Στο ‘Thank you, Next’ οι millennials γράφουν δημόσια τα γκομενικά τους

Υπάρχουν τρία δεδομένα με τα οποία ξεκινάω το κείμενο αυτό: α) oι millennials άρχισαν να (ξαν)ανακαλύπτουν τη σημασία της ψυχανάλυσης και του ψυχαναλυτή, β) το facebook αφήνει την εντύπωση ότι όλο και εγκαταλείπεται και το μόνο hot κομμάτι του αυτή την περίοδο για τις ελληνικές διαδικτυακές κοινότητες  είναι οι κλειστές ομάδες και γ) το κομμάτι ‘thank u, next’ της Ariana Grande, όσο ποπ και να προσπαθώ να το παίξω, ε, δεν μου αρέσει και πολύ. Το άλμπουμ δεν το έχω ακούσει ακόμα.

Τι βγάζουμε ως συμπέρασμα αν συνυπολογίζουμε τα τρία παραπάνω; Tίποτα απολύτως, κενό. Τι βγάζουμε ως συμπέρασμα αν συνυπολογίσουμε τα δύο πρώτα και θεωρήσουμε το τρίτο άσχετο; Όλο και κάτι που αφορά την ψυχοσύνθεση και τη πολιτισμική συγκρότηση των σημερινών εικοσαροτριαντάρηδων.

Το ‘Thank you, Next’ δεν είναι όμως μόνο κομμάτι. Είναι και μια κλειστή -τρόπος του λέγειν- ομάδα του ελληνόφωνου facebook. Δημιουργήθηκε την 1η Ιουνίου και δέκα μέρες μετά έχει φτάσει, τη στιγμή που γράφεται αυτό το κείμενο, τα 8100 μέλη. Συγκλονιστικά γρήγορα για μια ομάδα που αναγκαστικά και λόγω της φύσης της μεγάλωνε κυρίως χάρη στο mouth to mouth. Τι είναι όμως αυτή η ομάδα;

Στις πληροφορίες του διαχειριστή της διαβάζουμε ότι πρόκειται για ένα ημερολόγιο καταγραφής “των δραμάτων που όλοι ζούμε στα γκομενικά μας”. Στην πράξη βλέπεις γραμμένες σε α’ πρόσωπο εκατοντάδες αφηγήσεις ερωτικών ιστοριών που υπήρξαν είτε τραυματικές είτε αστείες είτε παράξενες αλλά σίγουρα αποτυχημένες. Πράγματι, αν πάει να γράψει κανείς ιστορίες για γκομενικά στο ‘Τhank you, Next’ και τελειώσει με γάμο και ζήσαν αυτοί καλά και ‘μεις καλύτερα, λογικά θα φάει γιαούρτωμα. Τα πάντα στο ‘Thank you, Next’ είναι τα πάντα που είναι και η περίοδος που ζούμε: καταθλιπτικά, κυνικά, στραμμένα στον εαυτό. Happy end δεν χωράει εδώ.

Δεν θέλει και πολλή σκέψη, για να παρατηρήσει κανείς ότι ο νιχιλισμός έχει βρει μια εντυπωσιακή διάχυση στις γενιές κάτω των 40. Ακολουθώντας μια περίοδο που όλοι προσπαθούσαν να δείξουν με κάθε τρόπο πόσο λειτουργικοί και χαρούμενοι ήταν, η δεκαετία που διανύουμε είναι η περίοδος αυτή που η μελαγχολία, η θλίψη, η καταθλιπτική συμπεριφορά και η παραίτηση, άλλες φορές ως performance και άλλες ως έκφραση νευρώσεων, βγαίνει στο προσκήνιο. Το να μένεις το σαββατόβραδο στο σπίτι με τις πιτζάμες σου και τη θλίψη σου, κάποτε θα ήταν κάτι για να το κρύβεις. Πλέον μπορεί να είναι Ιnstagram story. Μπορεί να είναι απανωτά Ιnstagram stories. Μπορεί να βρεις και γκόμενα ή γκόμενο από αυτό.

Δεν είναι όμως μόνο το Instragram. O ποπ-νιχιλισμός άρχισε να αχνοφαίνεται μέσα από διάφορες σελίδες memes στο facebook και εκτινάχτηκε με όλη τη λατρεία γύρω από τον Bojack Horseman, μιας σειράς που μιλάει για ένα ξεπεσμένο ανθρωπόμορφο άλογο (ή αλογόμορφο άνθρωπο, μη με ρωτάτε) με κατάθλιψη αλλά και με τις δυστοπίες του Black Mirror. Oι millennials συνεχίζουν ακόμα και σήμερα να κάνουν αστεία σχετικά με την επιθυμία τους να αυτοκτονήσουν, σχετικά με τη μιζέρια τους αλλά και τη θεραπευτική τους αγωγή.

Και, αφού αστειευτήκαμε πολύ για αυτό τον συλλογικό νιχιλισμό της γενιάς μας, όχι τον μαχητικό των τελών της δεκαετίας του ‘90 και του ‘Fight Club’, αλλά αυτόν τον παθητικό του Bojack Horseman, αρχίσαμε να ψάχνουμε το γιατί. Και το γιατί αυτό, ακριβώς επειδή ο νιχιλισμός είναι περισσότερο ατομοκεντρικός, αρχίσαμε να το ψάχνουμε όχι πολιτικά αλλά ατομικά. Αν η γενιά των γονιών μας κοίταγε -με όλες τις αγκυλώσεις- γύρω της, η γενιά η δική μας άρχισε να κοιτάει μέσα της. Και για να κοιτάξεις μέσα σου χρειάζεσαι κάποιες φορές τον ψυχαναλυτή ή τον ψυχίατρό σου. Oι millennials μιλούν για την ψυχική τους υγεία πολύ πιο ελεύθερα και αυτό είναι κατά βάση καλό. Είναι και ένας τρόπος να ξεθωριάσει το στίγμα προηγούμενων δεκαετιών για τη ψυχική ασθένεια. 

Το ‘Thank you, Next’, λοιπόν, χωράει μέσα του αυτή τη μεταμοντέρνα στροφή προς τον εαυτό. Σε μια εποχή που το μέλλον προβάλλεται ως κάτι προοδευτικά και διαρκώς χειρότερο (σε αντίθεση με τις ουτοπίες της λήξης του Ψυχρού Πολέμου) και όλες οι μεγάλες αφηγήσεις έχουν καταρρεύσει. Τη θέση τους έρχονται να πάρουν οι πρωτοπρόσωπες, οι μικρές αφηγήσεις. Αυτές δεν αφορούν την ανθρωπότητα ολόκληρη και τα οράματά της αλλά την αλληλεπίδραση με περίεργους τύπους και περίεργες τύπες σε περίεργα ραντεβού. Και μέσα στην κυνικότητα που επίσης διακρίνει την εποχή, αυτές οι ερωτικές ιστορίες δεν είναι καν μεγάλες. Δεν είναι τα καψουροτράγουδα που σιγοτραγουδούσαν οι 30άρηδες το 1987 και το 1995. Το 2019 δεν είναι ο καιρός να κάνεις κανέναν θεό, δεν είναι ο καιρός για αγιάτρευτους και έρωτες μεγάλους. Ακόμα και αν το βιώνεις, δεν θα το αφηγηθείς.

Στο ‘Thank you, Next’, οι μεγάλοι έρωτες αφορούν μερικές γραμμές. Μια αφορμή για να τονίσεις λίγο παραπάνω το προσωπικό σου δράμα. Το ένα ανάμεσα στα πολλά. Πολλές φορές οι χοντρές καψούρες που γέμιζαν νυχτερινά κέντρα κάποτε, τώρα χωράνε σε μια παρένθεση. Είναι ένα μοτίβο του στιλ  “Ο Χ. (μεγάλη μου καψούρα τότε) με παράτησε ξαφνικά για την κολλητή μου”. Το επίκεντρο σε αυτού του τύπου την εσωστρέφεια δεν είναι στον άλλο, στο αντικείμενο του έρωτα που χάθηκε. Είναι στο γεγονός ότι αυτό χάθηκε και ότι ενδεχομένως θα χαθεί και ο επόμενος και ο παραεπόμενος και θα χάνεται. Γιατί αυτή είναι η φάση μας. Να χανόμαστε.

Μπαίνεις στην ομάδα, λοιπόν, διαβάζεις ότι υπάρχουν διάφοροι γνωστοί ή άγνωστοί σου με προβλήματα παρεμφερή και αυτό δρα ανακουφιστικά. Δεν είσαι μόνος.

Δεν είναι ότι είσαι ξεχωριστά και ιδιαίτερα προβληματικός. Οι περισσότεροι εκεί έξω τυραννιούνται ή τέλος πάντων βασανίζονται με προβλήματα. Προβλήματα του Πρώτου Κόσμου, για να μην τρελαθούμε κιόλας. Όταν πετάει από πάνω σου το πολεμικό ελικόπτερο ή όταν δεν έχεις ψωμί να φας, δεν θα σκέφτεσαι τη Βάσω που σε παράτησε ένα βράδυ που έβρεχε μονότονα.

To ‘Thank you, Next’, λοιπόν, είναι ένας φορέας της εποχής του. Μιλάει για αυτή και μιλάει μέσα από αυτή. Έχει ευτυχώς και κάποια σύγχρονα προτάγματα: όποιος πάει να κολλήσει σεξιστικά και μισογυνικά στάτους θα φάει το ψηφιακό γιαούρτωμα που λέγαμε παραπάνω. Μακάρι να μην ήταν όλα ψηφιακά σε αυτή τη ζωή! Οι γυναίκες μπορούν επιτέλους να μιλήσουν για τα βιώματά τους χωρίς να χρειάζεται να ανησυχούν για το πώς θα αντιδράσει ο κοινωνικός περίγυρος και αυτό είναι μια νίκη της εποχής μας. Εξάλλου, η φάση εκεί μέσα είναι ‘οι άντρες είναι γουρούνια’. Και εδώ που τα λέμε, είναι.

Τι έχουμε, λοιπόν, τελικά εδώ; Αρκετές χιλιάδες άτομα (όσο γράφω αυξάνονται) στρέφονται στον εαυτό τους και μετά επικοινωνούν αυτά που συμπέραναν από τη στροφή τους αυτή. Προτάσσουν το βίωμά τους. Στην προκειμένη, αφορά τα γκομενικά τους. Και αναζητούν κάποιο μέρος να γκρινιάξουν με το φρύδι ψηλά, μέχρι τον ουρανό. Δεν είναι καιρός να δείξουμε αδύναμοι. Αν κάποτε αναζητούσαμε έναν τρόπο να ξεχωρίσουμε, τώρα αγωνιούμε να δούμε ότι δεν είμαστε μόνοι. Και το βλέπουμε με τα memes στην αρχική μας, με τις γκομενικές απογοητεύσεις του ‘Thank you, Next’ και με τα υπαρξιακά κενά του Bojack Horseman. Γιατί δεν νομίζω να διαφωνεί κανείς ότι ενδεχόμενα στάτους του Bojack θα έδεναν τέλεια σε αυτή την ομάδα;

Εν κατακλείδι (για να χρησιμοποιήσω την πιο απαίσια έκφραση που μάθαμε στο Λύκειο), οι millennials συνεχίζουν να επικοινωνούν μέσα από τη θλίψη τους, μέσα από την απέχθεια τους για οτιδήποτε φαίνεται ότι είναι χαρούμενο σε αυτόν τον κόσμο, σε οτιδήποτε δηλαδή φαίνεται ότι κουμπώνει καλά με αυτόν. Η αλήθεια είναι ότι πρέπει να έχεις κάνει πάρα πολλές παραχωρήσεις για να δέσεις αρμονικά στον κόσμο. Η αλήθεια επίσης είναι ότι ο νιχιλισμός είναι καμιά φορά πολύ βολικός, για να μην προσπαθήσεις να αλλάξεις τίποτα να παρατήσεις όλες τις συλλογικότητες.

Πολλοί φίλοι μου, μαζί τους και εγώ, δηλώνουμε σοκαρισμένοι με, όπως το λέμε, “όλα αυτά που δεν ξέραμε ότι κυκλοφορούν εκεί έξω“. Σωστότερο όμως νομίζω ότι θα ήταν να δηλώνουμε σοκαρισμένοι με όλα αυτά που κυκλοφορούν εκεί μέσα. Αν δεχτούμε ότι όλη αυτή η απουσία οράματος και νοήματος πρόκειται πράγματι να μας συνθλίψει, όπως κάνει συνήθως σε όλες τις γενιές που έδρασαν σε μεταιχμιακές στιγμές του πολιτισμού, ας ξέρουμε ότι τουλάχιστον σε αυτό, είμαστε όλοι μαζί.