Οι ακτιβιστές του Just Stop Oil αναγκάζουν τα μουσεία να αναθεωρήσουν τον ρόλο τους

«Εάν για κάθε φορά που μου απηύθυναν αυτή την ερώτηση έπαιρνα ένα δολάριο, θα πλήρωνα εύκολα τους λογαριασμούς ρεύματος που έρχονται», είχε απαντήσει σε συνέντευξη ο Alex De Koning, εκπροσωπώντας το κίνημα Just Stop Oil, που ξεκίνησε τη δράση του στην Βρετανία και πλέον έχει επεκταθεί στα κέντρα της Γαλλίας και της Γερμανίας, όπως φαίνεται από το μπαράζ επιθέσεων που κλιμακώνεται, αντί να ξεφουσκώνει. Τα νεαρά σε ηλικία μέλη της οργάνωσης απολαμβάνουν το σούσουρο που έχουν προκαλέσει, όσο τα μίντια καταδικάζουν τις «απεχθείς πράξεις» τους και οι θεσμοί ηθικολογούν.

Σε πρόσφατη ανακοίνωση που συνυπέγραψαν 90+ διευθυντές ιδρυμάτων απ’ όλο τον κόσμο, περιλαμβάνοντας το Μουσείο του Λούβρου και το MoMA στη Νέα Υόρκη, οι ακτιβιστές κατηγορήθηκαν για ανευθυνότητα και υποτίμηση της εύθραυστης φύσης των έργων που βάζουν στο στόχαστρο, ενώ αποτελούν κτήματα της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς.

Κτήματα της παγκόσμιας κληρονομιάς, βέβαια, είναι και τα φυσικά τοπία και συγκεκριμένα τα δάση της UNESCO που βάλλονται αλυσιδωτά από την απόφαση της βρετανικής κυβέρνησης να αδειοδοτήσει σε χρόνο dt πάνω από 100 εταιρίες και 900 σημεία εξόρυξης ορυκτών καυσίμων στην Βόρεια Θάλασσα ελέω ενεργειακής κρίσης – αλλά αυτό το θέμα είναι ταμπού: κάπως, το αναγκαίο κακό.

Τι αξίζει περισσότερο: η τέχνη ή η ζωή; Η απάντηση των μουσειακών ιδρυμάτων απέφυγε να αναμετρηθεί με το ρητορικό ερώτημα που πρόταξαν τα μέλη του Just Stop Oil, μετά τον χυμένο τοματοπολτό πάνω στα περιβόητα ηλιοτρόπια του Van Gogh.

Ποιος είναι ο ρόλος των μουσείων σε μια εποχή απόλυτων κλυδωνισμών; Να διασφαλίζουν αυστηρότερα μέτρα φύλαξης στο όνομα της μουσειακής παρακαταθήκης, όπως υποσχέθηκε η βρετανική κυβέρνηση μετά τα περιστατικά βανδαλισμών, είτε να λειτουργήσουν σαν φυτώρια ζύμωσης και ευαισθητοποίησης; Τελικά, τα μουσεία είναι ενεργά κύτταρα ή προορισμοί για μια άνευρη οικογενειακή βόλτα την Κυριακή, μαζί με τους τουρίστες;

Δεν είναι κρυφό ότι τα μουσεία ψάχνουν εναγωνίως την ταυτότητά τους σήμερα.

Το μοντέλο της αποστειρωμένης θέασης έχει πεθάνει προ πολλού. Από το 2019, το Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων (ICOM) αναγκάστηκε να ορίσει καινούργιο ορισμό για τα μουσεία, υιοθετώντας την αδιαμφισβήτητη πλέον άποψη ότι δεν είναι απλά οργανισμοί με μη κερδοσκοπικοί δράση – έχουν ιστορία στιγματισμένη από την αποικιοκρατία, έχουν ευθύνη για συμπεριληπτικότητα και είναι χώροι δημόσιας χρήσης που φιλτράρουν την τρέχουσα πραγματικότητα. Δεν είναι φούσκες καλυμμένες από ναφθαλίνη, είναι ζωντανοί οργανισμοί.

Λοιπόν, δε θυμάμαι περίοδο με μεγαλύτερη ζωντάνια για τα μουσεία από αυτή με το κύμα που σήκωσαν οι βανδαλισμοί των Just Stop Oil. Δεν ήταν παρά ελάχιστοι που πρόσεξαν ότι οι επιθέσεις είναι επανορθώσιμες – μερικά έργα ήταν προστατευμένα από γυαλί, ενώ για τα υπόλοιπα η τεχνολογία των ομάδων αποκατάστασης που διαθέτουν τα συγκεκριμένα μουσεία, είναι χιλιόμετρα εξελιγμένη για να αφαιρέσει έναν απλό οργανικό λεκέ. Το αποτύπωμα έχει σχέση με το σούσουρο, το hype. Σαν να ξύπνησαν τα μουσεία από τη χειμερία νάρκη που είχαν βυθιστεί τις τελευταίες δεκαετίες.

Και αυτός είναι ο λόγος που κλιμακώνονται οι βανδαλισμοί αντί να ξεφουσκώνουν. Η ιστορία έχει δείξει πως η κοινωνία ταράζεται όταν αποκαθηλώνονται τα ιερά τέρατα. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν οι περίφημες σουφραζέτες στις αρχές του 20ου αιώνα, που διεκδικούσαν το δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες: μια από τις επιθέσεις γκρανγκινιολικού στυλ συνέβη (και πάλι στη Βρετανία) 1914, όταν μια νεαρά εισέβαλε στην Βασιλική Ακαδημία του Λονδίνου και επιτέθηκε με μπαλτά στο πορτρέτο του Thomas Carlyle.

Πριν μερικά χρόνια, το κυριολεκτικά σφαγμένο έργο εκτέθηκε όπως ήταν στην Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου. Οι μη αναστρέψιμες πληγές του έγιναν τελικά ο λόγος που πολλαπλασίασε τη σημασία του, ως κτήμα Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Μαρτυρούσε την εποχή, την ένταση, την ιστορία. Και η ιστορία τώρα, είτε το θέλουμε είτε όχι, γράφεται από την τραγική επιστροφή της Ευρώπης στην εξόρυξη ορυκτών.

Οπότε, δεν υπάρχει πιο κατάλληλο έργο να την απεικονίσει από ένα ηλιοτρόπιο που στάζει κόκκινο πελτέ.