Ο κύριος Γαβράς πρέπει να εξαφανιστεί

Yπάρχει ένα δεδομένο που λέει ότι όποιος και αν είσαι, ακόμα και αν είσαι αυτός που σκηνοθέτησε το ‘Ζ’ και τον ‘Αγνοούμενο’ και το ‘Τσεκούρι’, αν αποφασίσεις να καταπιαστείς στην ταινία σου με ένα τόσο πρόσφατο και τόσο καθοριστικό γεγονός, όπως ήταν η διαπραγμάτευση του πρώτου εξαμήνου της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, το ξέρεις ότι δεν θα κριθείς τελικά με -ας το πούμε έτσι- κινηματογραφικά κριτήρια. Υπάρχει και ένα δεύτερο δεδομένο που λέει ότι η ιδεολογική σύγκρουση, όταν ξεπεράσει κάποια όρια, έχει πάντα την τάση να γελοιοποιείται. Χωρίς κανέναν πραγματικά πάτο.

Όταν το 1985 έβγαινε στις αίθουσες το ‘Rambo’, στο μέσο της διακυβέρνησης του υπερσυντηρητικού Ronald Reagan, σχηματοποιούνταν μια ομάδα ταινιών με θέμα την επιστροφή στο Βιετνάμ (βλ. τα ‘Uncommon Valor’ και τα τρία ‘Missing in Action’). Όλες αυτές οι ταινίες διαχειρίζονταν το σύνδρομο ενός πολέμου που σόκαρε τις ΗΠΑ δημιουργώντας μια φαντασιακή ταύτιση του Αμερικανού με τον ηττημένο μεν στη μάχη αλλά ηθικά νικητή εκπρόσωπο του καλού. Οι ίδιες οι return to ‘nam ταινίες έγιναν ένας τόπος για να διαχειριστεί το αμερικανικό έθνος μια καταφανή και αρκετά ντροπιαστική ήττα.

Η ταινία του Κώστα Γαβρά έχει ομολογουμένως μια τέτοια λειτουργία ως ένας κινηματογραφικός τρόπος να καταπραϋνθούν οι πληγές ενός εξαμήνου που το ζήσαμε πολύ έντονα και πολύ γρήγορα και που η επιστροφή στην ‘κανονικότητα’ το κάνει να μοιάζει πραγματικά πολύ μακριά.  Ο Γαβράς δεν σκηνοθετεί βέβαια την επιστροφή στις Βρυξέλλες και αυτό είναι φανερό. Ο Γαβράς θέλει να αφηγηθεί μια ιστορία εκμεταλλευόμενος το κύρος που έχει χτίσει με την πολυετή του καριέρα, θέλει να εξηγήσει τι ήταν όλο αυτό που ζήσαμε μέσα από την αφήγηση του πιο ‘κινηματογραφικού’ πρωταγωνιστή του, του Γιάνη Βαρουφάκη. Το αν αυτό είναι ένα κινηματογραφικό κάτοπτρο ηγεμόνος ή η μια αφόρμηση για να διαφανέι το καφκικό γραφειοκρατικό σύστημα διακυβέρνησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης μένει να το δούμε.

Το ενδιαφέρον είναι αλλού. Λίγο μετά το trailer και την πρεμιέρα στις Κάννες, στήθηκε μια μίνι εκστρατεία στα social media, ώστε άνθρωποι που δεν έχουν δει την ταινία (ή ακόμα μπορεί να μην έχουν δει το τρέιλερ) να τη βαθμολογούν με 1, αν είναι αντιβαρουφακικοί και με 10 αν είναι βαρουφακικοί. Ταυτόχρονα, διακινούνται υπόνοιες για τη χρηματοδότηση της ταινίας, παρόλο που αυτή έγινε καθαρότατα με βάση τον νόμο προσέλκυσης κινηματογραφικών παραγωγών (οι συμμετέχοντες με βάση αυτό ΔΕΝ χρηματοδοτούνται αλλά λαμβάνουν κάποια φοροαπαλλακτικά κίνητρα ύψους 30%). Kι όμως, ο Νίκος Μαστοράκης καλεί μέσα από τη σελίδα του στο facebook τους εισαγγελείς να παρέμβουν για τη χρηματοδότηση αυτή.

Αυτή η πραγματικά αβάσταχτη προσπάθεια καταβαράθρωσης της ταινίας του Γαβρά γίνεται μια από τις περιπτώσεις εκείνες όπου ο ιντερνετικός ακτιβισμός φτάνει πραγματικά στα όριά του, στα όρια της γελοιότητάς του, και γίνεται -ας το παραδεχτούμε όποια γνώμη και αν έχουμε για τον Βαρουφάκη- στη βάση μιας λογοκριτικής πρακτικής και διάθεσης. Κάποιοι ενεργοί χρήστες του διαδικτύου προσπαθούν μέσω της βαθμολογίας τους να ρίξουν την ταινία στα τάρταρα του imdb προσθέτοντας ακόμα ένα επιχείρημα στην επιθυμία τους να κάνουν τον σκηνοθέτη να σταματήσει να μιλά. “Σταμάτα τώρα εσύ που έχεις 5,5 στο imdb” ή “ομιλούν για την πατρίδα μας αυτοί που έχουν 5,5 στο imdb”. Στην τελική ποιος έχει τα περισσότερα like;

Παρεμπιπτόντως, το πώς  η βαθμολογία χρηστών του imdb γίνεται σχεδόν απόδειξη του πόσο καλή είναι μια ταινία αποτελεί μέρος της αλυσίδας αυτού του ιντερνετικού ακτιβισμού. Ένα κοινό με τη δύναμη που δίνει ακριβώς το γεγονός ότι είναι πολυπληθής(;) μάζα προσπαθεί να χαντακώσει μια ταινία πριν καν αυτή προβληθεί. Παρεμβαίνει εις βάρος ενός πράγματος που στην πραγματικότητα θα ήθελε να το κάνει να μην υπάρχει. Δρα και προληπτικά. Μην τολμήσει άλλος Γαβράς να έρθει και να μας πει τη δική του εκδοχή των πραγμάτων, γιατί θα αντιμετωπίσει την οργή του κοινού που αυτή τη φορά δεν βγαίνει με τις τσουγκράνες και τις δάδες να διαδηλώσει εναντίον του βλάσφημου στόχου του. Τώρα το κάνει μοιράζοντας άσους στις βαθμολογίες.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ποτέ ότι παράλληλα με τη βιομηχανία του θεάματος ή και μέσα σε αυτή υπάρχει μια άλλη βιομηχανία ανθρώπων, επαγγελματιών ή ερασιτεχνών, που αξιολογεί τις ταινίες δίνοντας κατά κάποιον τρόπο έναν μπούσουλα στον θεατή προκειμένου να μην χαθεί μέσα στο χάος των πληροφοριών. Αυτή η βιομηχανία δεν είναι παρασιτική, όπως διατρανώνουν διάφοροι. Είναι πια απαραίτητη για την ίδια την ύπαρξη της ποπ κουλτούρας. Και, μαντέψτε, υπάρχει ακόμα και εδώ ο εκδημοκρατισμός του ίντερνετ. Οι χρήστες των κοινωνικών δικτύων γίνονται μέρος της. Το imdb είναι ο χώρος όπου το word mouth βρίσκει το μέρος να συνδέσει τους χρήστες μεταξύ τους και την άποψή τους με τα κινηματογραφικά πράγματα: η αξιολόγηση μιας κοινότητας καταναλωτών προς μια άλλη κοινότητα καταναλωτών είναι το εναλλακτικό σχήμα του top-down σχήματος με έναν ειδικό επί του θέματος να μιλάει προς το κοινό του. Τι κάνει, λοιπόν, μια κοινότητα καταναλωτών που βάζει 1 σε μια ταινία που δεν είδε; Απλά προσπαθεί να την αφανίσει, να την εκτοπίσει από το επίπεδο του σοβαρού δημοσίου διαλόγου.

(AP Photo/Chaumeil)

Για να το πάρουμε και λίγο διαφορετικά προσπαθεί να τη βγάλει από τα πολιτισμικά της συμφραζόμενα (ταινία ενός βραβευμένου και σπουδαίου σκηνοθέτη) και να την εντάξει σε ένα νέο πλαίσιο που η ίδια φτιάχνει (ταινία που παίρνει χαμηλή βαθμολογία στο imdb). Με αυτόν τον τρόπο, ξύνεται η λάμψη του πιο γνωστού -μαζί πια με τον Λάνθιμο- εν ζωή Έλληνα σκηνοθέτη και μπαίνει η cult ετικέτα μια ταινίας που παίρνει άθλιες κριτικές από παντού. Μια προσπάθεια να βγάλουμε τον Γαβρά από την ταινία και την ταινία από τον Γαβρά ανακατασκευάζοντας το ‘Αdults in the Room’ ως cult και παντελώς ανάξιο σχολιασμού.

Τελικά, η προσπάθεια να λογοκριθεί μια ταινία που κλήθηκε να ασχοληθεί με περιστατικά που δεν είναι καθόλου ουδέτερα ιδεολογικά δείχνει, λοιπόν, μια πρακτική εντελώς επικίνδυνη. Το να κρίνουμε αν η ταινία του Κώστα Γαβρά είναι αριστουργηματική, μέτρια ή άθλια είναι το ένα κομμάτι. Το να τον υπερασπιστούμε απέναντι στις ορδές των λογοκριτών του είναι το άλλο.

Ομολογουμένως, άλλωστε, ο κόσμος μας είναι πολύ γελοίος για να θεωρήσουμε ότι οι γελοίοι που πατούν πάνω του είναι ακίνδυνοι.

(Kεντρική Φωτογραφία: AP Photo/Christophe Ena)