Τέμπη: Τα εξοργιστικά γεγονότα στο χρονικό της εξεταστικής επιτροπής

«Δεν πιστεύω στην εξεταστική επιτροπή ότι θα διακρίνει ποινικές ευθύνες των πολιτικών προσώπων», επεσήμαινε από την αρχή και με κάθε ευκαιρία ο Αντώνης Ψαρόπουλος, δικηγόρος στο επάγγελμα και γονέας θύματος που επέβαινε στην αμαξοστοιχία της τραγωδίας των Τεμπών.

Τρεις μήνες ύστερα από την έναρξη των συνεδριάσεων, η ειδική διαδικασία που επιλέχθηκε από τη Βουλή (αντί της προανακριτικής εξέτασης), φέροντας το συλλογικό αίτημα της κοινωνίας για πλήρη και έως τα ανώτερα κλιμάκια απόδοση ευθυνών για το δυστύχημα, βρέθηκε να εκπνέει εσπευσμένα, παρά τις αντικειμενικές ανάγκες για παράταση, με τα πέντε κόμματα της αντιπολίτευσης να καταγγέλλουν συγκάλυψη.

Στο ενδιάμεσο αυτών των μηνών, η διαδικασία είχε αποδειχθεί περισσότερο διάτρητη και ελλιπής απ’ όλες τις εξεταστικές επιτροπές που είχαν συσταθεί τα προηγούμενα χρόνια στη χώρα: ξεκίνησε, όχι τυχαία, πρόωρα σε σχέση με την ποινική δίωξη που ασκήθηκε «κατά παντός υπευθύνου» από τους γονείς και τους συγγενείς θυμάτων της σιδηροδρομικής τραγωδίας, κρίσιμοι μάρτυρες παραλήφθηκαν και άλλοι οι οποίοι κλήθηκαν αναλώθηκαν σε αερολογίες, καίρια ερωτήματα (όπως το αίτιο της στιγμιαίας ανάφλεξης κατά τη σύγκρουση) παρέμειναν εκτός κάδρου, ενώ η πλειοψηφία του κυβερνώντος κόμματός έθετε σταθερά τον τόνο και την κατεύθυνση της συζήτησης, συχνά με τρόπο αποπροσανατολιστικό.

Έναν χρόνο μετά το ξημέρωμα που πάγωσε το πανελλήνιο στη θέα των διαλυμένων τρένων, ανατρέχουμε στο χρονικό της εξεταστικής επιτροπής που πριν λίγες μέρες ολοκληρώθηκε, αφήνοντας αναπάντητα ερωτήματα. Σε αυτή τη διαδρομή, εστιάζουμε στις ημερομηνίες και τα (πολλά, συνεχόμενα) γεγονότα που δείχνουν τις μεθοδεύσεις για συγκάλυψη.

23 Νοεμβρίου: Η χαμένη ευκαιρία για διακομματικό προεδρείο

Συγκαλείται η πρώτη συνεδρίαση της Επιτροπής και αποφασίζεται από τα μέλη ότι οι εργασίες θα είναι αμισθί και on camera, ενώ απορρίπτεται από την ΝΔ η πρόταση για διακομματικο προεδρείο, εξαφανίζοντας την τελευταία ελπίδα για αμεροληψία στη διαδικασία.

Κατόπιν ψηφοφορίας και με οριακή πλειοψηφία (16 ψήφους «υπέρ» και 15 «λευκά»), το αξίωμα του προέδρου αναλαμβάνει ο Δημήτρης Μαρκόπουλος, βουλευτής στη ΝΔ από το 2019 και παλαιότερα διευθυντικό στέλεχος στην εφημερίδα Πρώτο Θέμα.

19 Δεκεμβρίου: Οι πρώτοι μάρτυρες και ο «ανθρώπινος παράγοντας»

Την ίδια μέρα που το Γραφείο των Ευρωπαίων Εντεταλμένων Εισαγγελέων προχωράει στη σύνταξη κατηγορητηρίου για τη σύμβαση «717» της ΕΡΓΟΣΕ, σε βάρος (αρχικά) 23 προσώπων που ενεπλάκησαν στην υλοποίησή της, στα έδρανα της ελληνικής Βουλής το ειδικό βάρος δίνεται όχι στα συστήματα ασφαλείας αλλά στον «ανθρώπινο παράγοντα», μέσα από τις καταθέσεις των πρώτων μαρτύρων – του πρώην διευθύνοντος συμβούλου του ΟΣΕ Κώστα Γιαννακού και του πρώην διευθύνοντος συμβούλου και γενικού διευθυντή της ΕΡΓΟΣΕ Χρήστου Τσίτουρα.

Ο δεύτερος (σήμερα, διοικητής της Αρχής Πολιτικής Προστασίας) καταθέτει χαρακτηριστικά: «ο ανθρώπινος παράγοντας είναι το πρώτο θέμα, το οποίο παίζει ρόλο παντού, και μπορεί να διασώσει πολλές καταστάσεις, το δεύτερο θέμα είναι ότι πρέπει να τηρούνται οι κανόνες ασφαλείας, υποσύνολο των οποίων είναι η συντήρηση των συστημάτων».

20 Δεκεμβρίου: Οι καταφανείς ελλείψεις στη λίστα μαρτύρων

Παρότι από τη συζήτηση μεταξύ των κομμάτων στη Βουλή είχε προκύψει και κατατεθεί μια λίστα μαρτύρων που αποτελούταν συνολικά από 100+ πρόσωπα (ανάμεσά τους, πολιτικά πρόσωπα και διοικητικοί), στην Επιτροπή οριστικοποιείται –με ψήφους αποκλειστικά των μελών της ΝΔ– ένας κατάλογος μόλις 35 προσώπων προς εξέταση, επιφέροντας σφοδρές αντιδράσεις για τις παραλείψεις. Ενδεικτικά, μερικοί από τους κομβικής σημασίας μάρτυρες που δεν συμπεριλήφθηκαν ήταν οι εξής:

Οι πραγματογνώμονες της εισαγγελίας (κλήθηκαν αποκλειστικά οι τρεις πραγματογνώμονες της επιτροπής Γεραπετρίτη).
Οι εργαζόμενοι του σιδηροδρομικού δικτύου που έκρουαν τον κώδωνα του κινδύνου για τις δυσλειτουργίες, με χαρακτηριστικά παραδείγματα τον πρώην πρόεδρο του σωματείου μηχανοδηγών Κώστα Γενηδούνιας αλλά και τον πρώην διευθύνοντα σύμβουλος της ΤΡΑΙΝΟΣΕ Φίλιππο Τσαλίδης, που είχε δηλώσει παραίτηση το 2021 εξαιτίας ακριβώς των συνεχιζόμενων καθυστερήσεων στα έργα του σιδηροδρομικού δικτύου.
Μάρτυρες οι οποίοι ήταν κατάλληλοι να καταθέσουν για τη φρικτή πυρκαγιά που ξέσπασε με τη σύγκρουση των δύο αμαξοστοιχιών (στην οποία αποδίδεται ο θάνατος πολλών επιβατών), όπως οι πυροσβέστες και οι άνδρες της ΕΜΑΚ που επεχείρησαν.

Η απάντηση εκ μέρους του προεδρείου είναι πως η λίστα των μαρτύρων είναι «δυναμική» και θα παραμείνει ανοιχτή για μελλοντικές προσθήκες, πράγμα που δεν επιβεβαιώθηκε τελικά στην πράξη: κανένα άτομο πέραν του αρχικού καταλόγου δεν κλήθηκε να καταθέσει έως την ολοκλήρωση των διαδικασιών της Επιτροπής.

9 Ιανουαρίου: Το σχόλιο για «γουρλίδικη» Επιτροπή

Εμφανίζονται τα πρώτα δείγματα αλαζονείας και αμετροέπειας από πλευράς του προεδρείου της Επιτροπής, όταν ο Δημήτρης Μαρκόπουλος, χωρίς να αντιλαμβάνεται τον ευαίσθητο ρόλο που καλείται να διαδραματίσει στην περίπτωση μιας υπόθεσης με 57 χαμένες ζωές, χαρακτήρισε «γουρλίδικη» την Επιτροπή, επειδή, όπως είπε, δύο μέλη της υπουργοποιήθηκαν στον τότε ανασχηματισμό της κυβέρνησης. Ακολούθησαν σφοδρές αντιδράσεις, σε σημείο να αιτούνται βουλευτές την απομάκρυνσή του από το προεδρείο, και εκείνος αναγκάστηκε να ανασκευάσει αργότερα, απολογούμενος.

10 Ιανουαρίου: Η άγνοια του Μιχάλη Χρυσοχοΐδη

Μετά τον Δημήτρη Ρέππα (πρώην υπουργό κυβερνήσεων ΠΑΣΟΚ την περίοδο 2009-2011) που εν πολλοίς απέκρουσε το κυβερνητικό αφήγημα («εάν είχε ολοκληρωθεί η εκτέλεση της σύμβασης 717, θα είχαμε τηλεδιοίκηση, σηματοδότηση και θα είχε αποφευχθεί το δυστύχημα»), σειρά από υπουργούς έχει ο Μιχάλης Χρυσοχοΐδης με τον αντίθετο, όπως αποδείχθηκε, σκοπό.

Ο πρώην υπουργός Μεταφορών (κατά την περίοδο 2013-2015) επικαλείται άγνοια για την πορεία υλοποίησης της επίμαχης σύμβασης, άγνοια για τη μη αποκατάσταση του κέντρου τηλεδιοίκησης στη Λάρισα, άγνοια και για τον συγκεκριμένο σταθμάρχη, άγνοια για την καταστροφή του ηχητικού υλικού. Επιμένοντας στην τεχνική της δημιουργικής ασάφειας, κάνει τελικά λόγο για ένα «πολυπαραγοντικό ατύχημα» που έχει συμβεί και «σε προηγμένες χώρες με πλήρη συστήματα τηλεδιοίκησης». Όταν ζητούνται διευκρινίσεις, απαντά ότι έχει διαβάσει για «τραγικά γεγονότα» σε «Ισπανία και Γερμανία».

11 Ιανουαρίου: Το ψέμα του Κωστή Χατζηδάκη

Αμέσως μετά, στην κατάθεσή του, ο υπουργός Οικονομικών Κωστής Χατζηδάκης (ο οποίος έχει διατελέσει υπουργός μεταφορών) επικαλείται ψευδώς ότι «υπήρχε τηλεδιοίκηση στη Λάρισα», παρότι έχει καταστεί σαφές από το «πόρισμα Γεραπετρίτη» (δηλαδή, το αρχικό πόρισμα των εμπειρογνωμόνων του υπουργείου) ότι στο δίκτυο υπήρχε μόνο τοπικός πίνακας χειρισμού. Ψεύδεται και στοχοποιεί τον μηχανοδηγό, λέγοντας: «Όταν σε έναν οργανισμό δεν λειτουργούν πλήρως τα συστήματα, αυξάνεται αντιστοίχως και ο ρόλος ο θετικός, ή όχι θετικός, των όποιων υπαλλήλων».

16 Ιανουαρίου: Η στροφή των ευθυνών στη ΡΑΣ και στον μηχανοδηγό

Ενώπιον της Επιτροπής βρίσκεται η πρόεδρος της ΡΑΣ Ιωάννα Τσιαπαρίκου και από πλευράς του προεδρείου κλιμακώνεται η προσπάθεια στροφής των ευθυνών στη Ρυθμιστική Αρχή Σιδηροδρόμων ως αρμόδια για την εκπαίδευση σταθμαρχών: η πρόεδρος της ΡΑΣ καλείται να περιγράψει λεπτομερώς τη διαδικασία που ακολουθείται για την πιστοποίηση επάρκειας των μηχανοδηγών. Στόχος είναι να αποδειχθεί πως ο μηχανοδηγός δεν θα έπρεπε κανονικά να βρίσκεται στη συγκεκριμένη θέση. Αποκορύφωμα, η αποκάλυψη προσωπικών δεδομένων του νεκρού μηχανοδηγού από τον Λάζαρο Τσαβδαρίδη, πράγμα που προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων.

Την επομένη, η οικογένεια του μηχανοδηγού απαντά με εξώδικη διαμαρτυρία για παραβίαση του ιατρικού απορρήτου, τη στιγμή που –όπως αποκαλύφθηκε– ο πλήρης ιατρικός φάκελος του θανόντα είχε διαβιβαστεί στην Επιτροπή και αποδείκνυε ότι ήταν σε θέση να εκτελεί τα καθήκοντα του.

25 Ιανουαρίου: Η Hellenic Train νίπτει τας χείρας της

Μερικές μέρες μετά τη συγκλονιστική κατάθεση της Προέδρου του Συλλόγου Θυμάτων Μαρίας Καρυστιανού, στο επίκεντρο της Επιτροπής βρίσκεται η Hellenic Train και ο διευθύνων σύμβουλος της ιταλικής εταιρίας που φέρει την ευθύνη για τη λειτουργία των τρένων στο δίκτυο, Maurizio Capotorto. Καταθέτει για εννιά συνεχόμενες ώρες.

«Από τα διαθέσιμα στοιχεία προκύπτει ότι ο σταθμάρχης απέστειλε την επιβατική αμαξοστοιχία στην ίδια γραμμή με την εμπορευματική στο ύψος της Λάρισας», δηλώνει χαρακτηριστικά και επιμένει ότι το συγκεκριμένο βράδυ της 28ης Φεβρουαρίου τηρήθηκε πλήρως ο κανονισμός λειτουργίας και οι μηχανοδηγοί λειτούργησαν με βάση αυτόν, απεκδυόμενος έτσι κάθε ευθύνη του ομίλου για το δυστύχημα. Η κατάθεσή του θα παραπεμφθεί αργότερα (ομόφωνα) για ψευδορκία στην εισαγγελία Εφετών – μεταξύ άλλων, είχε αρνηθεί το μνημόνιο που υπεγράφη μεταξύ του υπουργείου Μεταφορών και της εταιρίας το 2022.

30 Ιανουαρίου: Οι εμπειρογνώμονες και το αναπάντητο ερώτημα της πυρκαγιάς

Σειρά στην εξεταστική επιτροπή έχουν οι εμπειρογνώμονες που υπογράφουν το πόρισμα Γεραπετρίτη. Όπως παραθέτουν, «την ημέρα της τραγωδίας, ο σιδηρόδρομος ο δικός μας είχε χαρακτηριστικά σιδηροδρόμων της δεκαετίας του ‘60, μην πω και του ‘50», με σειρά από λειτουργικά προβλήματα (π.χ. η φωτεινή σηματοδότηση, η τηλεδιοίκηση, το GSMR κ.ά.) και «θανάσιμα σφάλματα» των εργαζόμενων, αλλά όλα θα είχαν αποφευχθεί εάν υπήρχε ένα και μόνο πράγμα σε λειτουργία: «μόνο το ETCS χρειαζόταν, εφόσον λειτουργούσε».

Αόριστο από τους εμπειρογνώμονες έμεινε το μεγάλο ερώτημα της πυρκαγιάς, το οποίο ο Capotorto παρεμπιπτόντως είχε αποδώσει σε ανάφλεξη των υγρών ψύξης των μετασχηματιστών στις αμαξοστοιχίες, ενώ εκείνο το πρώτο πόρισμα των δικαστικών εμπειρογνωμόνων απέδιδε σε έλαιο σιλικόνης. Κανένα από τα δύο αίτια δεν ευσταθεί, χωρίς την ύπαρξη ενός είδους εύφλεκτου υλικού.

Υπενθυμίζουμε ότι από τους ειδικούς πραγματογνώμονες της επιτροπής γονέων-συγγενών των θυμάτων εντοπίστηκαν ίχνη ξυλόλιου, προπάνιου, βουτάνιου κι άλλων χημικών ουσιών που παραπέμπουν σε λαθραίο καύσιμο, κάτι το οποίο δεν σχολιάστηκε καθόλου κατά τη διάρκεια της εξεταστικής επιτροπής.

31 Ιανουαρίου: Ο Κώστας Γενηδούνιας κατηγορείται για «payroll του Capotorto»

Επιστρέφει όλο και πιο επιτακτικά το ερώτημα του γιατί δεν γίνεται δεκτό το αίτημα για κατάθεση από τον Κώστα Γενηδούνια, συνδικαλιστή και πρώην πρόεδρο του σωματείου μηχανοδηγών που είχε μάλιστα καταθέσει ενώπιον του εφετείου Λάρισας εισφέροντας (όπως επεσήμανε στο αίτημά του στις 18/1) «κρίσιμα στοιχεία, έγγραφα και ανακοινώσεις του σωματείου, που αφορούν σε καταγγελίες των εργαζόμενων για τα προβλήματα στον ΟΣΕ».

Για την επιδεικτική άρνησή του να αποδεχθεί (έστω και σε γραπτή μορφή) την κατάθεση Γενηδούνια, ο Δημήτρης Μαρκόπουλος απαντάει προσβάλλοντας την αξιοπιστία του μάρτυρα, για τον λόγο ότι στη μαρτυρία του ο Maurizio Capotorto είχε αναφέρει πως ο Γενηδούνιας είναι στέλεχος της εταιρίας. «Τα συμφέροντα της Hellenic Train θα υπερασπιστεί ο κ. Γενηδούνιας, είναι στο payroll Καποτόρτο», απεφάνθη ο πρόεδρος Μαρκόπουλος. Όπως θα φανεί την επομένη από παράθεση της σχετικής αλληλογραφίας στα social media, το αίτημα του Γενιδούνια είχε αρνηθεί και η επιτροπή Γεραπετρίτη παλαιότερα.

1 και 2 Φεβρουαρίου: Ξανά στη μέση το «ανθρώπινο λάθος»

Στην κατάθεσή του, ο μεταβατικός διευθύνων σύμβουλος του ΟΣΕ, Παναγιώτης Τερεζάκης, παραθέτει μεν ότι «ο ΟΣΕ ανέλαβε από την πρώτη στιγμή τις ευθύνες του και θα αναλάβει όσες αποδειχθεί ότι του αναλογούν», αλλά αποδίδει το δυστύχημα σε μια σωρεία λαθών τα οποία συνέβησαν εκείνη τη νύχτα («εννέα κανόνες Γενικού Κανονισμού Κυκλοφορίας παραβιάστηκαν μέσα σε πέντε λεπτά»), εστιάζοντας έτσι το βάρος της ευθύνης στον χειρισμό των εργαζομένων, του σταθμάρχη και του μηχανοδηγού της επιβατικής αμαξοστοιχίας.

Την ίδια θέση θα υποστηρίξει την επομένη ο Παναγιώτης Θεοχάρης, πρώην πρόεδρος της ΤΡΑΙΝΟΣΕ και πρώην διευθύνοντας σύμβουλος του ΟΣΕ: «κανένα σύστημα δεν μπορεί να σε σώσει».

6 Φεβρουαρίου: Η παραδοχή για τα ρουσφέτια στον ΟΣΕ

Σε ερώτημα που θέτει ο βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ και μέλος της εξεταστικής επιτροπής Βασίλης Κόκκαλης, ο πρώην πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του ΟΣΕ (2020-2023) Σπύρος Πατέρας παραδέχεται ότι ο ίδιος διορίστηκε στη θέση του προέδρου με «εισήγηση του αρμόδιου υπουργού του κ. Κώστα Καραμανλή και έγκριση της τοποθέτησής από την ελληνική Βουλή», ενώ παράλληλα ομολογεί ότι έχουν πραγματοποιηθεί προσλήψεις σε «περίπου 210 άτομα» στον οργανισμό με διαδικασίες «αντίστοιχες του ΑΣΕΠ».

13 Φεβρουαρίου: Η κατάθεση του Κώστα Καραμανλή

«Να δούμε τι ακριβώς έγινε εκείνο το μοιραίο βράδυ», ακούγεται να καταθέτει στην αίθουσα ο πρώην υπουργός που είχε παραιτηθεί «ως ελάχιστη ένδειξη σεβασμού» στη μνήμη των θυμάτων, την επομένη της σύγκρουσης. «Και τα συστήματα αυτά ανθρώπους χρειάζονται για να τα χειρίζονται. [..] Ο κανονισμός λειτουργίας παραβιάστηκε το βράδυ εκείνο, και τέτοιες παραβιάσεις του Γενικού Κανονισμού Λειτουργίας, καμία ολοκλήρωση της 717 δεν θα μπορούσε να τις υπερνικήσει». Τα λεγόμενα αυτά, να τονίσουμε, έρχονται σε πλήρη αντίθεση με το πόρισμα Γεραπετρίτη, σύμφωνα με το οποίο εάν υπήρχε ETCS (σύστημα αυτόματης προστασίας συρμών), το δυστύχημα θα είχε αποφευχθεί.

15 Φεβρουαρίου: Η άρνηση του Κώστα Αγοραστού να καταθέσει

Επικαλούμενος το «δικαίωμα στη σιωπή», ως κατηγορούμενος για το σιδηροδρομικό δυστύχημα της 28ης Φεβρουαρίου (πριν δέκα μέρες είχε ασκηθεί σε βάρος του ποινική δίωξη για παράβαση καθήκοντος), ο πρώην περιφερειάρχης Θεσσαλίας Κώστας Αγοραστός αρνείται να καταθέσει.

Αντ’ αυτού διάβαζει ένα σύντομο υπόμνημα, όπου επαναλαμβάνει τον ισχυρισμό ότι η περιφέρεια Θεσσαλίας παρείχε αποκλειστικά υποστηρικτική βοήθεια σε ό,τι αφορά το μπάζωμα του χώρου του πολύνεκρου δυστυχήματος των Τεμπών. «Ενήργησε δηλαδή ως όφειλε να πράξει χωρίς να έχει πρωτοβουλία ενεργειών», όπως είπε. Σε περίπτωση που η εξεταστική επιτροπή είχε προχωρήσει την εξέταση «από το έγκλημα προς τα πίσω» και όχι ανάποδα, δεν θα υπήρχε το παραπάνω νομικό παράθυρο για υπεκφυγή.

20 Φεβρουαρίου: Η εξεταστική επιτροπή κλείνει εσπευσμένα

Ενώ αναμένεται δεύτερη παράταση των εργασιών της εξεταστικής επιτροπής, εξαντλείται ο αρχικός κατάλογος των μαρτύρων και εσπευσμένα κλείνουν οι διαδικασίες. Νωρίτερα και σύμφωνα με έγγραφο που δημοσιεύθηκε σε αποκλειστικό ρεπορτάζ του News247.gr, ο εισαγγελέας Εφετών Λάρισας είχε απαντήσει θετικά στο αίτημα του βουλευτή Βασίλη Κόκκαλη, διαβιβάζοντας τη δικογραφία στην Επιτροπή, προκειμένου να βοηθήσει στη διερεύνηση τυχόν πολιτικών ευθυνών με βάση τα στοιχεία που έχουν μέχρι σήμερα συγκεντρωθεί.

Την επομένη έφτασε, πράγματι, η δικογραφία, αλλά η εξεταστική επιτροπή είχε ολοκληρωθεί, με τη χαρακτηριστική δήλωση των βουλευτών της ΝΔ ότι «η επιτροπή μας έκανε το χρέος της».

ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ