9 λόγοι για τους οποίους πιστεύουμε σε θεωρίες συνωμοσίας

Σ’ ένα αυτοσχεδιασμό μιας θεατρικής ομάδας ο σκηνοθέτης ζήτησε από το ζευγάρι (άντρας-γυναίκα) που είχε ανέβει στη σκηνή, το εξής: ”Αγκαλιαστείτε σφιχτά και στη συνέχεια ο ένας να σπρώξει τον άλλο και να του δώσει μια μονολεκτική εντολή. Όλο αυτό θέλω να γίνει με τέτοιο τρόπο, ώστε να φανερώνει την μεταξύ σας σχέση”.

Το ζευγάρι αγκαλιάστηκε σφιχτά. Ο άντρας έσπρωξε τη γυναίκα. Της έτεινε το δεξί του χέρι με την παλάμη στραμμένη προς το ταβάνι και της είπε επιτακτικά ”πλήρωνε”. Ο αυτοσχεδιασμός είχε ολοκληρωθεί και οι συμμετέχοντες είχαν ακολουθήσει κάθε εντολή του σκηνοθέτη, οπότε εκείνος στράφηκε προς τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας και μας ρώτησε ποια ήταν η σχέση των δύο ανθρώπων που είχαν βρεθεί στη σκηνή.

”Έχουν ερωτική σχέση και ο άντρας είναι ο νταβατζής”, ”έχουν ερωτική σχέση και ο άντρας είναι εξαρτημένος από τα ναρκωτικά”, ήταν οι δύο πρώτες απόψεις που ακούστηκαν. Μην έχοντας κάτι άλλο (πιο ευφάνταστο) να πούμε, ο σκηνοθέτης γύρισε προς το μέρος μας και μάς ρώτησε γιατί δεν σκεφτόμαστε πιο απλά, γιατί δεν ξεκινάμε από το προφανές. Οπότε, ζήτησε από το ζευγάρι να αποκαλύψει τη σχέση του: ”Ήμασταν δύο φίλοι που ο ένας χρωστούσε λεφτά στον άλλο”.

Για κάποιο αδιευκρίνιστο (;) λόγο έχουμε την τάση να περιπλέκουμε τα πράγματα και να μην σκεφτόμαστε το προφανές. Αναζητούμε σχεδόν παντού ακραίες ιστορίες και συνωμοσίες (Illuminati, Σιωνιστές, Δίδυμοι Πύργοι). Πριν χαρακτηρίσω ολόκληρη την ανθρωπότητα τρελή και μανιοκαταδιωκτική να ξεκαθαρίσω πως αρκετές από τις θεωρίες συνωμοσίας που έχουμε κατά καιρούς πιστέψει, αποδείχθηκαν αληθινές, ωστόσο αυτό δεν δικαιολογεί να βλέπουμε συνωμοσίες παντού (και πόσο μάλλον στην πρόβα μιας θεατρικής ομάδας). Ή μήπως όχι;

Πάμε να δούμε 10 λόγους για τους οποίους έχουμε την τάση να πιστεύουμε σε θεωρίες συνωμοσίας:

1. Η Εξέλιξη μάς έκανε καχύποπτους

Στην πορεία της εξέλιξης μας ως είδος, ο ανθρώπινος εγκέφαλος δημιούργησε γνωστικούς μηχανισμούς, οι οποίοι αποκωδικοποιούν τις πληροφορίες που λαμβάνει μέσω του προφορικού λόγου. Σκοπός τους είναι να μας βοηθήσουν ν’ αντιληφθούμε αν και κατά πόσο κάποιος μας εξαπατά. Για παράδειγμα, τσεκάρουμε την ένταση της φωνής του συνομιλητή μας, τη χροιά, τις λέξεις που χρησιμοποιεί, αλλά και την ταχύτητα που τις λέει για να δούμε κατά πόσο μπορούμε να τον εμπιστευτούμε. Το ίδιο κάνουμε και με την γλώσσα του σώματός του, το κοινωνικό του status και με διάφορα στοιχεία της εμφάνισής του.

Στη συνέχεια, τα συγκρίνουμε με τις πρότερες εμπειρίες μας, με μαρτυρίες τρίτων και με τον κοινωνικό μας περίγυρο, αφού έχουμε την τάση να εμπιστευόμαστε ανθρώπους που μοιάζουν ως προς τη συμπεριφορά τους με εμάς και την οικογένειά μας. Όλο αυτό είναι άκρως φυσιολογικό, αλλά συνάμα μάς έχει κάνει καχύποπτους και αρκετών ανθρώπων η καχυποψία ξεπερνά τα λογικά πλαίσια, με αποτέλεσμα να πιστεύει μόνο σε θεωρίες συνωμοσίας.

2. Η ανάγκη μας να νιώθουμε ξεχωριστοί

Σπουδαία γεγονότα, όπως η βύθιση του Τιτανικού ή η δολοφονία του JFK, αποτελούν εύφορο έδαφος για τη δημιουργία θεωριών συνωμοσίας. Εκείνοι που γνωρίζουν μια θεωρία συνωμοσίας που σχετίζεται με ένα σημαντικό γεγονός νιώθουν και οι ίδιοι σημαντικοί. Η ανάγκη να νιώσουν σημαντικοί έχει ως αποτέλεσμα να ασχολούνται περισσότερο με τη δημιουργία της θεωρίας συνωμοσίας παρά το κατά πόσο βασίζεται στην πραγματικότητα.

3. Το άγχος

Υπάρχει άμεση σύνδεση ανάμεσα στη δημιουργία θεωριών συνωμοσίας και το άγχος. Οι αγχώδεις άνθρωποι έχουν την τάση να πιστεύουν σε θεωρίες συνωμοσίας που σχετίζονται με εθνότητες όπως οι Άραβες και οι Εβραίοι. Οι θεωρίες συνωμοσίες, συχνά, περιλαμβάνουν πληροφορίες σχετικά με απειλές. Το άγχος κάνει τους ανθρώπους πιο επιρρεπείς σε ειδήσεις που σχετίζονται με απειλές, οπότε κάπως έτσι εξηγείται και η παραπάνω σύνδεση.

4. Η δυσπιστία απέναντι στις Αρχές

Σχεδόν όλες οι θεωρίες συνωμοσίας αμφισβητούν τους φορείς εξουσίας, κατά πάσα πιθανότητα, επειδή μπορούν και μας ελέγχουν. Αυτό δεν είναι τυχαίο, αφού οι άνθρωποι από τη φύση μας, είμαστε δύσπιστοι απέναντι σε οποιαδήποτε μορφή εξουσίας. Είναι πολύ πιθανό οι άνθρωποι που δημιουργούν θεωρίες συνωμοσίας να έχουν υποστεί κάποιου είδους κακομεταχείριση από τους γονείς, κάποιον δάσκαλο ή το αφεντικό τους.

5. Η τάση να κατηγορούμε πάντα τους άλλους

Οι θεωρίες συνωμοσίας είναι πολύ βολικές, γιατί μας απαλλάσσουν από κάθε ευθύνη. Από τη στιγμή που κάποιος αναλαμβάνει το ρόλο του θύματος, πιστεύοντας ότι απειλείται, ότι οι αποτυχίες του οφείλονται σε τρίτους, όπως και οι επιτυχίες των γύρω του σε κάποιους άλλους, νιώθει πολύ καλύτερα. Το κόστος της προσωπικής ευθύνης είναι δυσάρεστο και οι θεωρίες συνωμοσίας βρίσκονται πάντα εκεί για να μας κάνουν να νιώσουμε καλύτερα.

6. Η ανάγκη ν’ ανήκουμε σε ομάδες

Οι άνθρωποι οι οποίοι πιστεύουν στις προαναφερθείσες θεωρίες δημιουργούν μικρές κοινότητες, στις οποίες αναζητούν επιβεβαίωση των απόψεών τους. Έχοντας γύρω τους ανθρώπους, οι οποίοι πιστεύουν τα ίδια πράγματα με αυτούς, από τη μία νιώθουν ότι ανήκουν κάπου και από την άλλη δεν τίθεται θέμα να ασκηθεί κριτική στις απόψεις τους. Βολικό.

7. Η υπερβολική χρήση των social media

Στο Facebook και το Twitter, κάνουμε φίλους ή ακολουθούμε ανθρώπους των οποίων οι πολιτικές απόψεις συμβαδίζουν με τις δικές μας, ενώ τις περισσότερες φορές ενημερωνόμαστε από τα social media, χωρίς να διασταυρώνουμε τις πληροφορίες που διαβάζουμε εκεί με αυτές κάποιου ΜΜΕ. Επομένως, τα social media αποτελούν πλέον ένα χωράφι ιδανικό για να ευδοκιμήσουν θεωρίες συνωμοσίας, αφού σχεδόν κανείς δεν τις αμφισβητεί και η συνεχής επανάληψή τους, τις καθιστά κάθε μέρα όλο και πιο πιστευτές.

8. Η ελλιπής εκπαίδευση

Μελέτες έχουν αποδείξει πως υπάρχει άμεση σύνδεση μεταξύ του επιπέδου εκπαίδευσης ενός ανθρώπου και της τάσης του να πιστεύει σε θεωρίες συνωμοσίας (υπάρχουν βέβαια και άνθρωποι με διδακτορικά που πιστεύουν τέτοια πράγματα). Δεν είναι παράλογο ν’ αντιληφθεί κάποιος πως όσο περισσότερο έχει ασχοληθεί ένας άνθρωπος με τις επιστήμες, την ιστορία και τη λογική τόσο πιο δύσπιστος είναι απέναντι σε μια θεωρία συνωμοσίας.

9. Η μη κατανόηση του νόμου των πιθανοτήτων

Γράφει το Thoughtco, ‘οποτεδήποτε ένα διάσημο πρόσωπο στην Washington D.C. πεθαίνει νέο, αρχίζει να κυκλοφορεί η φήμη ότι κάποιος τον έβγαλε από την μέση γιατί γνώριζε πάρα πολλά και ότι η περίπτωσή του έχει άμεση σχέση με κάποιο αντίστοιχο θάνατο πριν από μερικά χρόνια’. Το γεγονός είναι πως άνθρωποι πεθαίνουν κάθε μέρα, ακόμα και νέοι και φαινομενικά υγιείς, και πως δεν χρειάζεται να υπάρχει κάποια σχέση μεταξύ των θανάτων τους. Πόσο μάλλον σε μια μεγάλη περιοχή με αρκετό πληθυσμό όπως η Washington.

Πηγές: Thoughtco, Owlcation