοντας και την ισορροπία μας μερικές φορές και πατώντας πότε στο λευκό και πότε στο μαύρο, προκειμένου να καταφέρουμε να συνεχίσουμε και πάλι την πορεία μας σε αυτό το θολό ηθικό τοπίο. Τι θα κάνουμε; Ενδεχομένως ό,τι χρειάζεται για να μείνουμε όρθιοι. Όχι εμείς, οι ήρωες ντε.
Διάβασα στο medium για το πώς μερικά απ’ όσα έχει γράψει ο Φρόιντ για τις αντιφάσεις της ανθρώπινης ηθικής, εφαρμόζουν και στη λογική με την οποία «συναρμολογείται» ένας (αντι)ήρωας.
«Οι άνθρωποι είναι πολύ πιο ηθικοί απ’ ό,τι νομίζουν, και πολύ πιο ανήθικοι απ’ ό,τι μπορούν να φανταστούν».
Από τη μία πλευρά λοιπόν, σύμφωνα με τον Φρόιντ, οι άνθρωποι έχουμε έμφυτους ηθικούς κανόνες και θέλουμε να κάνουμε το σωστό. Από την άλλη, αναγνώριζε πως, υπό τις κατάλληλες συνθήκες, είμαστε ικανοί για τρομερές πράξεις που παρεκκλίνουν από τον κώδικα ηθικής μας. Η «σκοτεινή» μας πλευρά προέρχεται από τη διαρκή σύγκρουση μεταξύ των επιθυμιών μας και των κοινωνικών κανόνων. Καταπιέζουμε πολλές από τις πρωτόγονες ορμές μας για να λειτουργούμε σε μια πολιτισμένη κοινωνία. Όμως, αυτές οι ορμές παραμένουν στο ασυνείδητο και περιμένουν την κατάλληλη στιγμή να εκδηλωθούν, αν η ηθική μας πυξίδα αποτύχει.
Θέλουμε δηλαδή να πιστεύουμε πως είμαστε ηθικοί, αλλά σύμφωνα με τον Φρόιντ, αν οι συνθήκες το απαιτήσουν, είμαστε ικανοί για φρικτές πράξεις, διότι η «ανήθικη» πλευρά μας υπάρχει πάντα, όσο κι αν (κάνουμε ότι) την αγνοούμε.
Μήπως λοιπόν, η αποτύπωση αυτών των ανήθικων, πρωτόγονων ορμών μας, στην οθόνη, είναι ένα ξυπνητήρι, μια υπενθύμιση του ποιοι θα μπορούσαμε να γίνουμε αν και εφόσον το απαιτούσαν οι καταστάσεις; Μια συνειδητοποίηση των «τριγμών» που τελικά μπορεί να έχουμε κι εμείς οι ίδιοι σε αυτό που άλλοτε νομίζαμε πως είναι ένα ακλόνητο αξιακό σύστημα;
Τα εξιλεωτικά χαρακτηριστικά που αποδίδονται στους περισσότερους «κακούς της οθόνης», είναι στην πραγματικότητα εκείνα που τους δίνουν την ανθρώπινη διάστασή τους, όσα τους φέρνουν πιο κοντά μας, ίσως και μέσα μας: το ότι αγαπούν την οικογένειά τους, το ότι πολεμούν το κακό, το ότι έχουν δεύτερες σκέψεις, τρωτά σημεία, τύψεις, τραυματικές εμπειρίες που τους διαμόρφωσαν κ.ο.κ.
Είναι τα δικά τους άλλοθι που καθρεφτίζουν δικά μας βιώματα και αμφιλεγόμενα στοιχεία του χαρακτήρα μας, γραμμένα έτσι ώστε να είναι γοητευτικά και υπό το μεγεθυντικό πρίσμα του Μέσου που μας παρουσιάζονται. Είναι αυτοί χαριτωμένοι και συμπαθητικοί κακοί με αιτία ή απλά κάνουν εμάς να νιώθουμε εντάξει με τα δικά μας «ανήθικα στραβοπατήματα και σκέψεις»;
Μήπως τελικά, μέσα από αυτούς τους ατελείς και μυστηριώδεις χαρακτήρες, αναγνωρίζουμε, δικαιολογούμε και αγκαλιάζουμε αμφιλεγόμενα κομμάτια του δικού μας εαυτού;
Ακολουθήστε το OneMan στο Google News και μάθετε τις σημαντικότερες ειδήσεις.
