Πόσο αηδιαστικά λαϊκό είναι να καταναλώνεις ποπ κουλτούρα;

Το μεγαλύτερο πρόβλημα για να οριστεί η φράση ‘ποπ κουλτούρα‘ είναι ότι στο μυαλό των περισσοτέρων μας, η λέξη ‘ποπ’ (δημοφιλής, λαοφιλής, λαϊκός) και η λέξη ‘κουλτούρα’ (πολιτισμός) δεν έχουν καμία σχέση μεταξύ τους. Λες και δεν είναι popular ο Χατζηδάκις και μέσα στην ελληνική κουλτούρα ο φραπές.

Δεν θα προσπαθήσω να δώσω έναν ορισμό στην ‘ποπ κουλτούρα’ μιας και αυτό είναι πιο πιθανό να με εκθέσει ανεπανόρθωτα από όσο το να μιλήσω για τις πομφόλυγες και τα φληναφήματα στην μετεμφυλιακή ελληνική πεζογραφία. Ωστόσο, ελπίζω πως μια προσπάθεια συμφιλίωσης των δύο παραπάνω όρων θα δημιουργήσει μικρότερο κακό.

Θυμάστε το παιχνίδι που παίζαμε στο δημοτικό και κυνηγούσαμε ο ένας τον άλλο για να του μεταβιβάσουμε τη ‘χολέρα’ και όποιος την είχε μέχρι να την δώσει κάπου αλλού δεν τον πλησίαζε κανείς; Δυστυχώς, η λέξη ‘λαϊκός’ έχει αρχίσει να παίζει το ρόλο της σύγχρονης χολέρας, την ετικέτα της οποίας δεν θέλει να κολλήσει κανείς. ‘Λαϊκή γκόμενα’, ‘ακούει λαϊκά’, ‘είναι πολύ λαϊκό μέρος’.

Δεν είναι τυχαίο ότι η εκφορά των παραπάνω φράσεων συνοδεύεται συνήθως από τους μορφασμούς που προηγούνται του εμετού

Κατανοώ την ανάγκη μας να θέλουμε να θεωρούμε τους εαυτούς μας ξεχωριστούς και διαφορετικούς από την πλέμπα (άλλη αδικημένη λέξη που δεν σημαίνει τίποτα αποτρόπαιο, απλώς αναφέρεται στα χαμηλά κοινωνικά στρώματα), αλλά αν βγάλεις εκείνο το αμελητέο ποσοστό του παγκόσμιου πληθυσμού -αν δεν κάνω λάθος γύρω στο 1%- που έχει συγκεντρώσει όλο τον πλούτο του πλανήτη και μπορεί να αυτοαποκαλείται αριστοκρατικό με καθαρά και μόνο οικονομικούς όρους, όλοι οι υπόλοιποι ανήκουμε στον λαό. Κοινώς, είμαστε λαϊκοί. Μπλιαχ.

Όλοι σε ένα βαθμό βλέπουμε πάνω κάτω τις ίδιες ταινίες, ακούμε πάνω κάτω την ίδια μουσική, διαβάζουμε πάνω κάτω τα ίδια βιβλία, τρώμε πάνω κάτω τα ίδια φαγητά, μας αρέσουν πάνω κάτω οι ίδιοι άνθρωποι. Όπου ‘πάνω κάτω’ βάλε ταινίες του J.J. Abrams και του Χριστόφορου Παπακαλιάτη (ξέρω ξέρω δεν ανήκεις στους περίπου 600.000 που το είδαν στο σινεμά), μουσική της Rihana και του Παντελίδη, φαγητά τύπου πίτσες και σουβλάκια, βιβλία του Roth και του Χωμενίδη. Διαφορετικά όλοι οι προηγούμενοι δεν θα ήταν popular και δεν θα τους ήξερε σχεδόν κανείς.

Από την άλλη πλευρά, στη λέξη κουλτούρα έχουμε προσδώσει στο μυαλό μας ένα κύρος, για αυτό σώζεται κάπως και η φράση ‘ποπ κουλτούρα’.

Ακούς ‘κουλτούρα’ και σκέφτεσαι Καρυάτιδες, Αγγελόπουλους, περιποιημένα μούσια, μαντήλια στο πέτο

Άλλο που έχουμε να πάμε στην Ακρόπολη από το δημοτικό, από Αγγελόπουλους ξέρουμε μόνο τους ιδιοκτήτες της ΚΑΕ Ολυμπιακός, ξυριζόμαστε στον μπαρμπέρη της γειτονιάς και ντυνόμαστε από τα Zara. Κανείς, όμως, δεν θα νιώσει άσχημα αν τον πουν κουλτουριάρη. Καλά για άνθρωπο του πολιτισμού δεν το συζητώ.

Ο ελιτίστικος τρόπος που αντιμετωπίζεται ο όρος ποπ κουλτούρα θυμίζει τον τρόπο που χρησιμοποιούνται οι λέξεις ‘έντεχνος’ και ‘σινεφίλ’. Όσον αφορά την πρώτη, χωρίς καμία περαιτέρω εξήγηση, θα πρέπει να διώκεται ποινικά όποιος λέει ότι ακούει έντεχνη μουσική. Όσον αφορά τη δεύτερη, για κάποιο αδιευκρίνιστο λόγο, σινεφίλ θεωρούνται μόνο όσοι συχνάζουν στο Δαναό και στο Άστυ. Λες και τα ‘Fast and Furious’ και τα ‘Notebook’ δεν παίζονται στους κινηματογράφους, οπότε αυτοί που τα βλέπουν δεν αγαπούν το σινεμά.

Εκτός και αν σινεφίλ είναι αυτοί που βλέπουν ‘έντεχνο’ κινηματογράφο

Μην ξεχνάμε πως συνώνυμο του ‘ποπ κουλτούρα’ είναι το ‘λαϊκός πολιτισμός’. Διαβάζεται πιο ωραίο έτσι; Και πιο κομμουνιστικό, αλλά μην το κάνουμε θέμα. Γιατί θα μπλέξουμε με πολιτεύματα που, έστω θεωρητικά, την εξουσία την έχει ο λαός και όχι ο δήμος ας πούμε, όπως στην περίπτωση της δημοκρατίας. Καλά, δεν το συζητώ, πως η ανάγνωση της λέξης ‘λαοκρατία’ δημιουργεί αυτομάτως φλύκταινες.

Κλείνοντας, ο καθένας μπορεί να αυτοπροσδιορίζεται όπως θέλει, αν αυτό τον κάνει να νιώθει καλύτερα. Η αλήθεια, όμως, είναι ότι όλοι καταναλώνουμε ποσότητες ποπ κουλτούρας, pop culture, λαϊκού πολιτισμού και είμαστε σε μικρό ή μεγάλο βαθμό pop/ λαϊκοί. Και το καλύτερο από όλα ξέρετε ποιο είναι; Ότι (σχεδόν) όλοι ονειρευόμαστε να γίνουμε δημοφιλείς και να αρέσουμε στον λαό.