5 μέρες στο Σαν Φρανσίσκο, εκεί που το American Dream έγινε Silicon Nightmare
Σημειώσεις από την πόλη των δισεκατομμυριούχων, των Tesla, των ανήφορων και των ανισοτήτων.
- 28 ΜΑΙ 2023
ΕΝΑΣ ΣΩΣΤΟΣ ΚΑΛΙΦΟΡΝΕΖΟΣ θα σου πει ότι, όσο τουριστικό κι αν ακούγεται, την πρώτη φορά που θα βρεθείς στο Σαν Φρανσίσκο οφείλεις να κάνεις μία βαρκάδα στον κόλπο για να δεις από κοντά τη «Γέφυρα».
Αρχές Φλεβάρη, το ντύσιμο πρέπει να είναι βαρύ. Έχω πάρει γάντια, σκουφί, έχω βάλει εσωθερμικό και φτάνω στην αποβάθρα 8, από εκεί που θα ξεκινήσουμε και για την επόμενη μιάμιση ώρα θα έχω την ευκαιρία να βάλω τικ σε ένα από τα μέρη που έχω σημειωμένα στην ταξιδιωτική μου bucket list. Το πλοίο δεν είναι μεγάλο αλλά ούτε και μικρό, φαίνεται ότι έχουν περάσει δεκαετίες από πάνω του ωστόσο για το ταξίδι στον κόλπο, που οδηγεί στον Ειρηνικό Ωκεανό και συνδέει το Σαν Φρανσίσκο με την κομητεία του Μαρίν, είναι ιδανικό.
Βλέπω τη γέφυρα από τόσο κοντά. Είναι πραγματικά εντυπωσιακή και όσες φορές κι αν την έχω δει σε βίντεο και σε ταινίες, αυτή η πρώτη φορά δε συγκρίνεται. Oι εικόνες είναι μαγικές και ο ενθουσιασμός -ειδικά την ώρα που το ηλιοβασίλεμα να κουμπώνει στην Golden Gate Bridge– είναι ανεξέλεγκτος. Η γέφυρα ολοκληρώθηκε το 1937 και βρίσκεται παντού στα μεμοραμπίλια της πόλης -από κάθε λογής καρτ ποστάλ μέχρι το λόγκο των Golden State Warriors – και αποτελεί ένα από τα πιο διεθνώς αναγνωρισμένα σύμβολα του Σαν Φρανσίσκο, της Καλιφόρνιας και των Ηνωμένων Πολιτειών.
Κατά της διάρκεια της ξενάγησης μας ενημερώνουν ότι αποτελεί τη δεύτερη μεγαλύτερη κρεμαστή γέφυρα (κυρίως στα ανοίγματά της) στις Ηνωμένες Πολιτείες, μετά τη Γέφυρα Βερρατσάνο Νάροους που συνδέει το Στέιτεν Άιλαντ με το Μπρούκλιν στη Νέα Υόρκη. Υπεύθυνος για αυτή την ομορφιά είναι ο Ίρβινγκ Μόροου, ένας σχετικά άγνωστος αρχιτέκτονας κατοικιών, που σχεδίασε το συνολικό σχήμα των πύργων της γέφυρας, το σχέδιο φωτισμού και τη διακόσμηση των πύργων, των προβολέων, τα κιγκλιδώματα και τους διαδρόμους. Το διάσημο διεθνές πορτοκαλί χρώμα ήταν η προσωπική επιλογή του Μόροου, κερδίζοντας άλλες προτάσεις, συμπεριλαμβανομένης της πρότασης του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ να βαφτεί με μαύρες και κίτρινες λωρίδες για να διασφαλιστεί η ορατότητα περνώντας πλοία.
Το κρύο είναι τσουχτερό, δίπλα μας πετούν γλάροι και θαλασσοπούλια, οι μόνιμοι κάτοικοι της περιοχής που έχουν την τύχη να τη βλέπουν καθημερινά. Αφού περάσουμε από κάτω, το φέρι γυρνά προς τα πίσω την ώρα που ο ήλιος έχει αρχίσει να πέφτει. «Να είστε έτοιμοι για φωτογραφίες» ακούγεται μία φωνή από τα μεγάφωνα αφού σε λίγη ώρα θα περάσουμε από το νησί του Αλκατράζ, τις φυλακές υψίστης ασφαλείας που σταμάτησαν να λειτουργούν τον Μάρτιο του 1963 και το έχουμε δει στη διάσημη Απόδραση με τον Κλιντ Ίστγουντ.
Από τον Βράχο προσπάθησαν να το σκάσουν 36 κρατούμενοι κανείς όμως δεν τα κατάφερε: Είκοσι έξι συνελήφθησαν, έξι πυροβολήθηκαν μέχρι θανάτου, δύο πνίγηκαν και οι υπόλοιποι επισήμως αγνοούνται αλλά θεωρείται ότι και αυτοί πνίγηκαν.
Clement Falize/Unsplash
Αν πρέπει να γνωρίζουμε κάτι για τις φυλακές του Αλκατράζ είναι ότι εκεί φιλοξενήθηκε ο Αλ Κάπονε, εκεί ίσχυε η πολιτική του ενός κρατούμενου ανά κελί, το φαγητό ήταν πεντανόστιμο και οι κρατούμενοι έτρωγαν όσο ήθελαν, ενώ το να έχεις εκεί καλή διαγωγή σήμαινε ότι μπορείς να έχεις πρόσβαση σε ταινίες, βιβλία και περιοδικά. Κατά κάποιο τρόπο, ήταν ελκυστικό για έναν φυλακισμένο να σβήνει μέρες στο Αλκατράζ. Πολλοί μάλιστα ήθελαν να μεταφερθούν εκεί.
Το βλέπεις από κοντά, βγάζεις τις σχετικές φωτογραφίες, βοηθάς και τους διπλανούς να βγάλουν τις δικές τους (μία παρέα Σέρβων με ευχαριστεί περισσότερο από όσο πρέπει) και ύστερα απλά αποβιβάζεσαι στην αποβάθρα, πανέτοιμος για να βγεις και πάλι στην πόλη.
Χαμένος στην πόλη
ΕΙΝΑΙ Η ΠΡΩΤΗ ΜΟΥ ΦΟΡΑ στην Καλιφόρνια, όμως αυτό που καταλαβαίνω αμέσως είναι ότι οι άνθρωποι εδώ είναι πιο ανοιχτοί, σε σύγκριση ας πούμε με τη Νέα Υόρκη που βλέπεις τις νευρώσεις να κάνουν παρέλαση στους δρόμους. Για να δεις καλά το Σαν Φρανσίσκο οφείλεις να ανέβεις σε ένα cable – το δικό τους ανοιχτό τραμ που συνδέει σχεδόν όλη την πόλη και είναι κάτι που σε κάνει να νιώθεις ότι μόλις βγήκες από ταινία. Το έχεις δει εξάλλου τόσες πολλές φορές σε κάποια οθόνη που όπως και να το κάνουμε είναι οικείο.
ΤΟ ΣΑΝ ΦΡΑΝΣΙΣΚΟ ΕΧΕΙ ΑΝΗΦΟΡΕΣ. Πολλές ανηφόρες, αλλά όσοι ζουν εδώ δεν είναι κορόιδα σαν τους τουρίστες που βγαίνουν για να περπατήσουν την πόλη χωρίς να καταλάβουν ότι θα χρειαστεί να κάψουν πολλές, μα πάρα πολλές θερμίδες για να καταφέρουν απλά να αλλάξουν δύο τετράγωνα. Ωστόσο, οι άνθρωποι είναι χαλαροί και φιλικοί, η πόλη -παρόλο που σχεδόν τα πάντα μέχρι τις 11 το βράδυ έχουν κλείσει- έχει vibes, τουλάχιστον την ημέρα.
Mε τα πολλά φτάνω στην Lombard street, την πιο διάσημη φιδωτή ανηφοροκατηφόρα της πόλης. Είναι ένας δρόμος που υπάρχει σε καρτ-ποστάλ και ταινίες – εκεί φαίνεται πιο εντυπωσιακός από ότι είναι στην πραγματικότητα. Τα σπίτια γύρω της είναι πανέμορφα και λογικά πανάκριβα, ενώ με το που κατέβεις τον δρόμο και κοιτάξεις αριστερά βλέπεις φάτσα φόρα τον βράχο του Αλκατράζ. Εδώ είναι το πλούσιο Σαν Φρανσίσκο, τα πάντα είναι καθαρά και τακτοποιημένα, όσα προβλήματα υπάρχουν έχουν μπει με τάξη κάτω από το χαλί και δεν έχει καμία σχέση με το πρόβλημα που επικρατεί στο κέντρο με τους άστεγους (θα τα πούμε πιο αναλυτικά παρακάτω).
Λίγο πιο κάτω βρίσκεται το Fisherman’s Wharf, στην αποβάθρα 39 όπου φιλοξενεί κάποιες από τις μεγαλύτερες ατραξιόν της πόλης. Τους διάσημους θαλάσσιους ελέφαντες που έχουν βρει εκεί καταφύγιο από το 1989, όταν έγινε ένας μεγάλος σεισμός στην περιοχή και αυτή η αποβάθρα αποτέλεσε το νέο τους σπίτι. Έχουν φάση, ζουν όλες μαζί και φαίνεται να απολαμβάνουν το χάζι που κάνουν στους τουρίστες. Γύρω τους υπάρχουν ταβερνάκια που σερβίρουν όστρακα που έχουν μόλις ψαρευτεί από τον κόλπο.
Δε νομίζω να έχω ξαναδεί τόσα πολλά Tesla μαζεμένα σε ένα μέρος. Tesla για τον εργάτη, Tesla για το αφεντικό, Tesla για τον ταξιτζή. Είμαι κάπως χαμένος στην Market str. και δεν μπορώ να καταλάβω ποια είναι ακριβώς η στάση που περνά το λεωφορείο 7 για να με πάει στην άλλη άκρη της πόλης, ψηλά στην οδό Haight με σκοπό να ξεκινήσω από το δισκάδικο Amoeba και μετά να κατέβω όλο τον θρυλικό αυτό δρόμο. Ο καιρός είναι πολύ καλός, σχεδόν ανοιξιάτικος, το λεωφορείο μισογεμάτο, έχει μέσα κόσμο που ανεβοκατεβαίνει διαρκώς για 2-3-4 στάσεις.
Φτάνοντας στο 1855 της Haight street το πιάνεις αμέσως: Το δισκάδικο που άνοιξε το 1990 αρχικά στο Berkley και από το 1997 στεγάζεται στο τέλος της Haight, στη γειτονιά του Golden Gate Park (του πάρκου που είναι μεγαλύτερο από το Central Park) και έχει αποκτήσει φήμη πολύ μεγαλύτερη από τα «στενά» όρια της Καλιφόρνιας. Το λόγκο του σχεδιάστηκε από τον κομιξά Shepherd Hendrix και στο κτίριο που παλιά στεγαζόταν ένα bowling, και αρχικά λειτουργούσε σαν second hand store, βλέπεις πώς ένα μαγαζί δίσκων γλίτωσε από την πτώση των CDs και έπαιξε σημαντικό ρόλο στην παγκόσμια άνοδο της αναβίωσης των βινυλίων. Είναι ένας μουσικός ναός που στο χώρο του στοιβάζει πάνω από 100.000 CDs, βινύλια, κασέτες, βιβλία, είδη ρουχισμού και memorabilia. Αγοράζω ένα beany και βγαίνω στον δρόμο για να κατέβω την Haight.
Στο σταυροδρόμι των Haight-Ashbury έζησαν ποιητές και τραγουδιστές και αυτή η γειτονιά έγινε σύμβολο της δεκαετίας του ‘60. Εκεί μαζεύτηκαν οι χίπηδες και χόρευαν στον δρόμο φωνάζοντας συνθήματα κατά του πολέμου του Βιετνάμ. Το 1967, στο «καλοκαίρι της αγάπης», μαζεύτηκαν πάνω από 100.000 νέοι φτιάχνοντας έναν μικρόκοσμο δίνοντας στο κίνημα τους διονυσιακές διαστάσεις. Στους τοίχους του δρόμου υπάρχουν graffiti με το πρόσωπο της Janis Joplin, του Jimmy Hendrix, άπειρα second hand shops, αρκετά έθνικ εστιατόρια και ελάχιστος κόσμος.
Αποφασίζω να την κατέβω, να βγω στη Fell str. και να φτάσω με τα πόδια στις Painted Ladies, στα πολύχρωμα βικτοριανά σπιτάκια που τα βρίσκεις σε όλα τα αναμνηστικά του Σαν Φρανσίσκο. Από κοντά δεν είναι τόσο εντυπωσιακές όσο στις φωτογραφίες, ωστόσο υπάρχει αρκετός κόσμος στο υπερυψωμένο παρκάκι μπροστά από αυτές για να πατήσει το απαραίτητο κλικ στο κινητό του.
Mission Dolores accomplished
ΣΤΟ SYCAMORE (γωνία Sycamore και Mission) με έστειλε ο Γιάννης που μένει στην πόλη μια δεκαετία τώρα. Είναι μια φοβερή gastropub με χαλαρό χαρακτήρα και έντονη αγάπη για τις IPA μπίρες. Χωρά καμιά 20αριά άτομα και έχει 4-5 τραπέζια στο μπροστινό μέρος ενώ αν κατευθυνθείς προς τα μέσα φτάνεις σε έναν μικρό εσωτερικό κήπο. Φτάνω νωρίς το απόγευμα, δεν έχει τόσο κόσμο, από τα ηχεία ακούγεται Patti Smith, ο κατάλογος είναι μικρός και παραγγέλνω μπίρα και σάντουιτς με τη δική τους σως (κάθε μέρος στην Αμερική λογικά έχει και από μία) και σιγοψημένο roast beef με πατάτες. H μερίδα είναι κλασική αμερικάνικη, μεγάλη όπως τα πάντα στην Καλιφόρνια (από τους δρόμους και τα κτίρια μέχρι τα αμάξια και τις σακούλες που κουβαλά ο καθένας στον δρόμο).
Βγαίνω στη Mission έχοντας μετανιώσει λίγο που δεν πήγα σε μια πιο παραδοσιακή taqueria, αφού εδώ σε αυτή τη γειτονιά ζει και εργάζεται ένα μεγάλο μέρος των ισπανόφωνων της πόλης. Κάνω βόλτα στην οδό Valencia, χαζεύω τα εμβληματικά γκραφίτι-ατραξιόν της περιοχής και λίγα λεπτά αργότερα βρίσκομαι στο Dolores Park, ένα υπέροχο τεράστιο πάρκο με θέα σε όλη την πόλη. Έχει κόσμο που κάνει ποδήλατο, περπατά, αράζει με μπίρα και φούντα και βλέπει την πόλη πανοραμικά.
Κάπου εδώ κοντά είχε ένα σπίτι ο Marc Zuckerberg μέχρι το 2016 – το πούλησε, κρίμα να χάσει ο άνθρωπος αυτή τη μαγική θέα. Η περιοχή Mission είναι φοβερή και γεμάτη ζωή. Έχει clubs, σκηνές για live, άπειρες taquerias και μεξικάνικα και περουβιανά εστιατόρια, ωραία κτίρια μεξικανικής καταγωγής και αρκετή αλεγρία στον δρόμο – τύποι χορεύουν, φωνάζουν, παίζουν επιτραπέζια, νομίζεις ότι είσαι σε ταινία.
ΕΠΟΜΕΝΗ ΣΤΑΣΗ SFMOMA. Κάτι σαν ναός της τέχνης. Μοιάζει αρκετά με το αντίστοιχο της Νέας Υόρκης και πρόκειται για ένα εξαιρετικό και απίστευτα καλοφτιαγμένο μουσείο (έβαλαν το χέρι τους το αρχιτεκτονικό γραφείο Snohetta με την ανακαίνιση-επέκταση του 2016) που είναι εκεί για να πει την ιστορία της Αμερικής αλλά και της ίδιας της περιοχής.
Πετυχαίνω μία αναδρομική έκθεση της σπουδαίας ζωγράφου Joan Brown -εμβληματική φιγούρα της καλλιτεχνικής σκηνής της περιοχής- που αγάπησε την Καλιφόρνια και αγαπήθηκε παράφορα από αυτή. Η παραστατική της ζωγραφική διαλύει τα όρια μεταξύ πραγματικού και φανταστικού και παθαίνω πλάκα από τα έντονα χρώματα και τις γυναικείες μορφές με το κεφάλι γάτας.
Στο SFMOMA θα συναντήσεις αυθεντικούς Μatisse, Lichtenstein, Warhall, Rothko, Pollock και άλλους πολλούς σπουδαίους ζωγράφους, τρομερές φωτογραφίες (αφού η φωτογραφική του συλλογή περιλαμβάνει σχεδόν 18.000 έργα) ενώ στο υπόγειο δεσπόζει ένα τεράστιο mural του Diego Rivera.
Α Silicon nightmare
ΗΘΕΛΑ ΚΑΙΡΟ ΝΑ ΓΡΑΨΩ για την επίσκεψή μου στο Σαν Φρανσίσκο, λίγους μήνες πριν. Αφορμή γι’ αυτό, έπαιξε το πρόσφατο ρεπορτάζ του NY Mag με τίτλο Spiraling in San Francisco’s Doom Loop, που περιγράφει πώς είναι το να ζεις σε μία πόλη που και η ίδια πλέον δεν μπορεί ν’ αντιμετωπίσει και να λύσει τα προβλήματά της. Το διάβασα και μου θύμισε τις μεγάλες ανηφόρες και τις ακόμα μεγαλύτερες ανισότητες που υπάρχουν στην περιοχή που ξέρει να κρύβει επιμελώς τα προβλήματά της κάτω από ένα ακριβό χαλί που έχει απομακρυνθεί από την πόλη και έχει μείνει να σκεπάζει τη Silicon Valey, το πιο καινοτόμο, μεγάλο και τεχνολογικό hub του πλανήτη.
Πιο πάνω ανέφερα το ωραίο, το όμορφο, το θελκτικό κομμάτι· αυτό για το οποίο ταξιδεύουμε. Ωστόσο δεν πρέπει να μείνει εκτός η πραγματικότητα, που δεν έχει να κάνει με τον τουρισμό αλλά με την καθημερινότητα.
Ένας άλλος, λοιπόν, σωστός Καλιφορνέζος θα σου πει ότι αυτό που τον ενοχλεί αυτή την εποχή στο Σαν Φρανσίσκο δεν είναι η πτώση των τραπεζών αλλά το ότι ζει σε μία πάμπλουτη πόλη που δεν μπορεί να φροντίσει όσους την έχουν ανάγκη.
Μια βόλτα στην Union Square, στο κεντρικότερο σημείο της πόλης και το καταλαβαίνεις αμέσως. Η πανδημία κατέστρεψε πολύ κόσμο. Όχι τους πλούσιους· τους υπόλοιπους, τους καθημερινούς ανθρώπους που μπορεί απλά να τα έβγαζαν πέρα με μία δουλειά και ένα δάνειο -αλλά τελικά όλα πήγαν στραβά και βρέθηκαν χωρίς σπίτι, χωρίς χρήματα, χωρίς ζωή σε ένα παρατημένο κέντρο που «είναι σαν να παίζεις σε video game. Σαν να βρίσκεσαι στο Fall Out», όπως αναφέρει εύστοχα στο κείμενό της η Elizabeth Weil. Κόσμος που μοιάζει να μην ήταν από πάντα εκεί αλλά παραμένει αβοήθητος μες στις καταχρήσεις.
Περιπλανώμενα ζόμπι που έχουν δει τη ζωή τους να καταστρέφεται από το κρακ, το Fentanyl, τα οπιοειδή. Αόρατοι τοξικοεξαρτημένοι που ζουν σε παγκάκια, φωνάζουν, σέρνονται, ξερνάνε και κάνουν την ανάγκη τους σε γωνίες, κάδους και χύμα στον δρόμο. Το πρόβλημα το παρουσίασε (και) η San Fransico Chronicle γράφοντας για την επιδημία του Fentanyl που σκότωσε 200 άτομα το πρώτο τρίμηνο του 2023 από υπερβολική δόση, 41% αυξημένο ποσοστό συγκριτικά με την ίδια περίοδο το 2022.
Η ζωή είναι πανάκριβη, οι εργάτες φεύγουν, τα εστιατόρια και τα γραφεία κλείνουν, οι υπηρεσίες παροχής υπηρεσιών στα όρια της ανυπαρξίας, ο δήμος δεν κάνει κάτι που θα χτυπήσει το πρόβλημα στη ρίζα και θα δώσει λύση.
«Μπορείς να κάνεις ότι θέλεις. Ακόμα και να χέσεις στον δρόμο. Το λογικό επόμενο βήμα είναι να αρχίσεις να σκοτώνεις ανθρώπους. Το να ζεις στο Σαν Φρανσίσκο αυτή τη στιγμή, να βλέπεις τους δρόμους του, σε κάνει να συνειδητοποιείς ότι αν κάποιος πέσει, κανείς δεν θα τον σηκώσει. Βλέπω ανθρώπους με το πρόσωπο κάτω στο πεζοδρόμιο», αναφέρει το ρεπορτάζ για την πόλη που πλέον είναι ξεκάθαρο ότι η τεχνολογία όχι μόνο δεν την έσωσε αλλά εγκατέλειψε την περιοχή, διαλέγοντας την ασφάλεια των προαστίων.
Μία από τις λύσεις που προτείνονται είναι το να γεμίσουν τα άδεια γραφεία στο κέντρο με μουσεία, πανεπιστήμια, να έχουν πάλι τον πρώτο λόγο οι άνθρωποι και οι κοινότητες. Να κάνουν ότι αναζωογόνησε την καρδιά του Μανχάταν μετά την 9/11. Να βοηθήσει η πόλη με τον τρόπο και τα χρήματα της τη ζωή να νικήσει.
