Ου ψευδομαρτυρήσεις: Όταν το Άγιο Όρος μιλάει μια άγνωστη γλώσσα
Πρόσφατα μια από τις μονές του Άγιου Όρους δεν αναγνώρισε την επιδημία του κορονοϊού. Δεν ήταν η πρώτη φορά που το Άγιο Όρος στάθηκε απέναντι σε μια κρίσιμη στιγμή της νεότερης ιστορίας της Ελλάδας.
- 23 ΣΕΠ 2020
Το Άγιο Όρος αποτελεί μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, περιλαμβάνει 20 Μονές μαζί με καταστήματα και σχετικές υπηρεσίες και ανεπίσημα χαρακτηρίζεται ως ‘αυτόνομη μοναστική πολιτεία’. Στην εποχή του κορονοϊού, αλλά και σε πολλές ακόμα κρίσιμες ιστορικές στιγμές, εξέφρασε επίσημη θέση που δεν ήταν ακριβώς ταυτόσημη με αυτήν της ελληνικής κοινωνίας.
‘Έκτακτη Επιδημία Γρίπης’
Οι πρώτες ανακοινώσεις έκαναν λόγο για 8 κρούσματα, τα οποία λίγο αργότερα έγιναν 10 και η τελική αποτίμηση της κατάστασης, τοποθετούσε τον αριθμό στα 13. Η Μονή Αγίου Παύλου σε επίσημη ανακοίνωση της όπου μεταξύ άλλων επιβεβαίωνε την διακοπή της φιλοξενίας πιστών, ‘μετέφραζε’ τον κορονοϊό ως ‘έκτακτη επιδημία γρίπης’. Πόσα (τυχαία;) λάθη μπορούν να προκύψουν μέσα σε τρεις -φαινομενικά αθώες- λέξεις;
Δεν είναι επιδημία
Οι κορονοϊοί είναι ομάδα ιών που προκαλούν αναπνευστικές λοιμώξεις με ποικίλη σοβαρότητα στον άνθρωπο και στα ζώα. Στις 9 Ιανουαρίου 2020 οι υγειονομικές αρχές της Κίνας ανακοίνωσαν ότι ανακαλύφθηκε νέο στέλεχος κορoνοϊού (2019-nCoV) στην κινεζική πόλη Wuhan, σύμφωνα με την επίσημη τοποθέτηση του ΕΟΔΥ. Ο Covid-19 μέχρι σήμερα έχει παρουσιάσει έξαρση η οποία έχει ξεπεράσει τα σύνορα της Κίνας και έχει εξελιχθεί σε παγκόσμια απειλή, με σχεδόν 30 εκατομμύρια κρούσματα σε διάστημα έξι μηνών. Άρα ο Covid-19 δεν είναι κάτι ‘έκτακτο’ και δεν είναι ‘επιδημία’, αλλά πανδημία.
Απέναντι από την αλήθεια
Δεν είναι η πρώτη φορά που το Άγιο Όρος απαντά σε ένα πραγματικό γεγονός με τρόπο διαφορετικό από την ελληνική πολιτεία. Στην περίοδο της Κατοχής, παρά το γεγονός ότι χιλιάδες Έλληνες κληρικοί είχαν συνδράμει στον αγώνα για την απελευθέρωση από τον γερμανικό ζυγό, το Άγιο Όρος με επίσημη επιστολή προς το γερμανικό κράτος, είχε παρακαλέσει την ‘Υμετέρα Εξοχότητα’ (τον Αδόλφο Χίτλερ) να “αναλάβη υπό την υψηλήν προσωπικήν Αυτής προστασίαν και κηδεμονίαν” το Άγιο Όρος. Τμήμα της επιστολής, η οποία εστάλη στους Γερμανούς μια ημέρα πριν την επέλαση τους στην Αθήνα, ακολουθεί:
“Προς την Αυτού Εξοχότητα τον Αρχικαγκελλάριον του ενδόξου Γερμανικού Κράτους Κύριον Αδόλφον Χίτλερ εις Βερολίνον”…
“Εξοχότατε, οι βαθυσεβάστως υποσημειούμενοι Αντιπρόσωποι των Είκοσιν Ιερών Βασιλικών Πατριαρχικών και Σταυροπηγιακών Μονών του Αγίου Ορους Αθω, λαμβάνομεν την εξαιρετικήν τιμήν ν’ απευθυνθώμεν προς την Υμετέραν Εξοχότητα και παρακαλέσωμεν Αυτήν θερμώς, όπως, ευαρεστημένη, αναλάβη υπό την Υψηλήν προσωπικήν Αυτής προστασίαν και κηδεμονίαν τον Ιερόν τούτον Τόπον (…) Οι μοναχοί του Όρους Αθω οθενδήποτε και αν κατάγονται θα διατηρήσουσιν τα κτήματα και τα πρότερα αυτών δικαιώματα και θ’ απολαύουσιν, άνευ ουδεμιάς εξαιρέσεως, πλήρους ισότητος δικαιωμάτων και προνομίων (…). Την διατήρησιν του καθεστώτος τούτου της αυτονόμου μοναχικής πολιτείας, ικανοποιούντος πλήρως άπαντας τους εν Αγίω Ορειεν ασκουμένους ανεξαρτήτως εθνικότητος Ορθοδόξους μοναχούς και εναρμονιζόμενοι προς τον σκοπόν και την αποστολήν αυτών, παρακαλούμεν και ικετεύομεν θερμώς την Υμετέραν Εξοχότητα όπως αναλάβη υπό την υψηλήν προστασίαν και κηδεμονίαν Αυτής. Τον Βασιλέα των Βασιλευόντων και Κύριον των Κυριευόντων εξ όλης ψυχής και καρδίας ικετεύοντες, όπως επιδαψιλεύση τη Υμετέρα Εξοχότητι υγείαν και μακροημέρευσιν επ’ αγαθώ του ενδόξου Γερμανικού Έθνους. Υποσημειούμεθα βαθυσεβάστως”.
Σύντομη μετάφραση
Οι αντιπρόσωποι των 20 μονών του Αγίου Όρους στην παραπάνω επιστολή, εν ολίγοις έδιναν το ελεύθερο στον Αδόλφο Χίτλερ να εγκατασταθεί στην χερσόνησο, χωρίς να πραγματοποιήσει στρατιωτική επίθεση και χωρίς οι ιερωμένοι να χάσουν την ακίνητη περιουσία τους και όλα τα ατομικά και συλλογικά δικαιώματα που απολάμβαναν ως τότε.
Διαφορετικές εκδοχές
Υπάρχει μια ερμηνεία της παραπάνω επιστολής η οποία ενοχοποιεί κυρίως το βουλγαρικό μοναστήρι της χερσονήσου, τονίζοντας πως επιδίωκε την απόσχιση της χερσονήσου από την ελληνική επικράτεια μέσω της συμμαχίας με τις γερμανικές δυνάμεις. Μια διαφορετική ερμηνεία, ενέταξε την επιστολή σε ένα μοτίβο όπου το Άγιο Όρος υπό την απειλή πολέμου, ανέκαθεν συντασσόταν με τις δυνάμεις του κατακτητή. Κατά την Τουρκοκρατία, αντίστοιχη συμφωνία της πολιτείας με τους Τούρκους με υψηλό χρηματικό αντίτιμο, είχε ‘αγοράσει’ το πνεύμα αγαστής συνεργασίας της χερσονήσου με την Κωνσταντινούπολη.
Στο διάστημα που ακολούθησε, Γερμανός ταγματάρχης βρέθηκε στο Άγιο Όρος μαζί με στρατιωτική φρουρά (η οποία δέχτηκε υποδοχή από τους μοναχούς με σημαία σβάστικας που κυμάτιζε μεσίστια) και το γερμανικό ναυτικό έχτισε εκεί ένα παρατηρητήριο, το οποίο γκρεμίστηκε τρία χρόνια αργότερα.
Στη νεότερη ιστορία, οι σκιές περί υπόπτων συναλλαγών ακίνητης περιουσίας μεταξύ του Αγίου Όρους, της Χούντας των Συνταγματαρχών και επιφανών επιχειρηματιών, δεν έχουν σβήσει. Αντιθέτως, η υπόθεση της Μονής Βατοπεδίου, που έφερε στο ειδώλιο των πολιτικών δικαστηρίων τον Μοναχό Αρσένιο και τον Ηγούμενο της Μονής Εφραίμ εντός μιας ομάδας 14 κατηγορούμενων, με αφορμή υπόθεση ανταλλαγής εκτάσεων του Δημοσίου και ολοκληρώθηκε με μια πανηγυρικά αθωωτική απόφαση, παραμένει στίγμα και πληγή στις σχέσεις και τις συναλλαγές μεταξύ κράτους και θρησκείας.
Μετά-αλήθεια (‘Post truth’)
O παραπάνω ορισμός χρησιμοποιείται συνήθως για να περιγράψει τα ψέμματα που δηλώνει δημοσίως ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Donald Trump. Φαίνεται πως περιγράφει και το φαινόμενο του Αγίου Όρους. Αυτό συμβαίνει διότι ακόμα και στην εποχή μιας σοβαρής υγειονομικής κρίσης που πλήττει όλο το σύγχρονο δυτικό και ανατολικό πολιτισμό, το Άγιο Όρος επιμένει να λειτουργεί ως ένα θρησκευτικό ‘κράτος’ που ορίζει την πάσης φύσεως αλήθεια με τον δικό του τρόπο και όπως αυτή εξυπηρετεί τα δικά του συμφέροντα.
