Tελικά πώς θα τη γλυτώσει η ανθρωπότητα από τους αντιεμβολιαστές;

Σκεφτείτε μια συνθήκη όπου ο κυριότερος φόβος των ανθρώπων της εποχής μας, ο καρκίνος, θεραπεύεται μέσω μιας πανεύκολης και ακίνδυνης προληπτικής ιατρικής επέμβασης. Η επέμβαση αυτή χρησιμοποείται για δεκαετίες και σώζει εκατομμύρια ζωές, μέχρι που ξαφνικά, από κάπου, χωρίς καμιά επιστημονική απόδειξη αλλά με βάση μια γενικότερη καχυποψία, η επέμβαση αυτή αρχίζει να θεωρείται επικίνδυνη. Ο καρκίνος σιγά-σιγά επιστρέφει. Οι θάνατοι λόγω της ασθένειας επιστρέφουν μαζί του. Οι σύγχρονοι σε εκείνη την εποχή επιστήμονες, συνεχιστές μιας επιστημονικής γενεαλογίας αιώνων ξαναβρίσκουν, μπροστά τους έναν εχθρό που με κόπο είχαν εξοντώσει. Τελικά, ο καρκίνος είχε βρει έναν τελείως απρόσμενο σύμμαχο: την ιδεολογία.

Θεωρούμε ότι η πορεία προς το μέλλον είναι γραμμική. Ειδικά για την τεχνολογία και την ιατρική, πάει μόνο μπροστά. Δεν έχει πίσω. Ο άνθρωπος κινείται πολιτισμικά προς κάτι ανώτερο. Η μια επιστημονική κατάκτηση διαδέχεται την άλλη και ο μόνος εχθρός της προόδου είναι ο χρόνος. Θα προλάβουμε άραγε τον άνθρωπο να ζει 250 χρόνια; Θα προλάβουμε τη θεραπεία του καρκίνου; Θα ζούμε, όταν θα πατήσει ο πρώτος άνθρωπος το πόδι του στον Πλούτωνα; Θα μπορούμε να κινούμαστε ελεύθερα χωρίς να φοβόμαστε την ιλαρ…χμ.

Το αντιεμβολιαστικό κίνημα έρχεται ως μια ακόμα απόδειξη ότι οποιαδήποτε προσπάθεια προβολής του μέλλοντος ως μιας γραμμικής πορείας προς την πρόοδο είναι παντελώς αστήρικτη. Και πράγματι, όλο αυτό το αντιεμβολιαστικό κίνημα είναι περισσότερο από οτιδήποτε άλλο ένα κίνημα πολιτικό, ενταγμένο πλήρως στο κλίμα της εποχής του. Κάθε ιδεολογία αποκομμένη από τα ιστορικά της συμφραζόμενα μπορεί να φανεί -από την οπτική μιας άλλης εποχής- φανταστικά γελοία. Το αντιεμβολιαστικό κίνημα όμως δεν έπεσε από τον ουρανό. Έρχεται μπολιασμένο μέσα σε γενικότερο κλίμα καχυποψίας απέναντι σε οτιδήποτε. Έρχεται στον πολιτισμό των fake news, της συνομωσιολογίας, της αποσπασματικής πληροφόρησης.

Η φοβική αντιμετώπιση των εμβολίων βέβαια δεν είναι καθόλου καινούργια. Αντιεμβολιαστικά κηρύγματα από τον άμβωνα μπορεί να βρει κανείς ήδη από τον 18ο αιώνα. Ωστόσο, το αντιεμβολιαστικό κίνημα είναι πράγματι ένα κίνημα της εποχής μας. Ξεκινάει με τη δημοσίευση ενός πρώην γιατρού και ερευνητή, του Andrew Wakefield, στο επιστημονικό περιοδικό ‘Τhe Lancet’ το 1998 όπου συνέδεε το εμβόλιο MMR με τον αυτισμό. Ο Wakefield και η έρευνα του έπεσαν στην πλήρη απαξίωση της επιστημονικής κοινότητας, ωστόσο, ο ίδιος άρχισε να παίρνει τον ρόλο του ήρωα που το ιατρικό κατεστημένο έδιωξε από τους κόλπους του, επειδή αποκάλυπτε την αλήθεια. Και αν ψάχνετε το μοτίβο για κάθε ψεκασμένο ήρωα εκεί έξω, μόλις το βρήκατε.

(AP Photo/Shakil Adil, File)

Η έρευνα του Wakerfield επηρέασε ιδιαίτερα το κοινό, παρά τη μαζική απαξίωση από τους ακαδημαϊκούς κύκλους. Το 1996 στη Μεγάλη Βρετανία το 92% έκανε το εμβόλιο MMR, για να φτάσει στο 84% το 2002 και το 2003 να πέσει κάτω από 60% σε κάποιες περιοχές της Αγγλίας. Άμεσο αποτέλεσμα ήταν η ραγδαία αύξηση των κρουσμάτων ιλαράς από μόλις 56 το 1998 σε 449 το 2006. Παρόμοια αύξηση των περιστατικών ιλαράς και άλλων παρόμοιων ασθενειών εμφανίζεται σε όλη την Ευρώπη και τις ΗΠΑ.

Το αντιεμβολιαστικό κίνημα στήνει όλη τη ρητορική του πάνω σε συνομωσιολογίες: Οι μεγάλες φαρμακοβιομηχανίες, μας λένε, σε συνεργασία με το ξεπουλημένο ιατρικό κατεστημένο τονίζουν τα καλά του εμβολιασμού κρύβοντας ταυτόχρονα τις πραγματικές παρενέργειές του. Οι θεωρίες αυτές επεκτείνονται συχνά σε ένα ράλι για το ποιος συνομωσιολόγος θα πει τη μεγαλύτερη χοντράδα. Για παράδειγμα, τελευταία, ο εμβολιασμός θεωρείται το κύριο όχημα των παγκοσμιοποιητών/των μασόνων/των ιλουμινάτι, προκειμένου να επιτύχουν τον απώτερο σκοπό τους που είναι η μείωση του παγκόσμιου ανθρώπινου πληθυσμού. Δεν είναι τυχαίο ότι πολύ συχνά τα fake news και η προπαγάνδα των αντιεμβολιαστών έχουν κοινή πηγή σε ακροδεξιά sites και blogs και σε διάφορους συνομωσιολογικούς, θρησκευτικούς και παραθρησκευτικούς διαδικτυακούς τόπους.

Ο εκδημοκρατισμός της πληροφορίας, ο οποίος ήρθε με την εξάπλωση της χρήσης του διαδικτύου, αφορά ακόμα και την ενδεχομένως πιο hard science όλων, την ιατρική επιστήμη. Αυτό που εν πολλοίς αφορούσε τα διάφορα journals, τα εργαστήρια και τα παγκόσμια συνέδρια ιατρικής, άρχισε να αφορά και τους απλούς χρήστες του διαδικτύου, οι οποίοι πλέον γκουγκλάρουν τα συμπτώματά τους, έχουν θεωρητικά ελεύθερη πρόσβαση σε μέρος της επιστημονικής αρθρογραφίας, αποκτούν γνώμη για την πρόληψη και τη θεραπεία. Διεκδικούν το δικό τους κομμάτι από τον δημόσιο λόγο για την υγεία, κομμάτι που μέχρι πρότινος το είχαν αφήσει ολόκληρο στους ειδικούς. Αλλά δεδομένα το 2019 δεν είναι ο κατάλληλος καιρός, για να φυτρώσουν αυθεντίες, ειδικά όταν το πεδίο τους είναι δυσνόητο και βαρετό. Και ένα συνέδριο ιατρικής είμαι σίγουρος ότι είναι το πιο βαρετό πράγμα που μπορεί να βιώσει ένας μη γιατρός στη ζωή του. Αντίθετα, ένας τρελός που ουρλιάζει ότι μας σκοτώνουν τα παιδιά, αν μη τι άλλο, σου τραβάει ευκολότερα το ενδιαφέρον.

Το αντιεμβολιαστικό κίνημα πάντως μπορεί να πηγάζει κατά βάση από κοινούς τύπους αναπαραγωγής ακροδεξιάς προπαγάνδας, ωστόσο, σε αντίθεση με άλλα ζητήματα που αφορούν την ιατρική, δεν έχει συνδεθεί  με κάποιο καθαρά πολιτικό discourse, ώστε να εν πολλοίς να θεωρείται ένα κίνημα αντιπολιτικό ή στην καλύτερη μετά-πολιτικό, μακριά από πολιτικές τοποθετήσεις και ως ένα ζήτημα που κυρίως αφορά τον τρόπο που επιτελεί κανείς τον ρόλο το γονιού. Ο Donald Trump, ο άνθρωπος που κατάφερε να γίνει ο πολιτικός εκπρόσωπος διαφόρων πολιτικών και μεταπολιτικών κοινοτήτων συνομωσιολογίας, έχει κάνει -μεταξύ 2012 και 2014- έναν τεράστιο αριθμό από εμβολιοσκεπτικιστικά tweets, στη βάση της σύνδεσής τους με τον αυτισμό στην προσπάθεια να καβαλήσει το θολό πεδίο του αντιεμβολιαστικού κινήματος. Έκτοτε, πολλοί πολιτικοί ανά τον κόσμο χαϊδεύουν τα αυτιά των αντιεμβολιαστών στην προσπάθεια να αποκτήσουν αντισυστημικό στάτους και μια εξίσου εκμεταλλεύσιμη εικόνα του ήρωα που ζει κόντρα σε κατεστημένα.

Στον τρόπο που κατασκευάστηκε το αντιεμβολιαστικό discourse, προφανώς, δεν χωράνε αρνητές. Πολλές φορές, γιατροί και επιστήμονες που βγαίνουν μπροστά, για να τονίσουν τα οφέλη του εμβολιασμού (ναι, χρειάζεται να το κάνουμε ακόμα αυτό το 2019) πέφτουν θύματα διαδικτυακών επιθέσεων στο Facebook και στο Τwitter, οι προσωπικές τους σελίδες γίνονται αντικείμενο οργανωμένων επιθέσεων με υβριστικούς και συκοφαντικούς χαρακτηρισμούς που ξεκινούν από την κλασική κατηγορία των “ξεπουλημένων στο φαρμακοβιομηχανικό κατεστημένο” και φτάνουν μέχρι παντελώς αστήρικτα ψεύδη περί παιδοφιλίας, κτλ.

(AP Photo/Tony Camerano)

Το αντιεμβολιαστικό κίνημα ξεκίνησε από μια τάση καχυποψίας απέναντι σε κυβερνήσεις, φαρμακοβιομηχανίες και ακαδημαϊκές κοινότητες. Επομένως, όσο πειστικές και αν είναι οι αποδείξεις για τα οφέλη του εμβολιασμού, όσα λογικά επιχειρήματα και αν στηθούν, η αποτελεσματικότητά τους θα είναι περιορισμένη ακριβώς λόγω έλλειψης εμπιστοσύνης προς την πηγή τους. Κάθε επιχείρημα, όσο λογικό και τεκμηριωμένο και αν είναι, θα βρίσκει μια συμπαγώς συναισθηματική αντίδραση και μια ολοένα και αυξανόμενη καχυποψία. Εξάλλου, όλο αυτό το πεδίο σύγκρουσης γίνεται, κατά μια έννοια, μια σύγκρουση ιδιωτών με την ακαδημαϊκή κοινότητα και το κράτος που την προφύλαξη του παιδιών, κάτι που γίνεται, ειδικά για τους γονείς, πεδίο συναισθηματικής σύγκρουσης και φόβων.

Συνηθίζουμε να επαναλαμβάνουμε ότι ο κόσμος πια είναι χαώδης, ένα πολυδαίδαλο πλέγμα με άπειρες απολήξεις, χωρίς αρχή και τέλος, χωρίς καμία βεβαιότητα. Αυτή ακριβώς η πολυπλοκότητά του δίνει τροφή, γεννά θεωρίες θελκτικές ακριβώς λόγω της απλοϊκότητάς τους. Τι φταίει που καλπάζει ο αυτισμός και οι μαθησιακές διαταραχές; Τα εμβόλια. Τι φταίει για τη διαρκή οικονομική κρίση; Οι μασόνοι. Απλές, καθολικές απαντήσεις στη βάση της πρώτης και βασικής διάκρισης: οι καλοί και οι κακοί. Ταυτόχρονα, η κατασκευή στο φαντασιακό ενός θολού πλέγματος εξουσίας που δεν έχει κανέναν άλλο σκοπό πέρα από το να βλάψει τους καλούς.

Το αντιεμβολιαστικό κίνημα είναι πολύ περισσότερο επικίνδυνο από άλλες παρεμφερείς συνομωσιολογίες (για παράδειγμα τις θεωρίες περί ‘επίπεδης γης’) και γι’αυτό δεν αρκεί να καθόμαστε να το κοιτάμε ελιτίστικα σαν μια γραφικότητα αμόρφωτων ανθρώπων. Οι μέχρι τώρα πρακτικές καταπολέμησης του ζητήματος μοιάζουν αναποτελεσματικές, ακριβώς επειδή αντιμετωπίζουν το ζήτημα αποκλειστικά ως μια σύγκρουση της επιστημονικής αλήθειας με τον ανορθολογισμό. Αυτό όμως είναι μόνο ένα κομμάτι τους. Γιατί, ναι, είναι ηλίθιοι εκείνοι που θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή των παιδιών (όχι μόνο των δικών τους) αρνούμενοι τον εμβολιασμό. Ωστόσο, δυστυχώς, δεν αρκεί καθόλου απλά να τους αποδεικνύεις την ηλιθιότητά τους.