Μακαμπή Θεσσαλονίκης, η μοναδική εβραϊκή ομάδα μπάσκετ της Ελλάδας
Στις 27 Ιανουαρίου είναι η Ημέρα Μνήμης για τα Θύματα του Ολοκαυτώματος. Φτάσαμε στο Παλέ για να παρακολουθήσουμε από κοντά μια προπόνηση της Μακαμπή Θεσσαλονίκης. Η ομάδα που διαλύθηκε μετά το Ολοκαύτωμα των Εβραίων, η ιστορία πίσω από τη λεηλασία των εβραϊκών περιουσιών της πόλης και οι προκαταλήψεις που αρχίζουν να σβήνουν μέσα στα χρόνια.
- 27 ΙΑΝ 2022
Η ώρα είναι περίπου εννιά το βράδυ όταν περνάμε την πόρτα του Παλέ. Οι κερκίδες μπορεί να είναι άδειες, ωστόσο, ο χώρος σου προκαλεί δέος από την πρώτα ματιά. Τα κιτρινόμαυρα καθίσματα, το πέταλο των οπαδών, η οβάλ στέγη και τα λάβαρα στη στέγη μαζί με τη φανέλα του Γκάλη, όλα φέρνουν μνήμες από τις ιστορικές μέρες του Άρη Θεσσαλονίκης τη δεκαετία του 1980, τότε που όλη η Ελλάδα στηνόταν μπροστά από την τηλεόραση κάθε βδομάδα για να παρακολουθήσει τα μεγάλα ευρωπαϊκά του ματς.
Στο γήπεδο, ωστόσο, δεν φτάσαμε για τον Άρη, αλλά για να παρακολουθήσουμε από κοντά την προπόνηση της Μακαμπή Θεσσαλονίκης, της μοναδικής εβραϊκής ομάδας μπάσκετ που υπάρχει ως σήμερα στην Ελλάδα. Ο πρώτος που μας πλησιάζει είναι ο Τζάκος Αρούχ, ο οποίος βρίσκεται στον σύλλογο εδώ και 30 χρόνια, ενώ σήμερα είναι αυτός που «τρέχει» για όλα τα ζητήματα του ανδρικού τμήματος που αγωνίζεται μόνιμα πια στην Α’ ΕΚΑΣΘ.
Ο ίδιος θυμάται να παρακολουθεί αγώνες της ομάδας ήδη από την ηλικία των τριών ετών, όταν ο πατέρας του, Λάζαρος Αρούχ, πρώην παίκτης της Μακαμπή, του ΠΑΟΚ και του Έσπερου, τον έπαιρνε μαζί του στα ανοιχτά της Θεσσαλονίκης. Από το σύλλογο έφυγε μόνο δύο φορές – για να αγωνιστεί στον ΠΑΟΚ και τον Μακεδονικό στην Α1 – αλλά ο δρόμος του τον έφερε πίσω στη Μακαμπή, τη μεγάλη του αγάπη.
Η μεγάλη ιστορία της Μακαμπή Θεσσαλονίκης
Το μπασκετικό τμήμα του συλλόγου ιδρύθηκε το 1967, ενώ μέχρι σήμερα έχει καταφέρει να φτάσει ως τη Γ’ Εθνική και να αναδείξει μπασκετμπολίστες, οι οποίοι κατάφεραν να παίξουν στην Εθνική Ομάδα, μεταξύ αυτών τον εβραϊκής καταγωγής Μάριο Ματαλών.
Η ιστορία της Μακαμπή Θεσσαλονίκης ξεκινά όμως πολύ πιο παλιά. Ο σύλλογος ιδρύθηκε τον Σεπτέμβριο του 1908, σε μια εποχή που το εβραϊκό στοιχείο ήταν πολύ έντονο στην πόλη, με περισσότερους από 50.000 Ισραηλίτες να ζουν εντός της.
Ο σύλλογος διέθετε αρκετά τμήματα στίβου, ποδοσφαίρου, και κολύμβησης, αλλά ξεχώρισε για τους σκληροτράχηλους μποξέρ της, οι οποίοι κατακτούσαν τα πανελλήνια πρωταθλήματα το ένα μετά από το άλλο. Ανάμεσα σ’ αυτούς ήταν και ο Σόλομον Αρούχ, η ζωή του οποίου μοιάζει με ταινία.
Ο ίδιος μαζί με την οικογένειά του αιχμαλωτίστηκαν από τους ναζί και οδηγήθηκαν στο Άουσβιτς. Εκεί έδωσε εκατοντάδες αγώνες πυγμαχίας, μ’ έπαθλο τη ζωή του. Αν έχανε, θα οδηγούνταν στον θάλαμο αερίων. Και τα κατάφερε, κάνοντας 208 νοκ άουτ.
Το 1945 απελευθερώθηκε και δεν ξαναγύρισε ποτέ στη Θεσσαλονίκη, χτίζοντας μια νέα ζωή με την οικογένειά του στο Ισραήλ. Τα δεσμά, ωστόσο, με την πόλη δεν έχουν σπάσει ακόμη, μιας και σύμφωνα με τις θεωρήσεις του παππού του, Τζάκου Αρούχ, η οικογένειά του κρατά μια μακρά συγγένεια μ’ αυτή του Σόλομον, ο οποίος έφυγε από τη ζωή το 2009.
Το Ολοκαύτωμα των Εβραίων της Θεσσαλονίκης είχε ως αποτέλεσμα τη διάλυση της Μακαμπή Θεσσαλονίκης, η οποία έκανε αρκετά χρόνια για να ανασυνταχθεί. Σήμερα το μοναδικό ενεργό της τμήμα, είναι αυτό του μπάσκετ.
«Παίζαμε και πίστευαν πως έρθει κάποιος με κέρατα και ουρά»
Όπως εξηγεί ο Τζάκος Αρούχ, σήμερα η ομάδα δεν στηρίζεται μόνο σε Εβραίους καλαθοσφαιριστές. «Στην πόλη αυτή τη στιγμή η εβραϊκή κοινότητα φτάνει τα 900 άτομα. Στην παιδική ομάδα, οι μισοί αθλητές είναι Ισραηλίτες. Αλλά αυτό δεν έχει σημασία για μας. Το πιο σημαντικό είναι να μένει ζωντανή η ομάδα είτε σ’ αυτή παίζουν χριστιανοί, ινδουιστές ή Εβραίοι» σημειώνει.
Από τη Μακαμπή Θεσσαλονίκης, αυτά τα χρόνια, έχουν περάσει μπασκετμπολίστες από όλα τα μήκη και τα πλάτη της χώρας, κάτι που είναι πολύ σημαντικό για τον ίδιο, καθώς έτσι μπορεί να εξοικειωθεί κανείς με το εβραϊκό στοιχείο της χώρας και να πάψει να έχει προκαταλήψεις γι’ αυτό.
«Το τι έχουν ακούσει τα αυτιά μου τόσα χρόνια για τους Εβραίους δεν λέγονται. Λένε πως φταίμε για τα πάντα, χωρίς να μας έχουν γνωρίσει. Και τι δεν έχουμε δει σε αγώνες. Πηγαίναμε σε χωριά να παίξουμε και μόλις άκουγαν τη λέξη “Εβραίος” πίστευαν πως θα έρθει κάποιος με κέρατα και ουρά. Ευτυχώς, όμως, με την πάροδο των χρόνων, τα περιστατικά αυτά έχουν αρχίσει να λιγοστεύουν» προσθέτει.
Η σκοτεινή ιστορία της Θεσσαλονίκης που πολλοί προσπαθούν να ξεχάσουν
Για τον ίδιο, η Μακαμπή Θεσσαλονίκης είναι ένα μέσο για να μην ξεχαστεί ποτέ το Ολοκαύτωμα των Εβραίων της πόλης, το οποίο σκόρπισε τον θάνατο σε περισσότερους από 50 χιλιάδες κατοίκους της. «Είναι ευθύνη μας να μη σβηστεί αυτή η ιστορία. Για πολλούς το θέμα αυτό είναι ακόμη ταμπού στην πόλη. Πολλά από τα νέα παιδιά δεν γνωρίζουν τι συνέβη τότε. Υπήρχαν αρκετοί Θεσσαλονικείς, εκείνη την εποχή, που έτρεφαν μεγάλο μίσος για τους Εβραίους. Κλάπηκαν ολόκληρες περιουσίες» σημειώνει.
Ο Τζάκος θυμάται το δικό του οικογενειακό μαρτύριο. «Όταν ο παππούς μου γύρισε από το Άουσβιτς, στο σπίτι έμεναν άλλοι και δεν έβγαιναν με τίποτα. Ένας απ’ αυτούς πήγε να τον σκοτώσει στο υπόγειο. Οι απέναντι είχαν πάρει τα ρούχα του και όταν τους είπε “αυτά είναι δικά μου” του απάντησαν “να τα βλέπεις, να τα θυμάσαι”. Πήγε στα δικαστήρια και έκανε αγώνα δύο χρόνια για να τους βγάλει από το σπίτι του» σημειώνει.
Ο Τζάκος Αρούχ
Για αρκετά χρόνια, μεγάλος στόχος της ομάδας ήταν η Β’ Εθνική, η έλλειψη πόρων και δικού της γηπέδου, δεν της το επέτρεψε. Σήμερα ο κόσμος που ακολουθεί την ομάδα είναι λίγος, ενώ μόνος αρωγός στη χρηματοδότησή της είναι η εβραϊκή κοινότητα της Θεσσαλονίκης, η οποία στέκεται δίπλα στο έργο του συλλόγου σ’ ό,τι κι αν χρειαστεί.
Για εκείνον, η Μακαμπή Θεσσαλονίκης πια δεν είναι κομμάτι μόνο της εβραϊκής ιστορίας της πόλης αλλά και της μπασκετικής. «Έχουμε παίξει όλα αυτά τα χρόνια κόντρα στον Ζήση, τον Χατζηβρέττα, τον Λάζαρο Παπαδόπουλο. Όλοι τους γνωρίζουν τη Μακαμπή. Ο στόχος ο δικός μας είναι να μείνει ζωντανή η ομάδα, ανεξαρτήτως θρησκείας και καταγωγής των αθλητών της. Γιατί ο αθλητισμός ενώνει, δεν χωρίζει».
