O Banksy γκράφει τη δική του ιστορία

(Αρχικά, μια εκ βαθέων συγγνώμη για τον τίτλο. Δε μπορέσαμε να αντισταθούμε.)

Το ατελείωτο ερώτημα γύρω από την καλλιτεχνική φύση του γκράφιτι δεν ξέρουμε αν θα μας αφήσει ποτέ σε ησυχία (τέχνη; βανδαλισμός; ‘κάτι παλιόπαιδα’; λίγο απ’όλα; ‘δεν έχει σημασία’;) αλλά επειδή κάποιες φορές μπορείς την απάντηση απλά να τη νιώσεις, μπορούμε απλά να περιοριστούμε σε κάτι για το οποίο όλοι θα συμφωνήσουμε: O Banksy κάνει τέχνη.

Όχι συνειδητά ενδεχομένως, γιατί πρόκειται έτσι κι αλλιώς για ένα όρο που και στον ίδιο μάλλον προκαλεί κάτι σαν αποστροφή, αλλά κάνει. Τα γκράφιτι με τα οποία έχει ‘μουτζουρώσει’ κάθε πόλη του κόσμου όπου υπάρχει μήνυμα που πρέπει να ακουστεί, είναι δηλώσεις βαθιά πολιτικές, κατά της αστυνόμευσης, του εμπορίου, του ελέγχου, του καπιταλισμού, του infotainment. Πόσο ρόλο παίζουν όλα αυτά; Όσο ένα βιβλίο ή μια ταινία, θα μπορούσε να ισχυριστεί κάποιος. Εξάλλου,

 

Την συναρπαστική προσωπικότητα του Banksy και το ρόλο του στη γκράφιτι σκηνή ξεκίνησε να καταγράψει ένας Γάλλος πριν κάποια χρόνια, αναζητώντας τον καλλιτέχνη με στόχο να γυρίσει ένα ντοκιμαντέρ γι’αυτόν. Σε αυτό που αργότερα πολλοί αποκάλεσαν “street art ταινία καταστροφής”, ο Banksy έστησε την απόλυτη ανατροπή: Πήρε ο ίδιος την κάμερα και την έστρεψε πάνω στον ‘διώκτη’ του, μετατρέποντας αυτό το ασχημάτιστο ντοκιμαντέρ πορτρέτο του ίδιου, σε ένα καθηλωτικό και ιδιοφυές σχόλιο πάνω στην ίδια τη φευγαλέα έννοια της τέχνης και του ρόλου της στη σύγχρονη κοινωνία.

Το “Banksy: Η Τέχνη στο Δρόμο” είναι το πιο αντισυμβατικό προφίλ που έχουμε δει τελευταία στον κινηματογράφο, κάτι που αν μη τι άλλο ταιριάζει στην αινιγματική περσόνα του ίδιου του street artist που το ενέπνευσε. Προτάθηκε και για Όσκαρ, εγείροντας φανταστικά ερωτήματα και θεωρίες εκείνη την περίοδο, σχετικά με το τι θα γινόταν αν όντως το κέρδιζε. Θα ανέβαινε στη σκηνή ο Banksy; Θα έστελνε αντιπρόσωπο; Θα ανέβαινε κάποιος με καλυμμένο το πρόσωπό του; Τα ερωτήματα έμειναν στον αέρα, αλλά αυτό που έμεινε, η ίδια η ταινία δηλαδή, ξεπερνά τα στενά όρια μιας τελετής. Είναι ένα αριστούργημα που, επιτέλους, βρίσκει το δρόμο του και προς τις ελληνικές αίθουσες.

Για να το γιορτάσουμε, συγκεντρώσαμε μερικά από τα αγαπημένα μας έργα του Banksy, ξεκινώντας με το πιο διαφορετικό: Το σοκαριστικό άνοιγμα που είχε επιμεληθεί για ένα επεισόδιο των “Simpsons” πριν 2 χρόνια.

Όχι ότι είχε αναστατωθεί το σύμπαν μετά από την προβολή του επεισοδίου, το οποίο και συνέπεσε με αποκαλύψεις για εκμετάλλευση ξένων, φτηνών εργατικών χεριών από την ίδια τη Fox. Ανατριχιαστικό.

Προχωράμε.

Ο φύλακας κάθεται απαθής και φυλάει ένα βανδαλισμένο πίνακα, με τον Banksey να συνοψίζει σε μια απλή εικόνα όλους τους προβληματισμούς του περί εξουσίας και τέχνης.

“Δεν καταλαβαίνω γιατί οι άνθρωποι θέλουν τόσο πολύ να κάνουν δημόσια τα στοιχεία της προσωπικής τους ζωής. Ξεχνούν πως το να είσαι αόρατος είναι υπερδύναμη.” Κάτι ξέρει κι αυτός.

Το έργο αυτό φτιάχτηκε ώστε να συμπέσει με τη Black Friday, τη γνωστή μέρα εκπτώσεων όπου οι πάντες σκοτώνονται για να προλάβουν ό,τι στοκ υπάρχει σε εκπτώσεις στα μαγαζιά. Πάνω που νομίζεις πως έχεις δει κάθε πιθανό απλοϊκό σχόλιο πάνω στον υπερκαταναλωτισμό, ο Banksy πάει και χρησιμοποιεί το ύψος του κτιρίου με τρόπο που σου κόβει την ανάσα (πρόσεξε και τις ελαφρές σκιές κάτω από τη φιγούρα που πέφτει).

Μερικά ακόμα έργα όπου ο Banksy εκμεταλλεύεται τέλεια την ιδέα πως ζωγραφίζει έργα πάνω σε δεδομένες φυσικές συνθήκες. Εδώ ο φρουρός ευθύνεται για τη βρωμιά στον τοίχο επειδή εντάξει, κι αυτοί άνθρωποι είναι.

Εκεί ψηλά στις ταράτσες, η αστυνόμευση θα φάει τρομάρα.

Το μεγαλείο είναι στην απλότητα.

Και στις οπτικές αναφορές στον Χάρο.

Εδώ ο καθένας μας θα έβλεπε ένα απλό κλειδωμένο με λουκέτο κουτί, ο Banksy είδε την ευκαιρία για να παίξει με την ψυχολογία της υπακοής.

Οι αρουραίοι γενικά είναι από τα πιο προσφιλή του θέματα, και εδώ δύο ακόμα φανταστικές περιπτώσεις χρήσης του περιβάλλοντος χώρου ως στοιχείο του έργου. Βρίσκουμε απόλυτα συναρπαστική την ιδέα του ότι κάποιος θα έφτιαχνε τέτοια έργα αποδεχόμενος πλήρως τον τρομερά προσωρινό τους χαρακτήρα.

Πηγαίνοντάς το ένα βήμα παραπέρα, και φυσικά με την αντιεξουσιαστική διάθεση πάντα να διατηρεί κεντρικό ρόλο.

Πηγαίνοντάς το δύο βήματα παραπέρα. Γκράφιτι μες στο γκράφιτι και φυσικά αυτό το air condition ποτέ του δε θα περίμενε πως μια μέρα θα ξεχώριζε τόσο πολύ από όλα τα υπόλοιπα.

Τα ΑΤΜ θα μας φάνε για κολατσιό. Μας τρώνε. Μας έχουν φάει; Τελοσπάντων, κάτι τέτοιο υπερβολικά σωστό.

Αυτό το ‘Προσοχή: Ευτυχία’ κομμάτι κερδίζει ακριβώς επειδή υπογραμμίζει την αντίθεσή του από τα σήματα εργοστασίου. Οι μεταβαλλόμενες αποχρώσεις του κίτρινου, η σταγόνα χρώματος που κυλάει στα δεξιά, το σχέδιο που βγαίνει εκτός πλαισίου.

Απλά πανέμορφος πίνακας που αποδεικνύει πως αν υπήρχε ανάγκη ή λόγος, ο Banksy θα ζωγράφιζε συμβατικά και στην ασφάλεια ενός στούντιο…

…αλλά επί της ουσίας του είναι αδιάφορο.

Άλλο ένα συχνό μοτίβο στα έργα του Banksy είναι η επέμβαση σε εμβληματικά κομμάτια της ποπ κουλτούρας, όπως σε αυτή, την ‘εκδίκηση του Τσάρλι Μπράουν’.

Αυτό είναι υπέροχο. Ο Banksy είχε ζωγραφίσει μια παρωδία για τους εκτελεστές του “Pulp Fiction”, την οποία αργότερα χαρακτήρισε “crap picture” ο ίδιος. Λίγες μέρες μετά, ένας γκραφιτάς ονόματι Ozone το κατέστρεψε κι άφησε ένα μήνυμα στην κάτω δεξιά γωνία: “Αν είναι καλύτερο την επόμενη φορά,  θα το αφήσω.” Ο Ozone έχασε τη ζωή του σε ένα δυστύχημα στον υπόγειο, και τότε ο Banksy ζωγράφισε αυτό τον άγγελο στο ίδιο εκείνο σημείο, αφιερώνοντάς τον στη μνήμη του Ozone.

Το καλύτερό του;

Όχι. Το καλύτερο.

Και φυσικά το πιο διάσημο.

 

 

Το “Banksy: Η Τέχνη στο Δρόμο” θα προβάλλεται από 1 Νοεμβρίου στην κινηματογραφική αίθουσα Λαΐς, της Ταινιοθήκης της Ελλάδας, ώρες 18.30 – 20.30 – 22.30.