Day 2: Το χαμόγελο που χαρίζει η ελευθερία

Έχει μια ξεχωριστή δύναμη το παιδικό χαμόγελο. Βγάζει από πάνω σου κάθε έγνοια, κάθε σκέψη, κάθε ανησυχία. Σε κάνει να θες να γίνεις κι εσύ ξανά παιδί. Σε κάνει να λαχταράς μια εποχή που είχε μόνο παιχνίδι. Σε κάνει να νιώθεις αστείος με όσα απασχολούν τον κόσμο των μεγάλων.

Είναι πολύ δύσκολο να περιγράψεις τα συναισθήματά σου όταν φτάνεις σε έναν τόπο και σε υποδέχονται περίπου 200 παιδιά κάθε ηλικίας, χορεύοντας, τραγουδώντας, γελώντας με την ψυχή τους μπροστά σε ένα πρωτόγνωρο για πολλά από αυτά, θέαμα. Οι γυναίκες, οι άνδρες και τα παιδιά του χωριού Γκαλαγκάλα είχαν δει πέρυσι τι μπορεί να προσφέρει η ActionAid σε μια κοινότητα σαν τη δική τους. Γι’ αυτό φέτος, γεμάτοι ευγνωμοσύνη για όσα χάρισε στην καθημερινότητά τους η κατασκευή του σχολείου, ετοίμασαν μια υποδοχή καλύτερη απ’ ό,τι θα μπορούσε ανθρώπινος νους να φανταστεί.

Όχι γιατί έκαναν κάτι εντυπωσιακό, ούτε γιατί δεν είχε ξαναδεί κάποιος από εμάς ανθρώπους να χορεύουν και να τραγουδούν. Απλά και μόνο γιατί ένιωθες σε κάθε εκατοστό του κορμιού σου ότι όλο αυτό γινόταν για εσένα. Κι εμείς; Στεκόμασταν με τα στόματα ανοιχτά παρατηρώντας το θέαμα, την ώρα που γύρω από τον καθέναν μας μαζεύονταν δεκάδες παιδιά. Για να αγγίξουν το λευκό δέρμα και να ξεκαρδιστούν στην εικόνα μας. Για να παρατηρήσουν τα ρούχα, τα καπέλα, τα γυαλιά και τα παπούτσια. Για να γνωρίσουν έστω και για λίγο έναν κόσμο τόσο διαφορετικό από τον δικό τους.

Από τους 45 αναδόχους οι οποίοι ταξίδεψαν στα βάθη τους Ουγκάντα, μόνο τρεις επιτρεπόταν σήμερα να έχουν μαζί τους φωτογραφική μηχανή ή να χρησιμοποιήσουν το κινητό τους. Όχι από κάποια παράλογη δυστροπία αλλά γιατί έχουμε γίνει μία κοινωνία ανθρώπων που προτιμά να φωτογραφήσει την στιγμή από το να την ζήσει. Υπάρχει όμως κι ένας λόγος για τον οποίο ένιωθα σχετικά προνομιούχος που είχα μια φωτογραφική μηχανή περασμένη στο λαιμό μου.

Κάποια παιδιά ήταν αρχικά φοβισμένα στη θέα της φωτογραφικής, άλλα πιο θαρρετά. Όλα όμως μόλις καταλάβαιναν ότι το κλικ ισοδυναμούσε με το να δουν τον εαυτό τους και τους φίλους τους στη μικρή οθόνη της μηχανής, ήθελαν να σταθούν μπροστά στο φακό για ένα πορτρέτο. Έβαζαν τα δάχτυλά τους στην οθόνη δείχνοντας τη δική τους φιγούρα με μια πρωτόγνωρη χαρά. Κάποια έβλεπαν τον εαυτό τους για πρώτη φορά στη ζωή τους. Δεν ξέρω αν μπορεί να το χωρέσει το δικό σου το μυαλό αλλά το δικό μου αδυνατεί.

Μεγαλώνουμε παιδιά που έχουν την άνεση ενός καθρέφτη, ένα κινητό να βγάζουν selfies και τη ζωή τους καταγεγραμμένη σε βίντεο και φωτογραφίες σχεδόν από τη στιγμή που γεννιούνται. Και τα παιδιά στο Γκαλαγκάλα περίμεναν τους ταξιδιώτες από την Ελλάδα για να δουν τον εαυτό τους σε ένα κινητό, σε μια φωτογραφική. Χαζεύοντας μία τα ρούχα τους και μία την μηχανή για να συνειδητοποιήσουν ότι ήταν εκείνα.

Κι ανάμεσά τους μερικοί μεγάλοι, που σε έπιαναν δειλά από το χέρι να σου ζητήσουν να τους βγάλεις κι εκείνους μια φωτογραφία. Λύγισα όταν ένας άνδρας γύρω στα 50 με τράβηξε διστακτικά από η μπλούζα. Μου ζήτησε να του κάνω ένα κλικ σαν να μου ζητούσε την πιο σημαντική χάρη στη ζωή του. Πώς γίνεται κάτι τόσο απλό να χαρίσει τόση συγκίνηση σε έναν άνθρωπο; Ένιωσα 5-6 παιδιά να με τραβούν μακριά του αλλά κοιτώντας πίσω είδα έναν άνθρωπο σαστισμένο για τα λιγοστά δευτερόλεπτα που βγήκε από τον δικό του κόσμο και είδε το πρόσωπό του σε αυτόν τον παράδοξο καθρέφτη της ζωής μας. Με κοιτούσε καθώς απομακρυνόμουν έτοιμος να βουρκώσει και με τα χέρια του στο μέρος της καρδιάς για να πει ευχαριστώ. Λίγα δευτερόλεπτα νωρίτερα φορούσε αυτό το χαμόγελο.

Αν είχαμε όλη τη μέρα μπροστά μας, βάζω στοίχημα ότι θα την περνούσαμε παίζοντας μπάλα με τα παιδιά, ζωγραφίζοντας μαζί τους, γελώντας μαζί τους ή πολύ απλά γνωρίζοντάς τα. Στήνονταν ένα ένα μπροστά σου και σου έδιναν το χέρι στην πιο όμορφη και αγνή χειραψία της ζωής σου. Περίμεναν με αγωνία να μάθουν το όνομά σου και να σου πουν το δικό τους.

Τα πιο μεγάλα παιδιά, έρχονταν κοντά για να δοκιμάσουν τα αγγλικά τους, Κάθε ένα έκρυβε μια μικρή δική του ιστορία, για τις ατέλειωτες ώρες που έκαναν κάποτε για να φτάσουν στο σχολείο, για τα μαθήματα και τη δασκάλα, για αυτό που θέλουν να γίνουν όταν μεγαλώσουν. Ο Patrick πλησίασε τον φωτογράφο μας τον Νικόλα. Είναι 17 χρονών, τελειώνει το σχολείο και ανυπομονεί να σπουδάσει. Θέλει να γίνει δημοσιογράφος. Με το που του έδειξε ο Νικόλας εμένα και του είπε τι δουλειά κάνω έλαμψε και μου ζήτησε να βγούμε μαζί μια φωτογραφία. Του είπα ότι θα επιστρέψω σήμερα να μιλήσουμε για το όνειρό του.

Έπρεπε να μας φωνάξουν να αρχίσουμε τις εργασίες για να αποτραβηχτούμε από τα παιδιά. Για τις δουλειές που κάναμε, προτιμώ να μιλήσω σε επόμενο κείμενο κι εκεί να δείτε και πολλές φωτογραφίες από τους αναδόχους επί το έργον. Θα πω απλά ότι η “ρουτίνα” της σημερινής και των επόμενων ημερών περιλαμβάνει το να αναμείξουμε τσιμέντο, να “σηκώσουμε” τους τοίχους για δύο νέες αίθουσες του σχολείου, να κουβαλήσουμε σωλήνες και άλλα πολλά για το νέο πηγάδι που θα τους γλιτώσει από τη διαδρομή ενός χιλιομέτρου που έκαναν για να βρουν νερό. Την ίδια διαδρομή που κάναμε και θα κάνουμε κι εμείς μέχρι να ολοκληρώσουμε το πηγάδι.

Το μεσημέρι μας βρήκε χωρισμένους σε ομάδες. Μας βρήκε σε τετράδες και πεντάδες να φιλοξενούμαστε στις καλύβες δέκα οικογενειών για να φάμε μαζί τους μεσημεριανό. Αυτές θα είναι οι οικογένειες μας για τις 4 ημέρες που θα μείνουμε στην περιοχή. Οι άνθρωποι που θα μας μαγειρεύουν κάθε μεσημέρι, που θα μας μάθουν την κουλτούρα και την καθημερινότητά τους. Που θα μας φιλοξενήσουν σήμερα (Τρίτη) βράδυ στις καλύβες τους για να κοιμηθούμε. Μακριά από την όποια άνεση μας έδιναν μέχρι τώρα τα ξενοδοχεία στα οποία μένουμε.

Στην καλύβα που είχα την τύχη να περάσω λίγη ώρα σήμερα και να δοκιμάσω τα φαγητά που ετοίμασε για εμάς η Κέβιν έχοντας στην πλάτη το δύο μηνών κοριτσάκι της, πήρα ένα πολύ σημαντικό μάθημα. Που δυστυχώς πρέπει μάλλον να βρεθείς σε κάποιο απομακρυσμένο χωριό της Αφρικής για να το αντιληφθείς. Άκουσα τον άνδρα της οικογένειας, τον 28χρονο πατέρα τριών παιδιών να μου μιλά για ελευθερία. Για την ελευθερία από έναν κόσμο χρημάτων και υλικών αγαθών, για την ελευθερία που νιώθουν τα παιδιά του στο μέρος αυτό, για την ελευθερία του να δημιουργείς την καθημερινότητα και το μέλλον με τα ίδια σου τα χέρια.

Κι εκεί, πίστεψα ότι όλα αυτά τα χαμόγελα που είχα δει μέσα στη μέρα, όλη αυτή η ξεγνοιασιά που ζωγραφιζόταν στον αέρα, ήταν μάλλον από αυτή την ελευθερία που νιώθουν οι άνθρωποι του Γκαλαγκάλα. Το πόσο κοστίζει αυτή η ελευθερία σε μια χώρα με ιδιότροπη πολιτική ηγεσία, προσδόκιμο ζωής τα 50 χρόνια και μερικές δεκάδες αρρώστιες να αποδεκατίζουν τον πληθυσμό, θα το συζητήσουμε κάποια άλλη στιγμή γιατί δεν αρμόζει στη μέρα.

Θα περιμένω να δοκιμάσω μερικές ακόμα από τις γεύσεις τους για να μιλήσουμε για αυτές. Να μάθω περισσότερες από τις λέξεις τους για να τις μοιραστώ. Να τους ζήσω λίγο περισσότερο πριν τους περιγράψω. Το βράδυ του λεγόμενου “immersion” είναι μπροστά μας. Κι είναι σίγουρο ότι αυτές οι ώρες που θα περάσουμε στις δικές τους καλύβες θα είναι ακόμα μια συγκλονιστική εμπειρία.

Στην ερώτηση “πώς σου φάνηκε η πρώτη μέρα” ειλικρινά δεν ήξερα τι να απαντήσω. Γιατί από το πρωί βίωνα ένα μικρό τρενάκι συναισθημάτων που με έβρισκε πότε να χαμογελώ σαν χαζός από ευτυχία και πότε να βουρκώνω στα κρυφά από συγκίνηση. Για την αγάπη που μας χάρισαν αυτοί οι άνθρωποι, απλώνοντας το χέρι για να αγγίξουν απλά το δικό μας και να μας πάρουν μια αγκαλιά.

Το ταξίδι μας με την ActionAid Hellas συνεχίζεται. Μείνετε συντονισμένοι στα social accounts της ActionAid Hellas, το δικό μου προσωπικό account, εκείνο του φωτογράφου Νικόλα Μάστορα, αλλά και στο hashtag #TalesFromUganda. Στο χωριό δεν υπάρχει πρόσβαση στο internet οπότε το κείμενο της Τετάρτης είναι ελαφρώς αμφίβολο. Θα προσπαθήσουμε να έχουμε κανονικά ανταπόκριση.

Φωτογραφίες: Νικόλας Μάστορας