Rudy Giuliani: Το άλλοτε σύμβολο ενότητας των ΗΠΑ ξέβαψε για τα καλά

Η εγκληματικότηtα και τα σπασμένα τζάμια

To 1982 οι James Q. Wilson και George L. Kelling παρουσίαζαν σε ένα άρθρο τους τη θεωρία του ‘σπασμένου παραθύρου’. Επρόκειτο για μια εγκληματολογική θεωρία σύμφωνα με την οποία τα ορατά σημάδια του εγκλήματος και της “αντικοινωνικής” συμπεριφοράς δημιουργούν ένα αστικό περιβάλλον που τελικά ενθαρρύνει ακόμα περισσότερες εγκληματικές συμπεριφορές. Με πιο απλά λόγια, αστικά μέρη στα οποία υπάρχουν σημάδια εγκατάλειψης ή παραβατικών συμπεριφορών -όπως πχ κτίρια με σπασμένα τζάμια- είναι πιο εύκολο να λειτουργήσουν ως περιβάλλοντα για νέες εγκληματικές και παραβατικές συμπεριφορές. Πολλές φορές ακόμα σοβαρότερες.

“Aν ένα παράθυρο σπάσει για οποιονδήποτε λόγο και μείνει σπασμένο για πολύ καιρό χωρίς να το επισκευάσει κανείς, τότε το πιθανότερο είναι να σπάσουν και τα παράθυρα γύρω του […] ένα μη επισκευασμένο τζάμι σε ένα κτίριο λειτουργεί ως μια ένδειξη ότι κανείς δεν ενδιαφέρεται, οπότε το να σπάσεις και τα γύρω τζάμια μοιάζει σαν να μην κοστίζει τίποτα”.

Πάνω σε αυτόν ακριβώς τον ισχυρισμό στήθηκε και όλη η θεωρία του ‘σπασμένου παραθύρου’ που αφορούσε πλέον ολόκληρες αστικές περιοχές. Η λογική κατά κάποιον τρόπο προσπαθούσε να συνδυάσει την πρόληψη και την καταστολή. Η λύση στην υψηλή εγκληματικότητα θα ήταν η πρόληψη που θα έφερνε η καταστολή σε μικρά επίπεδα. Όταν ακόμα το πρόβλημα είναι εύκολα διαχειρίσιμο. Το άρθρο των Wilson και Kelling συζητήθηκε πολύ στην Αμερική. Όπως όμως συχνά συμβαίνει, το πέρασμα από την ακαδημία στην εφαρμογή χρειάστηκε κάποια χρόνια. Εν προκειμένω, λίγο περισσότερα από μια δεκαετία.

Ο Giuliani δήμαρχος της Νέα Υόρκης

Η Νέα Υόρκη ήταν και είναι μια πολυπολιτισμική πόλη με πολυπληθείς κοινότητες Αφροαμερικανών, Ιταλών αλλά και Ασιατών μεταναστών. Ταυτόχρονα, όντας και η πραγματική Μητρόπολη του σύγχρονου δυτικού κόσμου, η Νέα Υόρκη έχει εδώ και δεκαετίες ένα σαφές πολιτικό ρεύμα υπέρ των προοδευτικών και, επομένως, του κόμματος των Δημοκρατικών. Παρόλα αυτά και κόντρα σε αυτό το ρεύμα, το 1993, η Νέα Υόρκη εκλέγει έναν μάλλον μετριοπαθή Ρεπουμπλικανό με ιταλικές ρίζες, τον Rudolph Giuliani. Η εκλογή του στην δημαρχία της Νέας Υόρκης ήταν η πρώτη εκλογή Ρεπουμπλικανού στο αξίωμα μετά από 20 χρόνια.

Ο Giuliani ήταν ήδη γνωστός ως ένας άνθρωπος με μηδενική ανοχή στο έγκλημα. Ανέλαβε τη δημαρχία σε μια δύσκολη για τη Νέα Υόρκη περίοδο με τους δείκτες της ανεργίας και της εγκληματικότητας να βρίσκονται πολύ ψηλά. Η πρώτη είχε εκτοξευτεί σε διψήφιους αριθμούς. Η δεύτερη ήταν σε υψηλό επίπεδο, παρότι είχε αρχίσει ήδη να πέφτει υπό τη δημαρχία του Δημοκρατικού Dinkins. Σε αυτές τις συνθήκες ο Giuliani έπαιξε το χαρτί του νόμου και της τάξης. Η καταπολέμηση του εγκλήματος αποτέλεσε κατά κάποιον τρόπο τη μόνη ουσία της εκλογής του. Κάθε πολιτικός πρέπει, για να θεωρείται πετυχημένος, να ταυτιστεί με την επιτυχία σε έναν τομέα. Ιδανικά έναν τομέα που τραβάει το ενδιαφέρον των μαζικών κοινών. Το έγκλημα είναι παραδοσιακά ένα από αυτά.

Ο Giuliani προσέλαβε γρήγορα-γρήγορα τον Bill Bratton ως τον διοικητή της Αστυνομίας της Νέας Υόρκης (NYPD). Μαζί κήρυξαν έναν ανηλεή πόλεμο στην εγκληματικότητα. Η εφαρμογή της θεωρίας των ‘σπασμένων παραθύρων’ συνδέθηκε με τη ‘μηδενική ανοχή’. Οι αστυνομικές αρχές έγιναν πολύ πιο αυστηρές σε κάθε επίπεδο παραβατικότητας. Έμφαση δόθηκε και στη μικρο-παραβατικότητα: Από τα γκράφιτι μέχρι την ούρηση σε δημόσιο χώρο. Προφανώς στη λογική που τονίσαμε παραπάνω. Ένα μείγμα ακραίας καταστολής σε μικρο-παραβατικές συμπεριφορές που θα οδηγούσε προληπτικά για την αποφυγή βαρύτερων εγκλημάτων.

Το δόγμα Giuliani κάνει τον γύρο του κόσμου

Τα μέτρα που πήρε ο Giuliani ήταν άμεσα και πολύ αυστηρά. Ο ίδιος μαζί με τον Bratton πήραν τα εύσημα για την πτώση των δεικτών εγκληματικότητας που πράγματι άρχισαν να εντοπίζονται σε όλες τις περιοχές της Νέας Υόρκης. Η Νέα Υόρκη -και ιδίως η περιοχή του Newark- είδαν κατά τη διάρκεια της θητεία του Giuliani μια απότομη πτώση στα βίαια εγκλήματα αλλά και στην παραβατικότητα στους δρόμους. Το δόγμα Giuliani άρχισε να γίνεται στα τέλη της δεκαετίας του ’90 αλλά και στις αρχές της δεκαετίας του ’00 το πρότυπο πολλών κυβερνήσεων ανά τον κόσμο. Θυμάμαι ακόμα και εγώ -που εκείνη την περίοδο ήμουν μικρό παιδί- πολιτικούς της δεξιάς αλλά και του κέντρου να το χρησιμοποιούν ως παράδειγμα προς μίμηση.

Οι αριθμοί όμως λένε πάντα μέρος της αλήθειας. Ένα πολυσύνθετο φαινόμενο όπως είναι το έγκλημα δεν μπορεί τόσο εύκολα να αποδοθεί σε μια μόνο πολιτική όσο επιτυχημένη και αν είναι. Πράγματι στις μέρες του Giuliani η εγκληματικότητα μειώθηκε. Αφενός όμως υπήρχε μια πτωτική πορεία ήδη 3 χρόνια πριν αυτός αναλάβει. Για πρώτη φορά μετά από 30 χρόνια υπό τη δημαρχία του Dinkins οι δείκτες της εγκληματικότητας είχαν πτωτικές τάσεις. Αφετέρου αυτή η τάση μείωσης της εγκληματικότητας στης Νέα Υόρκη του Giuliani ακολουθούσε την πτώση της εγκληματικότητας σε πολλές ακόμα μεγάλες πόλεις των ΗΠΑ που ακολούθησαν πολύ διαφορετικές πολιτικές. Δεν πρέπει επίσης να ξεχνάμε ότι όλα αυτά συνέπεσαν με μια σταθεροποίηση της αμερικανικής οικονομίας και, ταυτόχρονα, με την εντυπωσιακή μείωση της ανεργίας.

 

Ο ‘Δήμαρχος της Αμερικής’

Στην πορεία του χρόνου ο Giuliani έγινε υπόδειγμα δημάρχου. Η δημοτικότητά του όμως εκτοξεύτηκε μέσα στην κρίση της 11ης Σεπτεμβρίου. Η εικόνα του ως του ανθρώπου που βρισκόταν δίπλα στη μεσαία τάξη, στον κανονικό άνθρωπο, έφτασε στο απόγειο τις μέρες εκείνες. Οι παρεμβάσεις του στην τηλεόραση και στο ραδιόφωνο ήταν στοχευμένες και λειτουργούσαν καθησυχαστικά. Στο χάος πληροφόρησης που ακολούθησε εκεί τη μέρα, ο Giuliani ήταν αυτός που ενημέρωνε κάθε τόσο τους Νεοϋρκέζους αλλά και τον πλανήτη. Απέρριπτε ψευδείς ειδήσεις περί χημικού πολέμου (είχαν ξεκινήσει τις πρώτες ώρες μετά την κατεδάφιση των Δίδυμων Πύργων). Έκλεινε τις ενημερώσεις του με λόγους που σκοπό είχαν να εμπνεύσουν αλλά και να εμψυχώσουν τους συμπολίτες του.

Η ηγεσία του στις συνθήκες της απόλυτης κρίσης έγιναν επικοινωνιακό σύμβολο. Έκτοτε δεν ήταν απλά καλό αλλά επικοινωνιακά απαραίτητο οι ηγέτες να βρίσκονται στο πλάι όσων πλήττονται από μια κρίση (τρομοκρατία, σεισμός, φυσικές καταστροφές). Μόλις 6 εβδομάδες μετά την 11η Σεπτεμβρίου, η δημοτικότητα του Giulianί στους Νεοϋορκέζους έφτανε κοντά στο 80%. Ένα απιστευτό ποσοστό για έναν άνθρωπο που είχε υπερβεί το κόμμα του και είχε γίνει πια εθνικό σύμβολο.  Ο δρόμος για τον Λευκό Οίκο άνοιγε διάπλατα γι’αυτόν. Απλά θα έπρεπε να περιμένει τη σειρά του πίσω από τον George Bush.

Η πορεία του Giuliani μετά τη δημαρχία

Η δημαρχία του τελείωσε λίγους μήνες μετά λόγω του κανόνα των δύο θητειών. Ο Giuliani κατέβηκε ως υποψήφιος απέναντι στη Hillary Clinton για τη Γερουσία. Ωστόσο διαγνώστηκε με καρκίνο, ενώ ταυτόχρονα δημοσιοποιούνταν ένα ερωτικό σκάνδαλο εξωσυζυγικής σχέσης με τη Judith Nathan. Αυτό οδήγησε σε διαζύγιο με τη γυναίκα του, δημοσιογράφο Donna Hanover. Ο συνδυασμός αυτών των παραγόντων καθώς και η διαφαινόμενη ήττα του από τη Hillary τον οδήγησε να αποσύρει την υποψηφιότητά του. Παρά την αποτυχία του αυτή, οι παρεμβάσεις του στα δημόσια πράγματα δεν σταμάτησαν ποτέ. Ο Giuliani είχε πάντα λόγο για το τι συνέβαινε στην Αμερική.

Στα τέλη του 2006 θα ανακοίνωνε τη υποψηφιότητά του για το χρίσμα των Ρεπουμπλικανών στις Προεδρικές Εκλογές του 2008. Στην αρχή της εκστρατείας του έμοιαζε το μεγάλο φαβορί. Προηγούνταν στα περισσότερα πανεθνικά opinion polls και φαινόταν ότι ο μόνος που θα μπορούσε να τον απειλήσει ήταν ο McCain. Στην πορεία όμως άρχισε να χάνει έδαφος. Αιτία ήταν ένα σκάνδαλο ως προς τη διαχείριση των οικονομικών υπό τη δημαρχία του αλλά και μια παράξενη εκλογική τακτική ως προς το σε ποιες Πολιτείες στόχευε με την καμπάνια του. Ακόμα σημαντικότερο όμως ήταν ότι η εποχή είχε αλλάξει. Η τάξη και η ασφάλεια δεν ήταν αυτό που ενδιέφερε όσο παλαιότερα τους Αμερικανούς. Η οικονομία γινόταν το πρώτο και βασικό ζήτημα. Ο Giuliani απέσυρε την υποψηφιότητά του μετά από μια εμφατική ήττα στη Florida.

Tα επόμενα χρόνια ο Giuliani ασχολήθηκε περισσότερο με τη δικηγορία. Συνέχιζε όμως πάντα να είναι στο προσκήνιο. Μπορεί να μην κατείχε αξιώματα αλλά είχε πάντα δημόσιο λόγο. Σταδιακά η στάση του μετριοπαθούς που ο ίδιος παρουσίαζε για τον εαυτό του σε όλη την πολιτική του καριέρα άρχισε να σπάει. Ο Giuliani υιοθετούσε μια σταδιακά όλο και πιο συντηρητική ρητορική η οποία είχε προκύψει και μέσω ενός μένους ενάντια στον Obama. Το πέρασμα του σε πιο ακραίες θέσεις επικυρώθηκε και στην πράξη, όταν ο ίδιος υποστήριξε τον Trump για την Προεδρία του 2016. Το άλλοτε σύμβολο εθνικής ενότητας στήριζε πια τον πιο διχαστικό Πρόεδρο της αμερικανικής ιστορίας.

Το meltdown του Giuliani είναι το meltdown της Αμερικής

Η πορεία του δίπλα στον Trump συνδέθηκε με υποστήριξη μερικών εκ των πιο ακραίων μέτρων του Προέδρου. Τελικά, το 2018 έγινε ο δικηγόρος του. Στην υπεράσπισή του πελάτη του πλέον ο Giuliani -άλλοτε ‘Δήμαρχος της Αμερικής- έμοιαζε πια ένας έξω φρενών προσβλητικός τύπος που σε τίποτα δεν θύμιζε το μετριοπαθές παρελθόν του. Στις εκλογές του 2018 ο ίδιος πρωταγωνίστησε στην προσπάθεια να δημιουργηθεί ένα σκάνδαλο για τον Joe Biden και κάποιες ύποπτες σχέσεις του γιου του στην Ουκρανία. H καμπάνια του Trump έψαχνε μια κηλίδα στον αντίπαλό του αντίστοιχη με τα περίφημα mail της Hillary. Απέτυχε παταγωδώς να τη βρει. Όχι μόνο επειδή δεν ήταν πειστική και αληθής (τι σημασία έχει αυτό για μια καμπάνια του Trump) αλλά γιατί και στην τελική κανείς δεν ασχολήθηκε πραγματικά με τις καταγγελίες.

Αυτή η αποτυχία ήταν μόνο η αρχή. Στο δεύτερο Borat που βγήκε λίγο πριν τις εκλογές, ο Giuliani ήταν ο πρωταγωνιστής στην κυριότερη φάρσα της ταινίας. Ο Giuliani εμφανίζεται στο πλαίσιο μιας δήθεν συνέντευξης με την Maria Bakalova (η οποία υποδυόταν τη 15χρονη Tutar Sagdiyev) να ζητάει το τηλέφωνό της έχοντας βάλει ταυτόχρονα τα χέρια μέσα στο παντελόνι του. Η ιστορία που ο ίδιος παρουσίασε πριν την κυκλοφορία της ταινίας ήταν τελείως διαφορετική από αυτή που είδαμε μπροστά μας. Ο Giuliani μπήκε στο επίκεντρο της κριτικής που κόπασε βέβαια γρήγορα λόγω των εκλογών. Εκεί ο Trump ηττήθηκε και ο δικηγόρος του ήταν αυτός που έπρεπε να στοιχειοθετήσει με κάποιον τρόπο ότι επρόκειτο για απάτη. Πράγμα που έμοιαζε όλο και πιο δύσκολο, όσο αυξανόταν η διαφορά του Biden σε ψηφοφόρους και εκλέκτορες.

Η χθεσινή μέρα ήταν και η τελευταία του δράματος. Ο Rudolph Giuliani έκανε μια εκτενή συνέντευξη τύπου. Κατά τη διάρκεια της συνέντευξης αυτής δεν παρείχε ούτε μια απόδειξη απάτης παρά μόνο διάφορα πυροτεχνήματα που δεν έπειθαν οποιονδήποτε δεν ήταν φανατικός.Ταυτόχρονα βρισκόταν σε μια τρομερή ένταση η οποία έγινε και φανερή. Την ώρα που εκατομμύρια Αμερικανοί τον έβλεπαν έξαλλο με τη δήθεν απάτη, η βαφή τον μαλλιών του άρχισε να ξεβάφει. Ο Giuliani ξεκίνησε με κορακί μαλλί και έφυγε με φαβορίτα. Προφανώς αυτό δεν θα ήταν (τόσο) εξευτελιστικό για τον ίδιο (τι σημασία έχει) όσο είναι τώρα που έγινε στο μέσο ενός λόγου χωρίς ειρμό και χωρίς κανένα ενδιαφέρον για την αλήθεια.

Τελικά

Τι είναι αυτό που είδαμε; Άλλαξε ο ίδιος ο Giuliani τόσο πολύ ή άλλαξε η Αμερική; Μάλλον και τα δύο. Το πέρασμα από το 2001 στη χθεσινή μέρα ήταν ένα καλό δείγμα της κρίσης στην οποία βρίσκεται η Αμερική. Αυτός που κάποτε ήταν σύμβολο ενότητας έγινε πλέον ένας έξαλλος Ρεπουμπλικανός που ξέβαφε μπροστά στις κάμερες προσπαθώντας εναγωνίως να φανεί πειστικός περί μιας δήθεν απάτης. Και λίγο πολύ αυτή είναι η ιστορία της Αμερικής τα τελευταία 20 χρόνια. Μιας άλλοτε υπερδύναμης που ζει εδώ και κάποια χρόνια το δικό της εντυπωσιακό και μαζί σουρρεαλιστικό meltdown.