Στοά Μοδιάνο: Η πιο αμφιλεγόμενη πώληση κτιρίων στη Θεσσαλονίκη

Ζώντας την πόλη καθημερινά, κυκλοφορώντας στο κέντρο, στα σοκάκια, στις πλατείες στα στενά, δεν σου περνά ποτέ από το μυαλό ότι μια μέρα, κάτι από όλα αυτά που θεωρούσες αναπόσπαστο κομμάτι της κουλτούρας της πόλης, θα πάψει να υπάρχει πια. Ίσως γιατί θεωρείς ότι κάποια πράγματα δεν αγγίζονται. Έτσι απλά. Οπότε η σκέψη κάτι να σταματούσε ξαφνικά να υπάρχει ένα ιστορικό κτίριο, δεν υφίσταται ουσιαστικά μέσα σου. Είναι αυτή εσωτερική αθωότητα του καθενός μας που μας προστατεύει από αυτά που δεν μπορούμε να κατανοήσουμε.

Πριν μερικές ημέρες ολοκληρώθηκε ο διαγωνισμός για την αξιοποίηση του ποσοστού συμμετοχής που διαθέτει το ΤΑΙΠΕΔ στην Αγορά Μοδιάνο στην Θεσσαλονίκη. Εδώ χτύπησαν τα πρώτα καμπανάκια. “Τι εννοείς αξιοποίηση; Τι πάτε να κάνετε με το Μοδιάνο. Το Μοδιάνο δεν θα το πιάνετε στο στόμα σας! Το Μοδιάνο!” Το ΤΑΙΠΕΔ λοιπόν ανακήρυξε την One Outlet AE ως προτιμητέο Επενδυτή με συνολική προσφορά 1,9 εκατ. ευρώ έναντι αποτίμησης 1,75 εκατ. ευρώ.

H One Outlet στην οποία μέτοχοι είναι οι Notoscom (τι, μπερδευτήκατε; ας το κάνουμε πιο λιανά τότε: Notos Galleries, Notos Home, μάρκες όπως Bostonians, Esprit, Nautica, Trussardi, Lacoste, Gant, Ralph Lauren) ο όμιλος Φάις και αραβικά κεφάλαια (GET) δραστηριοποιείται ήδη μες την πόλη τον τελευταίο χρόνο μέσω του outlet mall, One Salonica, το γνωστό σε όλους μας, πρώην City Gate.

Το Ελληνικό Δημόσιο μέσω του ΤΑΙΠΕΔ, που κατέχει το 43,64% εξ αδιαιρέτου της κυριότητας αυτού του ιστορικού ακινήτου, ανακοίνωσε με την ολοκλήρωση του διαγωνισμού, ότι πρόκειται για ένα τεράστιο βήμα για την αποκατάσταση και αναβίωση του ιστορικού αυτού οικοδομήματος με στόχο να ανακτήσει την αίγλη του και να συνεχίσει να αποτελεί ορόσημο για την πόλη της Θεσσαλονίκης.

(Δεν άκουσα; Πώς είπατε; Ορίστε; Συγνώμη κύριοι, ποιοι είστε;)

Ώπα, κάτσε λίγο. Πήραμε πολύ φόρα. Πάμε λίγο πίσω. Ή μάλλον αρκετά πίσω.

Η Στοά Μοδιάνο, ένα από τα γνωστότερα σημεία αναφοράς της Θεσσαλονίκης, είναι η σκεπαστή αγορά που ‘διαδέχτηκε’ την εβραϊκή συνοικία Ταλμούδ Τορά, στα δυτικά της Θεσσαλονίκης, καθώς εκεί εγκαταστάθηκαν οι Ισπανοεβραίοι που ήρθαν μαζικά το 1492 διωγμένοι από τους βασιλιάδες Φερδινάνδο και Ισαβέλλα. Η Ταμούδ Τορά καταστράφηκε στη μεγάλη πυρκαγιά του 1917. Το 1922 θεωρείται έτος αναδόμησης και μετατροπής της σε αγορά στο κέντρο της εμπορικής κίνησης της πόλης.

Τα σχέδια ανέλαβε ο αρχιτέκτονας και μηχανικός Ελί Μοδιάνο, ο οποίος υπογράφει και άλλα σημαντικά κτήρια της πόλης, όπως το Τελωνείο και το Λαογραφικό Μουσείο.  Το σημείο της αγοράς είχε προβλεφθεί από το σχέδιο του αρχιτέκτονα πολεοδόμου Ερνέστου Εμπράρ και ο ρυθμός της κατασκευής της ακολουθεί την τυπολογία της βασιλικής με δύο χαρακτηριστικούς πυργίσκους στα άκρα της. Τα εγκαίνια της Κεντρικής Αγοράς Τροφίμων πραγματοποιήθηκαν το 1925. Στο κέντρο τα κρεοπωλεία, πλευρικά τα παντοπωλεία και τα ιχθυοπωλεία, στο πρότυπο των bazaars της εποχής. Για περισσότερα από 80 χρόνια στεγάζονταν στη στοά 144 καταστήματα, κυρίως τροφίμων, ενώ ανάμεσα στα μικρά και μεγαλύτερα καταστήματα της στοάς ξεπήδησαν καφέ, ταβερνεία και μεζεδοπωλεία.

Από την ιστορία της Στοάς Μοδιάνο ξεπηδούν όλα αυτά τα χρόνια μυρωδιές και ήχοι. Ψάρια, κρέατα, ξηροί καρποί, βοτάνια, λαϊκά άσματα, μπάντες του δρόμου με χάλκινα.

Καλλιτέχνες, επιστήμονες, δεν έπαψαν ποτέ να εμπνέονται από τη Στοά Μοδιάνο. Ο Mark Mazower, Βρετανός ιστορικός και δημοσιογράφος, στο βιβλίο του ‘Θεσσαλονίκη, πόλη των φαντασμάτων’ αναφέρει: “…Το μπουζούκι του Τσιτσάνη τσίτωνε τα φτηνιάρικα ηχεία των πωλητών, δίχως όμως να μπορεί να παραβγεί με το κλαρίνο και το νταούλι που παίζαν τα γυφτάκια ξεκουφαίνοντας τους συνωστισμένους θαμώνες των ουζερί στην Αγορά Τροφίμων Μοδιάνο“.

Ο Αργύρης Μπακιρτζής στο σημείωμα του δίσκου των Χειμερινών Κολυμβητών, ‘Από το Πάρκο στη Μυροβόλο’, γράφει: “Μικρός έτρωγα πολύ λίγα φαγητά… Η μάνα μου, για να φάω, συχνά μου έδινε τρεις δραχμές, με τις οποίες έτρεχα στην αγορά Μοδιάνο, στο πρώτο μαγαζί αριστερά από την είσοδο του δρόμου που συνδέει την Ερμού με τα Λουλουδάδικα, όπου έψηνε περίφημα και ευμεγέθη μπιφτέκια, αξίας 1,5 δρχ. έκαστο.  Αγόραζα λοιπόν ένα μπιφτέκι, πατάτες, τυρί, και μου περίσσευε και κάτι. Τρώγοντας κοιτούσα συνήθως στο βάθος της στοάς. Ψηλά, μία ζωγραφισμένη επιγραφή ημικυκλικού σχήματος έγραφε: «Η Μυροβόλος Σμύρνη“, με ένα χέρι στη μέση να δείχνει προς την κατεύθυνση κάποιου παλαιότερου, υποθέτω, μαγαζιού. Η εικόνα αυτή, 25 χρόνια μετά, αποτέλεσε το βασικό θέμα του εξωφύλλου του δεύτερου δίσκου μας, ‘Από το Πάρκο στη Μυροβόλο’.

Η ‘Μυροβόλος Σμύρνη’ είναι ένα από τα ιστορικά στέκια της Στοάς Μοδιάνο. Τα Σάββατα, το γλέντι κρατούσε μέχρι τα ξημερώματα, ιδίως σε μέρες Διεθνούς Έκθεσης ή Φεστιβάλ Κινηματογράφου. Διαφορετικές προσωπικότητες από όλους τους χώρους, από πρόσωπα της ελίτ μέχρι καλλιτέχνες, λαχειοπώλες και πλανόδιους μουσικούς με ζουρνάδες χόρευαν πάνω στα τραπέζια, δημιουργώντας ένα πολυπολιτισμικό πλήθος.

Ο Θεσσαλονικός συγγραφέας, Θωμάς Κοροβίνης αναφέρει: “Ήσουν για αιώνες ένα κράμα λαών και θρησκευμάτων, μια πρώιμη Νέα Υόρκη της νοτιοανατολικής Βαλκανικής Ευρώπης με μπόλικο ανατολίτικο χρώμα και μιαν ιδιότυπη αστική πινελιά…”.

Η Αγορά Μοδιάνο είναι διπλά χαρακτηρισμένη ως διατηρητέο. Αρχικά χαρακτηρίστηκε από το ΥΠΕΧΩΔΕ ως διατηρητέο κτίριο (1983) και εν συνεχεία από το Υπουργείο Πολιτισμού (1995) ως ιστορικού διατηρητέου μνημείου, γιατί αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα κτιρίων Αγοράς με στοά. Η στοά σαν κτίριο και όχι τα μαγαζιά της. Κανένα μαγαζί από το νόμο δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως διατηρητέο.

Η φυσική φθορά του χρόνου ήταν αναπόφευκτη, η απαξίωση, η ελλιπής συντήρηση του κτιρίου έχει επιφέρει σημαντικά προβλήματα στο χώρο.

Συνειδητοποιούμε λοιπόν, ότι το ζήτημα της στοάς Μοδιάνο είναι περισσότερο περίπλοκο από τους διαδρόμους της. Σαφώς και οι προοπτικές αξιοποίησής της είναι καλοδεχούμενες, αλλά υπάρχει ένα τεράστιο αλλά. Εκεί που βρίσκεται μέχρι σήμερα ένα υψηλής αισθητικής αξίας κτίριο, ένα σήμα κατατεθέν της πόλης, πόσο εύκολο είναι να δώσει τη θέση του σε ένα ακόμη mall; Αξίζει τον κόπο; Μας λείπει τόσο πολύ από το κέντρο της πόλης ακόμα ένα Mall, ενώ αυτά που ήδη υπάρχουν στενάζουν από την απουσία πελατών; Η Lacoste για παράδειγμα που δεν μπόρεσε να σώσει το κατάστημά της στην Καρόλου Ντηλ, θα έχει καλύτερη τύχη στο mall στο Μοδιάνο; Εκεί θα την επισκέπτονται με μεγαλύτερη ευχαρίστηση οι πελάτες της;

Και τέλος πάντων από πότε οι πόλη, είναι μόνο οι κρύοι τοίχοι της και τα κτίρια; Πού πήγαν οι άνθρωποι, η κουλτούρα; Οι μυρωδιές, η ιστορία; Ακόμα και αυτή η δυσάρεστη ψαρίλα για όλους μας που περνούσαμε από εκεί, είναι ένα κομμάτι αυτής της ιστορίας. Αναπόσπαστο. Οφείλει να συνεχίσει να παραμείνει. Όμως φαντάζομαι ότι δεν ταιριάζει η ψαρίλα δίπλα στα Ralph Lauren. Δεν χωράνε και τα δύο στο ίδιο περιβάλλον.

Η Στοά Μοδιάνο και το κάθε κτίριο στην πόλη, μπορεί να θεωρούμε ότι είναι κάτι δικό μας, ότι επειδή περπατήσαμε μερικές φορές, επειδή ψωνίσαμε, φάγαμε, ότι μπορεί να έχουμε και λόγο στην οποιαδήποτε τύχη της. Αλλά δεν έχουμε κανένα λόγο στην τύχη της, την μοίρα της, θα την ορίσει και πάλι το κενόδοξο συμφέρον μεγαλοεπιχειρηματιών, θα την ορίσουν όσοι παραχώρησαν την κουλτούρα, στην ξιπασιά της κάθε ακριβής φίρμας. 

Ναι, η Στοά Μοδιάνο είχε παρακμάσει, είχε υποστεί τεράστια φθορά. Ναι, είχε απαξιωθεί, αλλά η μόνη λύση σε όλα αυτά φαίνεται να είναι ένα ακόμα υπερσύγχρονο mall; Σε μια πόλη που κάποτε ήταν ένα πολύχρωμο μείγμα ανθρώπων και προϊόντων, που γλεντούσε με σμυρνέικους μεζέδες και μπόλικο κρασί της Μυροβόλου, τώρα, θα φοράει Trussardi, και θα τσιμπάει στο ενδιάμεσο Big Mac από τα Mac Donald’s του κυρίου Φάις;

Όχι, καμία πόλη δεν είναι μόνο οι τοίχοι της. Καμία πόλη δεν είναι μόνο τα κτίρια. Η πόλη είναι οι άνθρωποι, η ιστορία της, οι μυρωδιές της, η μουσική της και οι μεζέδες της. Έτσι μόνο οι πόλεις μπορούν να καταφέρουν να μείνουν πόλεις και όχι αυτοματοποιημένα ακίνητα.