Πόσο συμπεριληπτική είναι η εστίαση με τους ΛΟΑΤΚΙ+ εργαζόμενους
Άνθρωποι που έχουν εργαστεί στην εστίαση μοιράζονται τις εμπειρίες τους και ο Βασίλης Σωτηρόπουλος, δικηγόρος, μιλάει για τη σημασία των εργασιακών δικαιωμάτων, το καθήκον του εργοδότη και το πού στεκόμαστε σήμερα ως κοινωνία.
- 23 ΣΕΠ 2024
Μετά τα αυτονόητα, που πρέπει να ορίζονται από το νομοθετικό πλαίσιο, η ορατότητα αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά στοιχεία για τις αλλαγές στην κοινωνία. Είναι πραγματικότητα όμως πως τα άτομα με διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό, πλήττονται σφόδρα από ανισότητες που προκύπτουν από διακρίσεις λόγω αυτού. Η εστίαση δεν αποτελεί εξαίρεση. Αν και θα έλεγε κανείς ότι ο χώρος χαρακτηρίζεται από μία ανεκτικότητα σε σύγκριση με ένα περιβάλλον γραφείου, αυτή περιορίζεται στην εμφάνιση και αφορά κυρίως τους ετερόφυλους άντρες.
«Βλέπουμε ότι ο καταμερισμός της εργασίας σε μία κουζίνα για παράδειγμα εξακολουθεί και παραμένει στην πλειοψηφία των περιπτώσεων αρκετά παραδοσιακός με τρόπο ώστε να υπάρχουν «γυναικείες θέσεις και ρόλοι» και «αντρικές» που είναι οι πιο ηγετικές. Είναι ένα γενικότερο πρόβλημα το οποίο αφορά την έλλειψη ισότητας ακόμα και της αμοιβής ανάμεσα σε άντρες και γυναίκες στον χώρο της εργασίας συνολικά. Φυσικά κάτι το οποίο το βλέπουμε και στην εστίαση», σχολιάζει ο Βασίλης Σωτηρόπουλος, δικηγόρος και συγγραφέας του βιβλίου ΛΟΑΤΚΙ+ Δικαιώματα & Ελευθερίες, 2024. Πόσο συμπεριληπτικός είναι λοιπόν ο χώρος για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα;
«Η συζήτηση είναι μεγάλη για το πώς είναι να εργάζεται στην εστίαση ένα ανοιχτά ή μη queer άτομο στην Ελλάδα», λέει ο Πάνος, 27 ετών. «Αρχικά, νιώθω την ανάγκη να πω πώς τα μεγαλύτερα προβλήματα τόσο στην κοινωνία, όσο και στην εργασία, τα αντιμετωπίζουν τα τρανς άτομα, τα οποία συνεχίζουν να είναι αποκλεισμένα και να βιώνουν στο πετσί τους τη διάκριση και τον χλευασμό, σε σημείο που να νιώθω προνομιούχος ως γκέι άντρας να μιλώ αυτή την ώρα για την ομοφοβία που έχω δεχτεί σε εργασιακό περιβάλλον».
Στο αθηναϊκό εστιατόριο που εργάστηκε για 4 μήνες το 2019, σε ηλικία 22 ετών, είδε για πρώτη φορά τι σημαίνει ρατσισμός σε εργασιακό χώρο, λόγω σεξουαλικότητας ή ταυτότητας φύλου. «Το γεγονός ότι το εστιατόριο βρισκόταν στο Μοναστηράκι, δεχόταν πελάτες απ’ όλο τον πλανήτη, και οι εργαζόμενοί του προέρχονταν επίσης από πολλές χώρες του κόσμου, με έκανε αρχικά να πιστέψω ότι βρίσκομαι σε έναν χώρο που η διαφορετικότητα των ανθρώπων δεν αποτελεί τροχοπέδη για μια ήρεμη συνεργασία.
Photo by Benjamin Zanatta / Unsplash
Εντούτοις, από το πρώτο κιόλας διάστημα, αντιλήφθηκα πως αυτό δεν είναι δεδομένο. Παρόλο που το εστιατόριο ήταν queer friendly, πίσω από τις κλειστές πόρτες, τα ομοφοβικά σχόλια έδιναν και έπαιρναν. Όλο αυτό με έκανε να αισθάνομαι πολύ δυσάρεστα και ταυτοχρόνως με έκανε να νιώθω φόβο μήπως αποκαλυφθεί η σεξουαλικότητά μου, καθώς σκεφτόμουν ότι θα δέχομαι κι εγώ “αστειάκια” για το γεγονός ότι είμαι γκέι.
Έτσι λοιπόν, αποφάσισα πως δεν θα μιλήσω ανοιχτά για την προσωπική μου ζωή, κάτι που στην τελική δεν είναι και απαραίτητο να το κάνεις. Ωστόσο, για κακή μου τύχη, μια συνάδελφος σερβιτόρα, η οποία με γνώριζε από κοινή παρέα, αποφάσισε μια μέρα να μου κάνει outing, μιλώντας για τη σεξουαλικότητά μου στην προϊσταμένη σερβιτόρα του εστιατορίου. Από την επόμενη ημέρα, η προϊσταμένη έβρισκε πολύ αστείο το να πετάει σπόντες και να κάνει “αστειάκια” για γκέι μπροστά μου, με αποκορύφωμα να μου πει “σε βλέπω ότι πας πολύ συχνά με πελάτες στην τουαλέτα”, επειδή συνόδευα και βοηθούσα ηλικιωμένους να κατέβουν τα σκαλιά που οδηγούσαν στο WC».
Τα σχόλια έγιναν καθημερινότητα και παρόλο που ο ίδιος παρίστανε αρχικά ότι δεν τα ακούει, ελπίζοντας πώς ολο αυτό αυτό θα σταματήσει ή θα περιοριστεί, κάτι δεν έγινε ποτέ. Λίγες εβδομάδες μετά, παραιτήθηκε. «Ήταν πολύ ψυχοφθόρα αυτή η κατάσταση και έπρεπε να απομακρυνθώ από αυτό το μέρος για το καλό της ψυχικής μου υγείας. Όταν δήλωσα παραίτηση, είπα στην ιδιοκτήτρια του μαγαζιού ότι θέλω να φύγω για προσωπικούς λόγους, χωρίς να αναφέρω ούτε λέξη για τα θλιβερά αυτά περιστατικά, διότι ντρεπόμουν να μιλήσω.
Πέντε χρόνια μετά, αν ήμουν στην ίδια θέση, θα αντιμετώπιζα τελείως διαφορετικά όλη αυτή την κατάσταση. Δεν κατηγορώ τον εαυτό μου για το γεγονός ότι δεν αντέδρασα πιο δυναμικά. Κατα την άποψή μου, είναι λογικό, όταν είσαι νέος, φοβισμένος και άπειρος εργασιακά, να μην έχεις τη δύναμη και το θάρρος να θέσεις όρια, να μιλήσεις, να αντιδράσεις και να προσπαθήσεις να βάλεις στη θέση τους τέτοια άτομα. Σίγουρα, σήμερα, αν βίωνα κάτι παρόμοιο, οι wanna be Σεφερλήδες δεν θα περνούσαν καλά».
Ο Βασίλης Σωτηρόπουλος παρουσιάζει στο βιβλίο του ένα σπουδαίο έργο συγκεντρώνοντας για πρώτη φορά όλες τις σημαντικές νομοθετικές αλλαγές που αφορούν τα ατομικά και συλλογικά δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ+ προσώπων στην Ελλάδα και στον ευρωπαϊκό και διεθνή χώρο, όπως διαμορφώθηκαν μέσα στις τελευταίες δεκαετίες. Παρατηρεί ότι η κατάσταση που υπάρχει στην αγορά εργασίας (συμπεριλαμβανομένου και του κλάδου της εστίασης) δεν είναι η ίδια με αυτή που επικρατούσε τις προηγούμενες δεκαετίες.
ΛΟΑΤΚΙ+ Δικαιώματα & Ελευθερίες, 2024
«Υπάρχει η αντίληψη ότι οι εργαζόμενοι είναι σεβαστοί για τις προσωπικές τους ιδιότητες από την εργοδοσία, ακόμα και για θέματα που αφορούν την εμφάνιση και την έκφραση φύλου, οπότε δεν είναι μόνο η νομοθεσία που έχει αλλάξει αλλά είναι και η κοινωνική αντίληψη, χωρίς όμως να σημαίνει αυτό ότι δεν υπάρχουν ακόμα και σήμερα σοβαρά προβλήματα για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα, που αντιμετωπίζουν συνολικά αποκλεισμούς και εχθρικό κλίμα πολύ συχνά στον χώρο της εργασίας.
Αυτό που έχει αλλάξει όμως είναι το κοινό. Οι πελάτες στην εστίαση έχουν κι αυτοί διαφορετικές προσλαμβάνουσες και εικόνες, επειδή κι αυτοί μπορεί να είναι μεταξύ άλλων ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Νομίζω ότι αυτό είναι που επηρεάζει περισσότερο την εργοδοσία ώστε να είναι όσο το δυνατόν πιο φιλικοί σε αυτούς τους ανθρώπους και να επιδεικνύει μία συμπεριφορά που να επιδοκιμαστεί από το καταναλωτικό κοινό» εξηγεί.
Για τον Κ. 25 ετών, είναι στο χέρι του εργοδότη να δημιουργήσει ένα ασφαλές περιβάλλον για όλους. Στη σύντομη εργασιακή του εμπειρία σε ένα παγωτατζίδικο στου Ψυρρή, ένιωθε ελεύθερος να είναι ο εαυτός του, καθώς ο σεξουαλικός προσανατολισμός δεν αποτελούσε ζητούμενο για κανέναν. «Μου είχε συμβεί να βρεθώ σε μία άσχημη κατάσταση λόγω άλλου συναδέλφου που έκανε bullying, όχι για την ταυτότητά μου αλλά για άλλους λόγους, και φρόντισαν πολύ συνοπτικά να φύγει» παραθέτει.
Σε αντίθετη περίπτωση ωστόσο, που τα πράγματα δεν εξελιχθούν ομαλά, ο Βασίλης Σωτηρόπουλος παραδέχεται πως είναι ελάχιστες οι δικαστικές υποθέσεις που φτάνουν στη δικαιοσύνη ή ακόμα και στις ανεξάρτητες αρχές για διακρίσεις στον χώρο της εργασίας. «Μιλάμε για εύθραυστες εργασιακές σχέσεις και κυρίως συμβάσεις σε αυτόν τον τομέα που πολύ δύσκολα ένας εργαζόμενος θα διεκδικήσει τα δικαιώματά του γιατί ανησυχεί πάρα πολύ για την ευαλωτότητα που μπορεί να έχει η θέση εργασίας του».
Οι τρανς συμπολίτες μας αποτελούν την πιο βαλλόμενη ομάδα στον χώρο εργασίας και ο ίδιος έρχεται να επιβεβαιώσει με καταγεγραμμένα στοιχεία και βιβλιογραφία την οποία και συγκεντρώνει στο έργο του, λέγοντας ότι αντιμετωπίζουν ακόμα μεγαλύτερη διάκριση και αποκλεισμό. «Θα σας δώσω ένα παράδειγμα από τη δική μου εμπειρία. Είχα εντολέα δικό μου, ένα άτομο που εργαζόταν σε ένα κατάστημα, και μόλις ολοκλήρωσε τη διαδικασία για τη νομική αναγνώριση ταυτότητας φύλου, αποφάσισε – επειδή ήξερε ότι το περιβάλλον αυτό δεν θα ήταν καθόλου φιλικό στη μεταβολή των εγγράφων – από μόνο του να παραιτηθεί και να αποσυρθεί για να αναζητήσει αλλού εργασία ώστε να μην εκτεθεί στην επίθεση που θα δεχόταν από τους εργοδότες.
Photo by K8/ Unsplash
Ενθαρρύνω πάντα τους ανθρώπους λέγοντάς τους ότι δεν πρέπει να χάσουν την εργασία τους αλλά δεν μπορώ βέβαια και να υποκαταστήσω και τους ίδιους στον αγώνα που πρέπει να κάνουν. Δεν είναι πια νομικό το θέμα αλλά περισσότερο κοινωνιολογικό. Ένα άλλο καταγεγραμμένο στοιχείο, είναι ότι, δυστυχώς, τα τρανς άτομα είναι πιο συχνά καταναγκασμένα να παρέχουν σεξεργασία, κάτι που δεν είναι πάντα δική τους επιλογή. Παλιά ήταν και μονόδρομος. Στην εποχή μας ωστόσο θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι υπάρχουν και τρανς άτομα σε όλες τις θέσεις εργασίας ακόμα και στην ελληνική αστυνομία, και σίγουρα στην εστίαση, που είναι και το αντικείμενο για το οποίο συζητάμε».
Στα 23 χρόνια που εργάζεται ως διανομέας στον κλάδο της εστίασης ο Φ. Τρανς άντρας, 43 ετών, μπορεί να πει με βεβαιότητα ότι δέκα χρόνια πριν δεν υπήρχε τόσο μεγάλη ορατότητα όσο τώρα. «Ο κόσμος δεν ήταν τόσο ανοιχτός απέναντι στα τρανς άτομα όσο είναι τώρα, που είναι καλύτερα τα πράγματα από πριν. Μπορούν βέβαια να βελτιωθούν ακόμα περισσότερο. Θα έλεγα όμως ότι είναι θέμα ανθρώπου και εργοδότη, το πόσο ανοιχτός είναι κάποιος να βάλει ένα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομο στη δουλειά, αλλά θεωρώ έχουμε κάνει μια πρόοδο. Π». Στις δουλειές που εργαζόταν ο ίδιος δεν του έχει τύχει να λογοδοτήσει λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού, έχει δεχτεί ωστόσο ομοφοβικά / τρανσοφοβικά σχόλια και τα έχει αντιμετωπίσει.
«Έχει να κάνει πώς το διαχειρίζεσαι. Όταν έμαθαν κάποια στιγμή για την ταυτότητά μου σε μία δουλειά που ήμουν, κάποιοι προσπάθησαν να μου κάνουν bullying αλλά δεν τα πολυκατάφεραν. Επίσης, μου έχει τύχει να μιλάνε άσχημα μπροστά μου για τρανς γυναίκα κι εννοείται πήρα θέση και μάλωσα. Θεωρώ ωστόσο ότι οι γκέι άντρες βάλλονται περισσότερο γιατί η κοινωνία μας είναι πατριαρχική και δεν το δέχεται». Η μεγαλύτερη δυσκολία που αντιμετώπισε ήταν στις αρχές της ορμονοθεραπείας του που ξεκίνησε πριν από 10 χρόνια. «Έλεγα ότι έχω ξεκινήσει ορμονοθεραπεία και δεν έχω αλλάξει χαρτιά και δεν με προσλάμβανε κανείς.
Με δυσκόλεψε να βρω δουλειά γιατί δεν είχα αλλάξει την ταυτότητα, οπότε έπρεπε να τους εξηγήσω τι γίνεται και τους έβλεπα ότι κάπως μάγκωναν. Όταν έγινε η αλλαγή ήταν οκ. Πλέον μπορείς αλλάξεις ταυτότητα χωρίς να κάνεις ορμονοθεραπεία ή χειρουργείο. Κι από τη στιγμή που το αναφέρει η ταυτότητά μου ποιος ο λόγος να το λέω εγώ. Γενικά πλέον ο κόσμος είναι πιο ανοιχτός στα τρανς άτομα – εφόσον μου κάνει τη δουλειά μου ναι, γιατί να μην τον προσλάβω. Και μπορεί επίσης να σε απολύσει για τον οποιοδήποτε λόγο. Γιατί μπορεί να βάψεις το μαλλί σου μπλε γιατί μπορεί να είσαι υπέρβαρος, απλώς γιατί είναι κομπλεξικός. Μην το πάμε μόνο ότι μπορεί να σε απολύσει επειδή είσαι τρανς».
Είναι σημαντικό για τον εργαζόμενο να γνωρίζει τα δικαιώματά του, αλλά είναι και καθήκον του εργοδότη να τον ενημερώνει. Ο Βασίλης Σωτηρόπουλος αναφέρει τη νομοθεσία που ψηφίστηκε το 2021, για την καταπολέμηση της βίας και παρενόχλησης στον χώρο της εργασίας, που επιβάλλει, όπως τονίζει, στους εργοδότες να έχουν πολιτική αντιμετώπισης φαινομένων κακοποίησης.
«Αυτό σημαίνει ότι ο κάθε εργοδότης που έχει από έναν αριθμό εργαζομένων και πάνω, οφείλει να έχει συντάξει μια πολιτική προστασίας από τέτοια φαινόμενα, ένα έγγραφο δηλαδή, που να το έχει γνωστοποιήσει στον εργαζόμενο για να γνωρίζει ότι ανά πάσα στιγμή μπορεί να καταγγείλει, να μην συμμορφωθεί με κάτι που θα του ζητηθεί ή ακόμα και να μην πάει στη δουλειά εάν το κλίμα έχει διαταραχθεί ιδιαίτερα κι έχει κάνει προσπάθειες να αρθεί κάποια σοβαρή παρενόχληση που βιώνει αλλά τελικά δεν έχει αποκατασταθεί».
Τα «θετικά μέτρα» είναι ένα ακόμα ζητούμενο για τον ίδιο, καθώς το κράτος μπορεί να πάρει πολύ σημαντικές νομοθετικές πρωτοβουλίες για να δώσει κίνητρα σε ΛΟΑΤΚΙ + άτομα αλλά και σε άλλες ευπαθείς κοινωνικές ομάδες να βρουν θέσεις εργασίας, για να αρθούν οι αποκλεισμοί που υπάρχουν στην πράξη. «Παλαιότερα υπήρχε η δυνατότητα του ΟΑΕΔ όπου ο εργοδότης που θα προσλάμβανε ένα τρανς άτομο, να δέχεται ένα μέρος του μισθού του ως επιχορήγηση του κράτους. Αυτό φορούσε κι άλλες κατηγορίες ευπαθών ομάδων, κράτησε το 2021-22, αλλά μετά σταμάτησε.
Αυτό που σας λέω είναι μόνο ένα κίνητρο για να εξοικειωθούν οι εργοδότες να αναζητούν άτομα με πιο συμπεριληπτικά χαρακτηριστικά, όπου μπορεί αρχικά να βοηθήσει το κράτος. Προς ώρας έχει αξιοποιήσει κυρίως την απαγόρευση διακρίσεων και τη δυνατότητα καταγγελίας, δηλαδή τα αρνητικά μέτρα. Με τα θετικά μέτρα όμως θα δώσει κίνητρο στους εργοδότες να προσλάβουν ένα διεμφυλικό άτομο, ένα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομο γενικότερα, έτσι και τα ίδια τα άτομα θα δείξουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον να αναζητήσουν θέσεις εργασίας αν δουν τέτοιου είδους προκηρύξεις, εκεί που κανονικά θα αποθαρρύνονταν, γιατί είναι τόσο μεγάλη η προκατάληψη που θα άκουγαν ένα “όχι”».
