Το ξύλο δεν βγήκε από τον παράδεισο

Έχω φάει πολλά χαστούκια στη ζωή μου. Όχι κυριολεκτικά, αλλά μεταφορικά: ξαφνικές αναποδιές, αναπάντεχες συμφορές, προδοσίες, απογοητεύσεις. Το χαστούκι επιλέχθηκε από το σοφό ελληνικό λαό ως το καταλληλότερο σχήμα λόγου για να περιγραφεί οτιδήποτε δυσάρεστο μπορεί να σου συμβεί χωρίς να το περιμένεις. Έτσι είναι το χαστούκι. Ένα στιγμιαίο, σοκαριστικό συμβάν που σε σημαδεύει για πάντα. Δεν θα εννοούσα το ίδιο αν έλεγα “έχω φάει πολλές μπουνιές στη ζωή μου” – και σίγουρα δεν θα είχα την ίσια μύτη που έχω σήμερα.

Έχω φάει όμως και ένα κανονικό χαστούκι. Ένα καλοκαίρι σε μια καφετέρια στη Μήλο, παίζοντας τάβλι. Την απόλυτη ησυχία της μεσημεριανής ραστώνης, διέκοπτε μόνο το ντρακ ντρακ από τα ζάρια και τα πούλια, και οι πανηγυρισμοί μου για το σκορ 3-0 υπέρ μου. “Σε βλέπω ζορισμένο, μήπως θες να σταματήσουμε;”, “Έλα, γλυκούλη, θα σε αφήσω να πάρεις ένα παιχνίδι” και άλλα τέτοια προκλητικά έλεγα πάνω στη γλυκιά μέθη της νίκης, ενώ εκείνος χαμογελούσε αμήχανα, τρίζοντας τα δόντια του σε κάθε δική μου ειρωνεία. 4-0. Κι άλλοι πανηγυρισμοί, κι άλλες προσβολές. “Σου φτάνει ή θες κι άλλο; Δεν κουράστηκες να χάνεις; Πως νιώθεις που σε σκίζει ένα κορίτσι;” παραληρούσα και εκείνος με βλέμμα στατικό με κάρφωνε σαν σκύλος που έχει κατεβάσει την ουρά και ετοιμάζει την επίθεσή του. 5-0. Χαρά, γέλια, πανηγυρισμοί, ειρωνείες…

Οι πανηγυρισμοί σταμάτησαν, τα γέλια κόπηκαν, τα τζιτζίκια σώπασαν (καλά, όχι, αλλά έτσι το ένιωσα εκείνη τη στιγμή). Μέσα σε κλάσματα δευτερολέπτου δάκρυα άρχισαν να βρέχουν το αναψοκοκκινισμένο μάγουλό μου, το οποίο το ένιωθα να έχει ακόμη πάνω το σχήμα της παλάμης του, όπως τότε που βαριόμασταν στο δημοτικό και ζωγραφίζαμε το περίγραμμα του χεριού μας πάνω στο τετράδιο. Πρέπει να έδειχνα σοκαρισμένη, αλλά πιο σοκαρισμένος έδειχνε αυτός, ο οποίος συνειδητοποίησε αμέσως την ακρότητα της πράξης του και άρχισε να ψελλίζει χαζές δικαιολογίες, “έλα… για πλάκα το έκανα… σιγά, ένα χαδάκι ήταν….”, σαν να πασχίζει να πατήσει το delete στο καρέ που προηγήθηκε. Βλέπεις, αυτό το αγόρι δεν ήταν ένας serial slapper, ήταν ένα καλό παιδί χωρίς επιθετικές τάσεις, που βγήκε εκτός εαυτού και τώρα φοβόταν περισσότερο από εμένα τι θα επακολουθήσει. 

Δίνω πολλές πιθανότητες να διάβασες την παραπάνω ιστορία και να σκέφτηκες “Καλά σου έκανε”. Ακόμη και αν δεν είσαι μισογύνης ή υπέρ της βίας, είναι πιθανόν να βλέπεις εδώ μια κλασική περίπτωση “τα ‘θελε και τα έπαθε”. Είναι όμως επικίνδυνο να βάζεις αστερίσκους και εξαιρέσεις στο κατά της βίας σύστημα αξιών σου. Στο τραγελαφικό σκηνικό Κασιδιάρη – Κανέλλη, πολλοί ήταν εκείνοι που, ναι μεν καταδίκασαν την πράξη, αλλά από την άλλη ένιωσαν μια μικρή ικανοποίηση που κάποιος βρέθηκε να χαστουκίσει την χρόνια προκλητική και όχι-και-τόσο-συμπαθητική κυρία με το τσιγάρο και το Ριζοσπάστη.

Αν, όμως, δικαιολογείς τη βία απέναντι σε κάποιο πρόσωπο που δεν συμπαθείς, αυτομάτως δικαιολογείς τη βία γενικά. Αύριο θα χαστουκίσουν κάποιον που συμπαθείς και εσύ δεν θα δικαιούσαι να αντιδράσεις. Με τα απλά λόγια του Martin Niemoller «στη Γερμανία οι ναζιστές πρώτα ήρθαν για τους κομμουνιστές, και εγώ δεν μίλησα γιατί δεν ήμουν κομμουνιστής. Μετά ήρθαν για τους Εβραίους, και εγώ δεν μίλησα γιατί δεν ήμουν Εβραίος. Μετά ήρθαν για τους συνδικαλιστές, και εγώ δεν μίλησα γιατί δεν ήμουν συνδικαλιστής. Μετά ήρθαν για τους καθολικούς, εγώ ήμουν προτεστάντης και γι’ αυτό δεν μίλησα. Μετά ήρθαν για μένα, αλλά μέχρι τότε δεν είχε μείνει πια κανείς να μιλήσει για μένα.» 

Στα μάτια του νόμου το χαστούκι είναι μια mild μορφή βίας. Για την ακρίβεια, όποτε πέφτει άγριο ξύλο, οι δράστες λένε “ένα χαστούκι της έριξα”, ώστε να κριθούν με επιείκεια. Σύμφωνα με το άρθρο 308 του Ποινικού Κώδικα, “αν η κάκωση ή η βλάβη της υγείας που προξένησε είναι εντελώς ελαφρά, τιμωρείται με φυλάκιση το πολύ έξι μηνών ή με χρηματική ποινή. Και αν είναι ασήμαντη, τιμωρείται με κράτηση ή πρόστιμο”. Επιπλέον, “ο υπαίτιος της πράξης είναι δυνατό να απαλλαγεί από κάθε ποινή αν παρασύρθηκε στην πράξη από δικαιολογημένη αγανάκτηση εξαιτίας μιας αμέσως προηγούμενης πράξης που τέλεσε ο παθών εναντίον του ή ενώπιόν του και που ήταν ιδιαίτερα σκληρή ή βάναυση”. Άσε που, σε αυτές τις περιπτώσεις, χρειάζεται μήνυση από τον παθόντα για να ξεκινήσει η διαδικασία του αυτόφωρου. Με άλλα λόγια τρέχα γύρευε, άντε να βρεις λεφτά για δικηγόρο, που να τραβιέσαι τώρα για ένα χαστουκάκι.

Αλλά και η κοινωνία δεν θεωρεί το χαστούκι καμία σπουδαία υπόθεση. Κατάλληλη Για Όλους είναι η σκηνή που η Πάστα Φλώρα τρώει χαστούκι από τον Διονύση Παπαγιαννόπουλο, η Λάσκαρη από τον Γεωργίτση, και εντελώς χιουμοριστική και χαριτωμένη είναι η Βουγιουκλάκη που βλέπει “πεταλούδες πράσινες, κόκκινες και κίτρινες” από το χαστούκι του καθηγητή της. Το χαστούκι πάει σύννεφο, γελάει σύσσωμη η μέση ελληνική οικογένεια και αφήνεται και το υπονοούμενο πως οι γυναίκες γουστάρουν τους μάγκες με το βαρύ χέρι.

Ας τολμούσε, βέβαια, σήμερα εκπαιδευτικός να απλώσει χέρι σε μαθήτρια και η απάντηση δεν θα ήταν “Γιατί, κύριε;”, αλλά “Ψάξτε τρύπα να κρυφτείτε, κύριε”.

 Ωστόσο, το χαλαρό νομικό πλαίσιο, οι αθώες κινηματογραφικές αναφορές και το δικό σου “Kαλά της έκανε”, προετοιμάζουν άριστα το έδαφος για εκατοντάδες άξεστους, ψυχολογικά ασταθείς μισογύνηδες, να χαστουκίζουν αβέρτα τις γυναίκες τους μπροστά στους γιούς τους, που αύριο θα χτυπάνε τις δικές τους γυναίκες, γιατί έτσι μάθανε πως φαίνονται πολλά κιλά αρσενικά – και γιατί δεν θα υπάρχει τίποτα να τους σταματήσει. Χαστούκια στο σαλόνι, χαστούκια στην κουζίνα, χαστούκια στο δρόμο και στην τηλεόραση, τη στιγμή που τα μόνα χαστούκια που μπορούν όντως να σε κάνουν να φαίνεσαι περισσότερο αρσενικό είναι εκείνα που θα δώσεις στην κρεβατοκάμαρα – και πάντα με τη συναίνεσή της.

Εδώ που τα λέμε, ένα χαστούκι δεν προκαλεί σοβαρή σωματική βλάβη. Είναι περισσότερο μια κίνηση ταπείνωσης, ένα μέσο επιβολής σεβασμού. Τα παραπάνω, όμως, επιτυγχάνονται σαφώς καλύτερα με λεκτική βία. Στη σκηνή του Game of Thrones που ο βασιλιάς Robert χαστουκίζει την Cersei, η επική ταπείνωση δεν κρύβεται στο χαστούκι αλλά στην ατάκα που το συνοδεύει:

Cersei: “Θα το φοράω [σ.σ. το χαστούκι] σαν παράσημο τιμής” King Robert: “φόρα το σιωπηλά για να μη σε ξανατιμήσω”.

Καταλαβαίνω πως για έναν άντρα περιορισμένων πνευματικών δυνατοτήτων, το να βάλει λεκτικά στη θέση της μια γλωσσού γυναίκα, δεν είναι εύκολη υπόθεση. Δεν έχουν όλοι την ευστροφία και την ετοιμολογία που απαιτείται. Χέρι, από την άλλη, έχουν όλοι. Και ίσως η φύση να έδωσε βαρύτερο χέρι σε εκείνους που δεν ευνόησε διανοητικά – ή που δεν τους προίκισε εξίσου στα υπόλοιπά τους άκρα.