Στα Εξάρχεια δεν θα βρεις το γκέτο που σου υποσχέθηκαν

Ακούστε τι θα μπορούσε να είναι μια εκπληκτική χολιγουντιανή παρωδία. Επί χρόνια μια περιοχή δίπλα στο κέντρο των Αθηνών έχει αντιμετωπιστεί ως μια κόλαση επί γης, μια no man’s land με σύνορα, στρατιές, ναρκωτικά, ρωμαϊκά όργια, ανθρώπους με ουρές, πράκτορες του Σόρος, δράκους και κατσίκια με κοστούμια και μοϊκάνα. Και όταν το κοσμικό κράτος ετοιμάζει μέσα στο πρωί τον υπέρ βωμών και εστιών αγώνα με ειδικές ομάδες και ΜΑΤ τελικά συλλαμβάνει μετανάστες και παιδιά με τις κούκλες στα χέρια. Ίσως τελικά να ήταν εξαρχής αυτοί οι εχθροί.

Για κάποιον που δεν κινείται στο κέντρο της Αθήνας, τα Εξάρχεια είναι ένα μέρος επικίνδυνο και μόνο για να πατάς πάνω του και μόνο να το δείχνεις στον χάρτη. Αυτό αν μη τι άλλο είναι το αποτέλεσμα ενός πετυχημένου επικοινωνιακά ηθικού πανικού. Μιας διαδικασίας δηλαδή να διασπαρεί ο φόβος ότι μια ομάδα ή ένα φαινόμενο απειλεί την ίδια την ουσία της κοινωνίας και την εύρυθμη λειτουργία της. Πραγματικά όμως, ας είμαστε ειλικρινείς, απειλείται όλη η ελληνική κοινωνία από τα Εξάρχεια;

Είμαι ο τελευταίος που θα πει ότι στα Εξάρχεια όλα είναι αγγελικά πλασμένα και ότι όλοι κυκλοφορούν αγαπημένοι και αγκαλιασμένοι. Στα Εξάρχεια υπάρχουν πολλά προβλήματα. Μερικά από αυτά πολύ σοβαρά. Μερικά άλλα λιγότερο. Κοίτα όμως που τα ζητήματα αυτά δεν έχουν καμία σχέση με όσα παρουσιάζονται όλον αυτόν τον καιρό στα μίντια. Εξάλλου δεν είναι προβλήματα πολιτικού προβληματισμού όσο της παραβατικότητας που, ας είμαστε επιτέλους ειλικρινείς, είναι (δυστυχώς!) σύμφυτη με τον αστικό τρόπο διαβίωσης. Ιδιαίτερα σε πόλεις εκατομμυρίων όπως είναι η Αθήνα.

Και για να σας πω την αλήθεια ως Αθηναίος μπορώ να μετρήσω πολλές περιοχές εντός της Αθήνας όπου ένιωσα και νιώθω να απειλούμαι πολύ περισσότερο σε σχέση με τα Εξάρχεια. Αυτά όμως δεν έρχονται ποτέ στην επιφάνεια, ακριβώς επειδή δεν βολεύει κανενός τη ρητορική να τα επισημαίνει. Ας μη ξεχνάμε κιόλας ότι για άλλα άτομα τα Εξάρχεια μπορεί να είναι πράγματι το μόνο σημείο της Αθήνας που μπορούν να ζήσουν -έστω λίγο περισσότερο- ασφαλή. Ωστόσο, ούτε αυτό έρχεται στην επιφάνεια, επειδή για τη ασφάλεια των ατόμων αυτών δεν νοιάζεται και πολύ το κράτος και οι κυριαρχικοί λόγοι.

Αλλά και τα προβλήματα παραβατικότητας δεν είναι ταυτισμένα με τα Εξάρχεια. Υπήρχαν περίοδοι, και αυτό δεν είναι καθόλου αστείο, που τα Εξάρχεια ήταν από τις πιο ασφαλείς γειτονιές της Αθήνας. Το πρόβλημα άρχισε να επιδεινώνεται μέσω μιας διαδικασίας γκετοποίησης που ξεκίνησε όμως έξω και πάνω από τα Εξάρχεια. Το κράτος έκανε αυτό που κάνει πάντα, όχι μόνο στην Ελλάδα, για να αντιμετωπίσει την αστική παραβατικότητα. Καθάρισε περιοχές (με το απαραίτητο show δόγματος και τάξης) και φόρτωσε τα προβλήματα σε άλλες. Και μαντέψτε. Το συμφέρον των κατοίκων ήταν το λιγότερο που μέτραγε.

Η αλήθεια εξάλλου ότι με το Κουκάκι, τα Πετράλωνα και το Παγκράτι πνιγμένα από τον τουρισμό, μια περιοχή όπως είναι τα Εξάρχεια, ελάχιστα μέτρα μακριά από το Σύνταγμα, μέσω όλης αυτής της διαδικασίας, έχει σχετικά χαμηλές τιμές και νοίκια. Ή τουλάχιστον είχε. Και η εξίσου μεγάλη αλήθεια είναι ότι τα χαμηλά νοίκια μπορούν να τραβήξουν το ενδιαφέρον και να κάνουν μέσα σε λίγο καιρό τα Εξάρχεια από βαφτισμένο άντρο ανομίας, άντρο επενδύσεων σε ένα ούτως ή άλλως στρατηγικό σημείο για την πόλη. Αυτό μάλιστα έρχεται ταυτόχρονα με το γεγονός ότι η κατασκευή ενός γκέτο μπορεί να γίνει το πεδίο πάνω στο οποίο θα χτιστούν καριέρες και πολιτικές ρητορικές. Αμφιβάλλω, λοιπόν, πολύ αν η περιοχή των Εξαρχείων αφέθηκε στη μοίρα της, όπως είναι το κοινώς αποδεκτό σχήμα για κάθε περιοχή που μαστίζεται από παραβατικότητα εντός αστικού ιστού. 

To επικοινωνιακό show που είδαμε χθες στα Εξάρχεια και που πιθανολογώ ότι θα συνεχίσει να υφίσταται και τις επόμενες μέρες έχει ως εξής: ολόκληρες ομάδες της αστυνομίας κινούνται ως εκπρόσωποι του κράτους. Στο τέλος, από όλη αυτή την κόλαση που παρουσιαζόταν όλον αυτόν τον καιρό, συλλαμβάνουν παιδάκια μεταναστών. Γιατί πραγματικά ποιος νοιάζεται για τα άλλα προβλήματα όταν υπάρχουν καταλήψεις. Αλήθεια όμως πόσο νοιάζουν μια κοινωνία που μαστίζεται από ανεργία, διαφθορά, άθλιες συνθήκες διαβίωσης οι καταλήψεις;

Νομίζω ότι, μετά από τόσο καιρό που ζούμε και μελετάμε το τι συμβαίνει στις μεγάλες πόλεις, πρέπει να καταλάβουμε ότι το καλύτερο πράγμα που μπορεί να κάνει υπό αυτές τις συνθήκες η παρουσία -με την έννοια της ορατότητας- του κράτους είναι το πρόβλημα με τυμπανοκρουσίες απλώς να μετακινηθεί σε μιά άλλη γειτονιά της Αθήνας, να θαφτεί για λίγο και μετά να επιστρέψει, όταν δημιουργηθούν οι συνθήκες που θα οδηγήσουν στην ανάγκη να ανακύψει. Πάντα με όρους ηθικού πανικού.

Τα Εξάρχεια είναι πράγματι μια γειτονιά παράξενη. Μέσα στα χίλια προβλήματά της θα βρεις και πολλά, πολύ περισσότερα θετικά. Πηγαίνω στα Εξάρχεια συχνά. Ομολογώ ότι κάθε φορά απογοητεύομαι και περισσότερο. Βλέπω όμως ότι για τα πραγματικά προβλήματά της περιοχής, οι μόνοι που δρουν είναι τελικά όσοι σε δημόσιο λόγο θεωρούνται οι υπεύθυνοι για αυτά.

Τα Εξάρχεια είναι αυτό που ακριβώς που σημαίνει Αθήνα χωρίς την Ακρόπολη και τα τσολιαδάκια για τους τουρίστες. Τα Εξάρχεια είναι πια κυρίως ασφυκτικά. Καμιά φορά όμως μπορεί να γίνουν, εκεί που δεν το περιμένεις, μαγικά. Και η αλήθεια είναι ότι δεν υπάρχουν πολλές γειτονιές σε αυτήν την πόλη που μπορούν, έστω και για λίγο, να γίνουν μαγικές.

(Φωτογραφίες: Eurokinissi)