Ο ηρωισμός του μετανάστη

O Μαμουντού Γκασάμα είναι παράτυπος μετανάστης από το Μάλι που εισήλθε στη Γαλλία τον περασμένο Σεπτέμβριο. Το περασμένο Σάββατο έγινε viral όταν κυκλοφόρησε το βίντεο που τον απεικονίζει να σκαρφαλώνει 4 ορόφους για να σώσει ένα μωρό που κρεμόταν από το μπαλκόνι. Πολύ σύντομα του αποδόθηκαν τιμές από τον ίδιο τον Πρόεδρο της Γαλλίας. Η κίνησή του αυτή του έδωσε και τα απαιτούμενα χαρτιά για να γίνει νόμιμος.

Η είδηση κυκλοφόρησε και στην Ελλάδα με ιδιαίτερη έμφαση στην ιδιότητα του νεαρού ως παράτυπου μετανάστη. Και εδώ είναι το πρώτο ενδιαφέρον κομμάτι. Ο Γκασαμά αναφέρεται σχεδόν παντού με τον πολιτικά ορθό όρο ‘παράτυπος μετανάστης’, σε ελάχιστες περιπτώσεις αναφέρεται ως ‘παράνομος μετανάστης’ και σε καμία από όσες έχω δει προς το παρόν με τον βαρύ όρο ‘λαθρομετανάστης’.

(AP Photo)

Είναι πράγματι πολύ χρήσιμο σε έναν δημόσιο χώρο που η αναπαραστατική σύνδεση του μετανάστη με την εγκληματικότητα είναι σχεδόν κοινή παραδοχή να υπάρχει και αυτή η νησίδα ηρωισμού. Με την απόδοση της ιδιότητας του ‘παράτυπου μετανάστη’ ο Γκασάμα σταματάει να εκπροσωπεί τον εαυτό του και αρχίζει να γίνεται, αυτός και η πράξη του, μέρος μιας ολόκληρης και πολυάριθμης κοινότητας, αυτής των μεταναστών στη Γαλλία αρχικά και, ακόμα ευρύτερα, των μεταναστών που εισέρχονται σε κάθε χώρα του δυτικού κόσμου.

Σίγουρα η έμφαση στη ιδιότητα του μετανάστη γίνεται -στις περισσότερες των περιπτώσεων- με θετική προδιάθεση. Υπάρχει όμως και μια παγίδα. Κάποιες φορές η ειδησεογραφία που αφορά με τον έναν ή τον άλλο τρόπο τη μετανάστευση μας κάνει να χάνουμε το βασικό ας πούμε διακύβευμα.

Σε αυτόν τον πόλεμο ιδεολογικών επενδύσεων πάνω στην ιδιότητα του μετανάστη, δεν γίνεται να εφησυχαζόμαστε χτίζοντας παράλογες απαιτήσεις για τους μετανάστες, τα φυσικά πρόσωπα που έρχονται στην Ευρώπη για να βελτιώσουν τη ζωή τους: σώζουν μωρά από τον 4ο όροφο ή ανθρώπους που πνίγονται στο λιμάνι της Πάτρας (παλιότερα) ή γίνονται σταρ του NBA (βλ. Αντετοκουνμπο στα δικά μας).

Με τον ίδιο τρόπο που δεν μπορείς να απαιτείς από ένα μετανάστη να μπει σε μια μάχη τελικά εντυπώσεων και να σώσει μωρά από τον θάνατο, προκειμένου να προσφέρει λίγους πόντους στην κοινότητά του, δεν μπορείς να απαιτείς να είναι συνεχώς χαμογελαστός, καλόκαρδος, ευγενικός, ευγνώμων για να δείχνεις στη μαμά σου πόσο καλός είναι τελικά ο φίλος σου. Το μέλλον του μετανάστη σε έναν κόσμο που αναγκαστικά θα βιώσει μαζικές μεταναστεύσεις πληθυσμών για διάφορους λόγους στο άμεσο μέλλον, δεν μπορεί να είναι ότι εκείνος θα είναι ο φύλακας άγγελος των ντόπιων ή, αν δεν μπορεί να είναι κάτι τέτοιο, τουλάχιστον θα προσφέρει μια ευχάριστη παρουσία στην καθημερινότητά μας.

(AP Photo/Thibault Camus, Pool)

Η μάχη των εικόνων της καθημερινότητας είναι σίγουρα σημαντική και σίγουρα η παρουσίαση ενός παράτυπου μετανάστη ως ήρωα είναι σημαντική για να αντισταθμίσει άλλες 10 ειδήσεις που συνδέουν τη μετανάστευση με την εγκληματικότητα. Άλλωστε, το μεγαλύτερο μέρος της αναπαραγωγής των διακρίσεων εις βάρος των μεταναστών γίνεται πράγματι στην καθημερινή συνύπαρξη μαζί τους. Από την είδηση ότι κάποιος σκότωσε κάποιον (με neon στην ιδιότητα της χώρας καταγωγής του και όχι πχ στο φύλο του ή στην ηλικία του), μέχρι την απλή και άβολη σκέψη ότι το ασφυκτικά γεμάτο βαγόνι του ΗΣΑΠ θα ήταν πολύ καλύτερο αν αφαιρούσες τους 20 μετανάστες που είναι μέσα.

Δεν μπορούμε, όμως, να μείνουμε μόνο εκεί. Η μάχη των εικόνων της καθημερινότητας είναι σχεδόν χαμένη ξεκομμένη από οτιδήποτε άλλο, όπως χαμένη είναι και η προβολή του ανθρωπισμού που απαιτεί άλλωστε, προκειμένου να λειτουργήσει, την εικόνα του μετανάστη που δεν διεκδικεί τίποτα αλλά απλώς απλώνει το χέρι για να λάβει βοήθεια στο διηνεκές.

Ο Μαμουντού Γκασάμα είναι πράγματι ένας ξεχωριστός άνθρωπος και είναι ξεχωριστός, ακριβώς επειδή μάλλον ούτε εγώ, ούτε οι περισσότεροι από όσους διαβάζετε αυτές τις γραμμές, δεν θα κάναμε αυτό που έκανε, δεν θα βάζαμε την προσωπική μας ασφάλεια κάτω από την ασφάλεια ενός άγνωστου νηπίου.

Το θέμα είναι ότι εμείς που είμαστε ‘τυχεροί’ επειδή δρούμε στη χώρα στην οποία γεννήθηκαν οι γονείς μας, έχουμε περισσότερο το δικαίωμα να μην είμαστε ήρωες. Να νιώθουμε καλά με τον εαυτό μας επειδή δώσαμε 1 ευρώ σε έναν άστεγο ή πήραμε τηλέφωνο τη φιλοζωική ή παραχωρήσαμε προτεραιότητα σε έναν οδηγό που δεν είχε καλή ορατότητα και ήταν εμφανώς αγχωμένος για το πώς θα περάσει τον δρόμο. Ο Μαμούντου και εκατομμύρια άλλοι μετανάστες δεν έχουν αυτή την πολυτέλεια, καθώς αγωνίζονται να βγάλουν από πάνω τους σκέψεις και φοβίες που προέκυψαν εις βάρος τους δεκαετίες πριν καν γεννηθούν.

Δεν μπορείς να απαιτείς από κανέναν να γίνει ήρωας, μήπως έτσι κερδίσει κάπως τη συμπάθειά σου.

(Κεντρική Φωτογραφία: AP Photo/Thibault Camus, Pool)