Μυς με το ζόρι: Γιατί το αντρικό σώμα έχει «πρηστεί» ξαφνικά τόσο

Πάντα πίστευα ότι μόνο εμείς οι γυναίκες χαίρουμε αυτού του προνομίου που ονομάζεται αντικειμενοποίηση του σώματός μας και κυνήγι των ανέφικτων και συνεχώς μεταβαλλόμενων προτύπων ομορφιάς, μέχρι που άρχισα να παρατηρώ τι συμβαίνει γύρω μου. Να δίνω σημασία στο τι περνάει μπροστά από τα μάτια μου, scrollάροντας στο κινητό. Να προσέχω πώς έχουν αλλάξει οι άντρες που μου αρέσουν. Να μετράω όλο και περισσότερα αγόρια στο γυμναστήριο. Να βλέπω την αλλαγή στη σκηνοθετική ματιά.

Να πέσουν τα βίντεο.

Αν παρατηρήσει κανείς προσεκτικά το τρέιλερ του Μονομάχου του Ridley Scott με τον Russell Crowe (2000), βλέπει το γυμνό του στέρνο μόνο για 1 δευτερόλεπτο.

Στο τρέιλερ της 2ης ταινίας που κυκλοφόρησε φέτος, 24 χρόνια μετά, από τον ίδιο σκηνοθέτη, το στήθος του Paul Mescal πρωταγωνιστεί σε τουλάχιστον 10 πλάνα.

Αυτό είναι ένα μικρό, αλλά απτό παράδειγμα του πόσο διαφορετικά αντιμετωπίζουμε πια την εικόνα του αντρικού σώματος – και εμείς ως θιασώτες/τριες, αλλά κυρίως οι ίδιοι οι άντρες που βλέπουν τον εαυτό τους στον καθρέφτη και θέλουν να τον βλέπουν όλο και περισσότερο, όλο και πιο φουσκωμένο, όλο και πιο μυώδη.

---

Με μια αναδρομή στο πρόσφατο παρελθόν και τη δεκαετία του 1990 βλέπουμε στις αφίσες εφήβων και στα εξώφυλλα των πιο δημοφιλών περιοδικών, sex symbols όπως o Leonardo DiCaprio, o Brad Pitt, o George Clooney, ακόμα και ο Johnny Depp. Η εποχή φυσικά λάτρευε την ομορφιά και το ταλέντο κι έτσι, οι χρυσοί πρωταγωνιστές της επιδείκνυαν και τα δύο με κάθε ευκαιρία, συνήθως φορώντας κομψά κοστούμια ή λευκά T-shirts και τζιν, όταν καλούνταν να δείξουν την πιο σέξι εκδοχή τους.

Πλέον η προσοχή έχει μετατοπιστεί αλλού: Αν ρίξουμε μια ματιά στις καμπάνιες του οίκου Calvin Klein, στα Instagram posts και στους σύγχρονους A-listers του Χόλιγουντ και τους πρωταγωνιστές των σειρών με τα περισσότερα streams, βλέπουμε αστέρες όπως ο Jeremy Allen White, o Paul Mescal, o Henry Cavill, o Ryan Gosling, o Channing Tatum.

Aκόμα και οι Cooper Koch και Nicholas Alexander Chavez που έγιναν viral ως αδέρφια Menendez του Netflix, αλλά και ο Chad Michael Murray που επέστρεψε στο τηλεοπτικό γίγνεσθαι ως μάστορας που γίνεται stripper για να γοητεύσει τη γυναίκα που του αρέσει (!) σε χριστουγεννιάτικο rom-com του Netflix.

Πότε οι άντρες σταμάτησαν να θέλουν να έχουν ένα κανονικό σώμα και αποφάσισαν να κυνηγήσουν και να επιδείξουν υπερμυώδη κορμιά;

Γιατί νιώθουν την ανάγκη να φουσκώσουν τους δικεφάλους και να σηκώνουν δεκάδες κιλά στα γυμναστήρια;

Πότε το fitness έπαψε να είναι συνώνυμο του ευ ζην και έγινε -και για τα αρσενικά- ένα μάταιο(;) κυνήγι ανέφικτων προτύπων ομορφιάς;

«Παλιότερα οι άντρες έρχονταν στο γυμναστήριο και ζητούσαν ένα σώμα στεγνό. Ήθελαν να χάσουν κιλά. Τα τελευταία τουλάχιστον 3-4 χρόνια τούς ενδιαφέρει πιο πολύ το σώμα να δείχνει μυώδες, να αποκτήσουν περισσότερη μυϊκή μάζα, ώστε να έχουν πιο ογκώδες κορμί», λέει ο Παναγιώτης Βουλγαρίδης, personal trainer και ιδιοκτήτης του γυμναστηρίου Hall of Winners. «Παλιά οι άντρες σνόμπαραν το γυμναστήριο, έλεγαν ότι είναι μόνο για “φουσκωτούς”. Πλέον τα αγόρια έρχονται από 15 ετών στο γυμναστήριο και ζητούν να φτιάξουν το σώμα τους, να γίνει μυώδες, να αποκτήσουν γράμμωση και μπράτσα», λέει ο Αποστόλης Κοντοτάσιος, personal trainer και καθηγητής φυσικής αγωγής σε σχολείο.

«Η σχέση με τη γυμναστική και την ευεξία είναι σωματική υγεία και έχει να μας διδάξει πειθαρχία, ανθεκτικότητα και συναισθηματική ευημερία. Μπορούμε να δούμε όμως μία υπερβολή στο σήμερα του πώς μπορεί να γίνει αυτοσκοπός το αποτέλεσμα που θα φέρει, το οποίο είναι και πολύ συγκεκριμένο και κάποιες φορές, αρκετά συμπλεγματικό επίσης.

Για παράδειγμα, μπορούμε να αναφέρουμε αυτή τη διαταραχή που λέμε μυϊκή δυσμορφία ή bigorexia, που έχει να κάνει με ένα άτομο, κυρίως μιλώντας για αρρενωπότητες που κατά πλειονότητα αυτοί βάλλονται και το ότι δεν του αρκεί η εικόνα που βλέπει στον καθρέφτη, θέλει όλο και περισσότερη μυϊκή μάζα, άρα και δίαιτες και πάρα πολύ εξουθενωτικές προπονήσεις, οπότε μπορεί να οδηγήσει και σε μειωμένα ποσοστά σωματικής και ψυχικής υγείας. Φυσικά αυτό είναι άρρηκτα συνδεδεμένο και με τα κοινωνικά πρότυπα ομορφιάς του τέλειου άντρα με ό,τι μπορεί να διδάσκει και το ευρύτερο πατριαρχικό περιβάλλον, ότι πρέπει να είναι μυώδης, με αυτοπεποίθηση, κυρίαρχος, πολύ στιβαρός», εξηγεί η Σοφία Αντωνιάδου, Ψυχολόγος (BSc), Σεξολόγος (MSc) και Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεύτρια.

«Πιστεύω ότι ο σημαντικότερος παράγοντας που έχει οδηγήσει σε αυτή την αλλαγή, είναι ότι πια ο κόσμος φλερτάρει ή ασχολείται πάρα πολύ με το κομμάτι των social media για την εικόνα του. Η εικόνα που προβάλλουμε προς τα έξω παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στο ποιος θα δείξω ότι είμαι και πώς θα αρέσω στους άλλους», λέει ο Παναγιώτης και ο Αποστόλης συμφωνεί: «Αν έλεγες στους αθλούμενους “από αύριο δεν θα σε ξαναδεί κανείς αν φτιάξεις το σώμα σου”, το 90% θα σταματούσε τη γυμναστική. Λίγοι το κάνουν γιατί τους αρέσει και δεν μπορούν να ζήσουν χωρίς αυτό. Συνήθως, ο απώτερος σκοπός είναι να αρέσουν στο φύλο που τους ελκύει ερωτικά».

---

Με μια γρήγορη ματιά σε dating apps, πράγματι η πλειονότητα των αντρών επιλέγει να δείξει πρώτα και ευθαρσώς τα αποτελέσματα της γυμναστικής στα κορμιά τους. «Συνήθως δείχνουν τους μυς, δηλαδή ότι είναι δυνατοί. Ή θα δείξουν το πτυχίο, που σημαίνει λεφτά, άρα κουβαλητής. Δηλαδή κυνηγούν να επιβεβαιώσουν πάρα πολύ αυτό το πατριαρχικό πρότυπο του τι αναμένεται από έναν άντρα για να επιτελεί το φύλο του με σωστούς όρους», λέει η Σοφία.

«Είναι και ο ίδιος ο χώρος του γυμναστηρίου σεξουαλικοποιημένος και αντικειμενοποιημένος, αλλά με έναν τρόπο όχι μόνο θα αντικειμενοποιήσω το άτομο απέναντί μου, αλλά και κάπως αντικειμενοποιώ το σώμα μου το ίδιο. Σαν ας πούμε όλη μου η προσωπικότητα ό,τι έχει να αποδείξει θα το κάνει μέσα από σωματικά χαρακτηριστικά, οπότε αυτό μπορεί να επηρεάσει πάρα πολύ και τη σεξουαλική αυτοεκτίμηση.

Που σημαίνει τις δυνατότητες που έχω ας πούμε να ρίξω το άτομο που με ενδιαφέρει, αλλά μπορεί να περάσει και σε μια σφαίρα πιο προβληματική, ότι δηλαδή μετά θα έχεις και τρομερό άγχος επίδοσης, μπορεί να παρατηρήσεις και στυτικές δυσλειτουργίες, γιατί έχει μια παγίδα πίσω από τον καθρέφτη σου, αυτό. Γιατί μπορεί να λιώνει ένα άτομο όλη μέρα, αλλά δεν του είναι αρκετό. Δεν υπάρχει ένα όριο στο οποίο το προσεγγίζεις και αισθάνεσαι επιτέλους επαρκής στο να σαγηνεύσεις το άτομο που σε αφορά. Σε αυτή τη συνθήκη, “μπορώ τελικά να σταματήσω να βλέπω το δικό μου σώμα για να δω το άτομο απέναντί μου”; “Ακόμα και στο σεξ, κοιτάω περισσότερο το σώμα μου παρά το άτομο που με αφορά, για να νιώσω πιο θελκτικός”», σημειώνει η Σοφία.

Με τη σειρά του, ο Παναγιώτης υπογραμμίζει: «Αν και αφορά περισσότερο τις γυναίκες, ο -«βουβός» για τους άντρες- σεξισμός είναι υπαρκτός και δυστυχώς όχι απλά δεν το συνειδητοποιούν ότι βάλλονται από τέτοια πρότυπα, αλλά ενδόμυχα αρνούνται να δείξουν και ο ένας στον άλλον αλληλεγγύη και ενσυναίσθηση. Λέξεις και συναισθήματα που τους καθιστούν άμεσα κοινωνικά αδύναμους. Πού μας οδηγεί αυτό; Στον ανταγωνισμό.

Ένα μυώδες σώμα και ένας ογκώδης άντρας υποσυνείδητα εκφράζουν αρρενωπότητα και δύναμη. Οπότε για όλους όσοι θέλουν να κρύψουν κάποια πράγματα στον χαρακτήρα τους, μπορούν να ενισχύσουν την εξωτερική τους εμφάνιση και να δώσουν μια εντελώς άλλη εντύπωση».

Όπως επιβεβαιώνει η Σοφία, πρόκειται «για την υπερδιόρθωση, την αντισταθμιστική ψυχολογία».

«Είναι η συμπεριφορά αυτή που θέλει να διορθώσει μία κατά τη δική τους αντίληψη ανεπάρκεια ή αδυναμία σε σχέση με το αρρενωπό πρότυπο και αυτό δεν θα το δεις μόνο σε άντρες cis, οι οποίοι έχουν κάποιο έλλειμμα σε σχέση με αυτό το τραχύ ανδρικό ιδεώδες, αλλά περισσότερο ακόμα μπορεί να το δεις σε ανάπηρα άτομα, σε queer άτομα, είτε μιλάμε για σεξουαλικό προσανατολισμό, είτε για τρανς άντρες και πόσο μάλλον για τρανς γκέι άντρες που η γυμναστική εκεί είναι και πιο διττή, γιατί πολλές φορές χρησιμοποιείται και για την επιβεβαίωση του φύλου ότι ως άντρας, αν ένα άτομο βρίσκεται σε μετάβαση, κοινωνική ή ιατρική, είναι πολύ πιθανό και πολύ συχνό να θέλει να χτίσει και μυϊκή μάζα για να διαμορφώσει ένα σώμα που θα είναι ορατά πιο αρρενωπό».

Πράγματι, το να παγιδευτεί κανείς στην εικόνα που του σερβίρεται ότι πρέπει να αντιγράψει και να υπηρετεί, μοιάζει να είναι ο βασικός λόγος που οι αρρενωπότητες πλέον καταβάλλουν υπεράνθρωπες προσπάθειες να πετύχουν τη μυϊκή υπερτροφία που οδηγεί σε αυτή την εικόνα ενός σώματος βγαλμένου από ταινία υπερηρώων.

Μιας που το ανέφερα, επίσης χαρακτηριστικό παράδειγμα της αλλαγής του αντρικού προτύπου είναι και το σώμα του Hugh Jackman ως Wolverine τότε (2000) και τώρα (2024).

Η γυμναστική έχει ξεφύγει από το παραδοσιακό τρέξιμο, το ποδήλατο, τα βάρη και τους κοιλιακούς και πλέον βλέπουμε εικόνες αθλητών να αναποδογυρίζουν λάστιχα από φορτηγά, να δένουν στις πλάτες τους ψυγεία με αλυσίδες, να σέρνουν αυτοκίνητα, να σπρώχνουν καναπέδες και πλυντήρια – όχι γιατί μετακομίζουν, αλλά για να γραμμώσουν και κυρίως να μας δείξουν πώς το κάνουν.

---

«Πάντα η γυμναστική βασίζεται σε απλά πράγματα. Όλα τα υπόλοιπα είναι για το φαίνεσθαι. Δεν χρειάζεται ένας άνθρωπος που δεν έχει γυμναστεί ποτέ, να σηκώνει και να βαράει σφυριά πάνω στο λάστιχο, να ανεβαίνει στο μποξ με άλμα κ.λ.π., γιατί δεν θα του δώσει τίποτα ουσιαστικά. Απλά τον βάζει η κοινωνία και τα social media να το κάνει: θέλω να ανήκω στο κοινωνικό σύνολο που μου προβάλλει αυτό και πρέπει να γίνω κι εγώ κομμάτι του trend για να είμαι αποδεκτός. Μετά να αρέσω περισσότερο, να ντυθώ όπως ντύνονται και οι άλλοι για να μην είμαι δακτυλοδεικτούμενος κ.ο.κ.», επισημαίνει ο Αποστόλης.

«Υπάρχουν άπειροι τρόποι, πιο ασφαλείς και πιο όμορφοι για να γυμνάζεται κανείς. Αν όμως εγώ ανεβάσω ένα βίντεο να σηκώνω μια απλή μπαλίτσα στο γυμναστήριο, σίγουρα μπορεί με δείχνει λιγότερο “άντρα” ή λιγότερο “δυνατό” από το να ανεβάσω ένα βίντεο που κουβαλάω μια ρόδα ή σέρνω αλυσίδες. Εγώ προσωπικά δεν έχω ακούσει κάποιον που να κάνει προπόνηση τύπου strongman και να μην ανεβάζει ποτέ φωτογραφία ή βίντεο με τα όσα κάνει, οπότε μεγάλο κομμάτι έχει και πάλι να κάνει με τα social media», εξηγεί ο Παναγιώτης.

«Θέλεις το κάτι παραπάνω και νομίζω ότι πίσω από αυτό, είναι ένας φόβος ευαλωτότητας ότι κάποια σταθερά κομμάτια για το πώς βιώνεται ο άντρας, κυριαρχούν ακόμα. Έχουμε ας πούμε, αρρενωπότητες που δυσκολεύονται πάρα πολύ να εκφράσουν αδυναμία και να έρθουν σε επαφή με τον συναισθηματικό χώρο. Οπότε έχεις μια επικέντρωση στο σώμα, που είναι μια καλή άμυνα απέναντι στη συναισθηματική ευαλωτότητα. Κοινώς, αν έχω το τέλειο σώμα, αν είμαι πολύ δυνατός, δεν θα με απορρίψουν. Οπότε έχεις και μια ασπίδα ανάμεσα σε βαθύτερους φόβους και ανεπάρκειες.

Πλέον, προάγεται πολύ περισσότερο κοινωνικά αυτό το σύμπλεγμα του καθρέφτη, ότι με έναν τρόπο για την κοινωνία είναι πολύ σημαντικό ο άντρας να είναι μυώδης και στιβαρός και είναι πολύ κακό να ασχολείται με τον εσωτερικό του κόσμο. Μπαίνει όλο αυτό σαν ένα σοβαρό τείχος από μύες για να μην δει το μέσα του, να αποφύγει όλα τα συναισθήματα αδυναμίας και την εσωτερική ανεπάρκεια. Αυτό το δεν είμαι αρκετός, επιμένει πάντα σε μια αρρενωπότητα. Γιατί ένα φύλο όπως το αντρικό, πρέπει να επιβεβαιώνεται καθημερινά, στο σπίτι, στη δουλειά, στις σχέσεις, στο κρεβάτι. Δεν είναι αυταπόδεικτο, όπως συμβαίνει με τη θηλυκότητα.

Αν πχ χάσει τη δουλειά του ένας παντρεμένος με παιδιά, δεν θα είναι αρκετός ως άντρας, ούτε ως πατέρας πια. Αν ένα αγόρι εκφράσει σεξουαλική έλξη για άντρες, δεν είναι αρκετά άντρας. Αν κλάψει, το ίδιο. Ανά πάσα στιγμή, απειλείται το φύλο τους, οπότε πάντα πρέπει να το κρατάνε σε ένα επίπεδο που αποδεικνύεται. Και θεωρώ ότι ενώ αυτός ο δρόμος με την ενίσχυση της μυϊκής μάζας δεν είναι ο πιο εύκολος, είναι ο πιο κοινωνικά αποδεκτός με έναν τρόπο, στην υπερβολή του», λέει η Σοφία κλείνοντας.

Ζούμε στην εποχή της εικόνας και κανείς δεν μπορεί να το αμφισβητήσει. H ποπ κουλτούρα, η διαφήμιση, τα social media και ο ανταγωνισμός για τη διεκδίκηση ερωτικών συντρόφων είναι σαφώς στην κορυφή των αιτιών που οδηγούν τους άντρες στο χτίσιμο μεγαλύτερων, περισσότερων και εντυπωσιακώτερων -οριακά ανέφικτων- εμφανισιακών προτύπων. Όσο και να επιμένουμε ότι το μυαλό και η προσωπικότητα είναι σημαντικότερα, το ποσοστό λίπους και η σωματική διάπλαση, πάντα κάνουν εκκωφαντική την πρώτη εντύπωση.

Φυσικά, ο στόχος αυτού του άρθρου δεν είναι η δαιμονοποίηση της γυμναστικής. Μια υγιής σχέση με την άθληση και τη σωστή διατροφή είναι το κλειδί στην εμμονική και μάταιη αναζήτηση της τέλειας εικόνας. Πώς όμως μπορεί κάτι που μοιάζει σε πρώτη ανάγνωση τόσο επιφανειακό όσο ένα γραμμωμένο σώμα, να έχει τόσο βαθιές ρίζες; Ίσως το βάρος πρέπει να μετατοπιστεί και από τον πάγκο του γυμναστηρίου, να πέσει στην ψυχική μας υγεία, τα θέλω και τη σχέση με τον εαυτό μας. Αφού φυσικά, αφήσουμε στην άκρη τα social media.