Τελικά πρέπει να βγάζουμε τους αρνητές της μάσκας στα κανάλια;

Τις προάλλες, σε ένα meme που είχαμε κάνει κάνοντας πλάκα σε όλη αυτή την παράνοια με την άρνηση της μάσκας, υπήρξε μια κάπως εκνευρισμένη χρήστρια που μιλούσε “με δεδομένα” ενάντια στη μάσκα. Σε κάποια από αυτά δεν μπορούσαμε να απαντήσουμε, ακριβώς γιατί δεν είμαστε γιατροί. Γιατί γενικά η εξειδίκευση στον πλανήτη έχει φτάσει σε τέτοιο σημείο που πολλές φορές απλά χρειάζεται να πάρεις ως δεδομένα τα πορίσματα των ειδικών. Υπήρχαν όμως και άλλα “ντοκουμέντα” που μπορούσες να τα απαντήσεις και με πτυχίο Φιλολογίας. Ακριβώς γιατί εδώ χρειάζονταν απλώς ένα κάπως -ελάχιστα- πιο προσεκτικό διάβασμα.

Πού τους βρήκαμε όλους αυτούς;

Δεν είναι βέβαια καινούργιο πράγμα η συνωμοσιολογία. Δεν γεννήθηκε δηλαδή μαζί με την εξάπλωση του κορονοϊού. Ποιο είναι το καινούργιο στοιχείο; Ότι τώρα δεν παίρνουν απλώς μηχανήματα από την Ομόνοια που αποδεικνύουν ότι η Γη είναι επίπεδη ούτε μετράνε τον αεροψεκασμό. Τώρα το κίνημα εναντίον της μάσκας, που πάει χεράκι-χεράκι με την άρνηση του κορονοϊού, έχει μεγαλύτερη δύναμη, ακριβώς γιατί αφορά θέματα ζωτικής σημασίας. Κυριολεκτικά ζωής και θανάτου.

Οι αρνητές της μάσκας, λοιπόν, δεν προέκυψαν από το πουθενά γι’αυτό και θα βρείτε να μοιράζονται κάποια κοινά χαρακτηριστικά και τρόπους σκέψης. Ανεξάρτητα από τον κορονοϊό. Η ύπαρξή τους δεν εντοπίζεται φυσικά μόνο στην Ελλάδα, όπως σίγουρα θα βιαστούν να πουν διάφοροι. Αρνητές της μάσκας υπάρχουν σε όλον τον δυτικό τουλάχιστον κόσμο. Τα επιχειρήματά τους συχνά είναι παρόμοια με των ντόπιων. Όπως παρόμοιοι είναι και οι ιδεολογικοί χώροι και τα κόμματα που προσπαθούν να τους εκπροσωπήσουν.

Αυτό συμβαίνει ακριβώς γιατί όλοι οι αρνητές της μάσκας μοιράζονται κοινά κανάλια πληροφόρησης. Υπάρχουν συγκεκριμένες σελίδες, κλειστές ομάδες, πολιτευτές, πολιτικοί, κόμματα, μέσα που αναπαράγουν τέτοιες θέσεις, που στοχοποιούν όσους τις κατακρίνουν και διασπείρουν ψευδείς ειδήσεις. Όχι φυσικά από κάποια ψεκασμένη αλλά ανιδιοτελή στάση απέναντί τους.

Εδώ και δεκαετίες, άλλωστε, τέτοιου τύπου δίκτυα στήνουν πολιτικές και άλλες καριέρες. Αναγεννούν καριέρες πολιτικών που έμοιαζαν τελειωμένες. Πώς; Η προβολή μιας απίστευτης θεωρίας συνωμοσίας μπορεί να έχει, ιδίως στην αρχή της, τη συντριπτική πλειοψηφία της κοινωνίας απέναντί της. Εκείνοι όμως οι λίγοι που θα πειστούν, θα πειστούν πολύ. Θα φανατιστούν. Θα τη συνδέσουν με άλλες παραδοχές και θα γίνουν μέρος μιας κρίσιμης μάζας, εύπλαστης. Ενός κοινού που μπορεί να πειστεί από οτιδήποτε του πεις. ακριβώς γιατί τον έπεισες ότι λες τις αλήθειες που δεν λένε οι άλλοι.

Ας πάρουμε ένα παράδειγμα. Βγαίνω αύριο και λέω ότι με βάση στοιχεία που εγώ έχω η ζώνη ασφαλείας στα αυτοκίνητα πιέζει τις καρωτίδες των ανθρώπων και παθαίνουν έμφραγμα. Αν -ψάχνοντας κανάλια για να την διασπείρω- παρουσιάσω αυτή την έρευνά μου σε ένα επιστημονικό συνέδριο καρδιολόγων, μάλλον δεν θα βρω αυτό που έψαχνα. Αν αντιθέτως πάω σε μια μάζωξη ανθρώπων με φανερά καχύποπτους ανθρώπους προς την επιστήμη τότε είναι πολύ πιθανό, με τους κατάλληλους χειρισμούς και σχέσεις με εκκλησιαστικούς και παραεκκλησιαστικούς χώρους, μετά από 4-5 χρόνια να βρεθώ στη Βουλή με κάποιο, χμμμ, μάλλον ακροδεξιό κόμμα.

Δεν ήταν ποτέ το θέμα μόνο οι μάσκες

Ας δούμε και κάτι άλλο στην προσπάθειά μας να καταλάβουμε τον τρόπο που λειτουργούν αυτοί οι άνθρωποι. Όλα τα κείμενα, τα επιχειρήματα, οι διακηρύξεις, οι πορείες των αρνητών της μάσκας δεν θέτουν ποτέ το ζήτημα στη βάση της αστοχίας. Δεν προκύπτει δηλαδή μια κριτική στο συγκεκριμένο μέτρο της χρήσης μάσκας που είναι λάθος για τον έναν ή τον άλλο λόγο. Οι γιατροί δεν κάνουν λάθος. Αντιθέτως, ξέρουν πολύ καλά τι κάνουν και πώς το κάνουν.

Το κάνουν για έναν πολύ σκοτεινό λόγο που όσο πιο βαθιά μπαίνεις στην αναζήτησή του τόσο πιο πολύ θολώνουν τα λογικοφανή επιχειρήματα που είχαν στην αρχή οι αρνητές. Ταυτόχρονα, τόσο πιο πολύ αποκαλύπτεται η σύνδεση αυτής της συνωμοσιολογίας με τη χύτρα δεκάδων άλλων. Το κάνουν για να μας περάσουν μικροτσίπ που θα μας σκοτώνει στα 65 με ένα κουμπί. Το κάνουν για να ελέγχουν το μυαλό μας. Το κάνουν γιατί πληρώνονται από τον ίδιο τον Σατανά. Το κάνουν γιατί George Soros.

Εδώ πρέπει να δούμε βέβαια και τις ευθύνες του τρόπου που ασκείται η εξουσία. Η αδιαφάνεια στην πολιτική υπήρχε πάντα. Τα τελευταία χρόνια όμως φαίνεται να είναι κοινή παραδοχή. Oι δημοκρατίες λειτουργούν πίσω από κλειστές πόρτες. Η ηθική και η δικαιοσύνη στην πολιτική μοιάζουν πλέον ανέκδοτο. Μια στρεβλή λειτουργία της δημοκρατίας, δημιουργεί μια στρεβλή εντύπωση για τον τρόπο λειτουργία της που με τη σειρά της γεννά μια γενικότερη καχυποψία. Δεν μπορείς ως εξουσία να πείσεις για κάτι τελείως λογικό όπως είναι η χρήση της μάσκας στην πνευμονία, ακριβώς γιατί ταυτόχρονα σε άλλους τομείς προσπαθείς να πείσεις για την αλήθεια ενός πράγματος εξίσου παράλογου. Το ότι προφανώς δεν κινείται ο πλανήτης μόνο με βάση απίστευτες συνωμοσίες, δεν σημαίνει ότι κινείται σε διαφάνεια και λάμψη. Αν θέλουμε, λοιπόν, λιγότερη συνωμοσιολογία θέλουμε οπωσδήποτε καλύτερη δημοκρατία.

Τους βγάζουμε στα κανάλια;

Μέχρι τότε όμως; Ας δούμε το τελευταίο κομμάτι που δεν είναι κατά τη γνώμη μου εύκολο να απαντηθεί. Εφόσον υπάρχει μια τέτοια ομάδα πληθυσμού που πιστεύει αυτά τα επικίνδυνα για τη δημόσια υγεία πράγματα, πρέπει να τους δώσουμε δημόσιο βήμα; Πρώτα-πρώτα γιατί αυτό -τελείως θεωρητικά- επιτάσσει ο περίφημος πλουραλισμός στην ενημέρωση. Δεύτερον, γιατί αν δεν συνομιλήσει κανείς μαζί τους, αυτοί γιγαντώνονται χωρίς πραγματικό αντίλογο. Συνομιλούν με τον εαυτό τους και βρίσκουν ότι έχουν ακόμα μεγαλύτερο δίκιο. Τους εκμεταλλεύονται πολιτικά κόμματα, για να βρουν δεξαμενές που θα βουτήξουν και την υπόλοιπη ατζέντα τους. Και στην τελική, όσο πιο δίκιο νομίζουν ότι έχουν τόσο πιο επικίνδυνοι είναι. Το σίγουρο πάντως είναι ότι δεν τους ποινικοποιείς.

Από την άλλη, προσωπικά φαντάζει σχεδόν αυτοκτονικό να τους αποκτήσουν δημόσιο βήμα και νέα κανάλια προκειμένου να διαχύσουν τις απόψεις τους. Και αυτό συμβαίνει γιατί ακριβώς με το να τους καλείς σε κανάλια τους καθιστάς mainstream. Εν μέρει παίζεις και το παιχνίδι τους. Οι 99 από όσους το δουν θα τους απορρίψουν, ο 1 όμως θα πειστεί. Και στην προκειμένη περίπτωση, στο μέσο μιας πανδημίας, δεν υπάρχει χώρος για περισσότερους αρνητές της μάσκας και του κορονοϊού.

Η απάντηση δεν είναι εύκολη. Είναι μια ισορροπία σε περισσότερες της μιας βάρκες. Ακόμα όμως και αν η απάντηση είναι ότι “ναι, τους βγάζουμε” αυτό πρέπει να γίνει με τρομερά μεγάλή προσοχή. Αυτοί οι άνθρωποι έχουν στήσει έναν λόγο που από την αρχή του στήθηκε για να αντικρούσει έναν άλλο. Αυτό του δίνει ένα επικοινωνιακό πλεονέκτημα. Μοιάζουν σαν να έχουν έτοιμη την απάντηση σε κάθε θέση. Ένας μη καλά διαβασμένος δημοσιογράφος -σε κλίμα γενικότερης καχυποψίας- είναι πραγματικά το φυτίλι που μπορεί να εκτοξεύσει τη δημοφιλία όλων αυτών των επικίνδυνων θεωριών. Δεν θα είναι η πρώτη φορά που κάτι τέτοιο θα συμβεί. Απέναντί τους πρέπει να τεθεί ένας επιστήμονας έτοιμος να απαντήσει ακριβώς στα ερωτήματά τους και να αποδομήσει άμεσα και με στοιχεία τις θέσεις τους.

Αν, λοιπόν, αποφασιστεί να παίρνουν τον χρόνο τους στην τηλεόραση αυτό σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να γίνει με τον όρο της ισοτιμίας των απόψεων. “Ακούσαμε εσάς που λέτε ότι πλένουμε τα χέρια μας και να φοράμε μάσκα, ας ακούσουμε και εσάς που λέτε να καταπίνουμε χλωρίνες και μετά να γλείφουμε πόμολα”. Ισοτιμία σε θέσεις επικίνδυνες για την ανθρώπινη ζωή δεν υπάρχει.