Εκλογές 2012: Επτά κόμματα, διπλές κάλπες, ένα πρωτόγνωρο χάος
Από το Καστελόριζο μέχρι τις εκλογικές αναμετρήσεις του 2012 πέρασε περίπου ένας αιώνας κοινωνικού και πολιτικού χρόνου. Εκείνες οι εκλογές είχαν νέους πρωταγωνιστές, νέα συνθήματα, νέες συμμαχίες, νέες ελπίδες αλλά τίποτα το πανηγυρικό τελικά.
- 21 ΜΑΙ 2023
Το βράδυ της 6ης Μαΐου του 2012 είχαμε μία τεράστια έκπληξη. Για την Αριστερά ήταν η μεγαλύτερη εκλογική νίκη της ιστορίας της, μέχρι την επόμενη. Ήταν για πρώτη φορά δεύτερη δύναμη σε ψήφους με τον ΣΥΡΙΖΑ να πιάνει το αδιανόητο για τότε 16,78%. Και δεν ήταν μόνο αυτό: το ΚΚΕ της Αλέκας Παπαρήγα είχε κυμανθεί στα δικά του υψηλά στάνταρ με 8,48% ενώ η ΔΗΜΑΡ με τον Φώτη Κουβέλη είχε πιάσει 6,11% (περισσότερο δηλαδή από ότι έπιανε ο παλιός Συνασπισμός – άσχετα, βέβαια, με το γεγονός ότι πριν τις εκλογές είχε κυμανθεί δημοσκοπικά σε διψήφια ποσοστά).
Η πολιτική φθορά του ΣΥΡΙΖΑ ήταν τότε ελάχιστη, τα πάντα ήταν καινούργια – ίσως και τελείως απροσδόκητα για τα στελέχη του. Μέσα σε λίγα χρόνια όμως το τοπίο θα άλλαζε τελείως.
Για τον παλιό δικομματισμό ήταν ένα βράδυ περισυλλογής: η Νέα Δημοκρατία του Αντώνη Σαμαρά ήταν πρώτη αλλά με το ισχνό 18,85% (ιστορικό χαμηλό για την παράταξη) ενώ το ΠΑΣΟΚ του Ευάγγελου Βενιζέλου καταποντίστηκε με μόλις 13,18%. Όπως αποδείχθηκε αυτή ήταν απλά η αρχή της πτώσης για το πιο ισχυρό κόμμα που γνώρισε η Ελλάδα της Μεταπολίτευσης.
Ίσως, βέβαια, η μεγαλύτερη έκπληξη της βραδιάς να ήταν οι ΑΝΕΛ του Πάνου Καμμένου, αφού με 10,62% έμοιαζαν ικανοί να αμφισβητήσουν την πρωτοκαθεδρία της δεξιάς πολυκατοικίας.
Όσο για τον μεγάλο, μαύρο, νεοναζιστικό ελέφαντα στο δωμάτιο; Το 6,97% της Χρυσής Αυγής δεν ήταν καμπανάκι κινδύνου, ήταν ένα βαθιά ριζωμένο πρόβλημα, ένας σκελετός κρυμμένος σε ντουλάπα που εμφανιζόταν ξανά με τσεκούρι στο χέρι. Οπότε, όχι, δε θα μπορούσαμε να την ονομάσουμε εκλογική έκπληξη αλλά ντροπή· ένα πολιτικό και κοινωνικό όνειδος.
Τι είχε προηγηθεί; Ένας χάος. Τι ακολούθησε; Πάλι ένα χάος.
Μέχρι τις εκλογές
© Thanassis Stavrakis / AP
Από το Καστελόριζο και το ελληνικό game over δια στόματος Γιώργου Παπανδρέου μέχρι τις εκλογές του 2012 μεσολάβησαν δύο χρόνια τα οποία, όχι άδικα, μπορούν να θεωρηθούν ως η πιο πυκνή κοινωνικά και πολιτικά διετία των τελευταίων δεκαετιών. Ήταν ένας αιώνας συμπυκνωμένος μέσα σε λίγους μήνες. Η Ελλάδα πρόλαβε να φτωχοποιηθεί σε απίστευτο βαθμό, σχεδόν σαν να βίωνε έναν πόλεμο. Αυτό, τουλάχιστον, λένε τα νούμερα.
Τόσο οι πολίτες όσο και ο πολιτικός κόσμος ερχόταν αντιμέτωποι με το ένα μετά το άλλο deadline, νέοι όροι έκαναν την εμφάνισή τους στη ζωή μας, η ανασφάλεια και η οργή χτύπησαν κόκκινο.
Τρόικα, ΔΝΤ, δανειακές συμβάσεις, υπηρεσιακές κυβερνήσεις, δημοψηφίσματα. Πράγματα, δηλαδή, τα οποία έγιναν καθημερινότητα για όλους μας.
Είδαμε τον Γιώργο Παπανδρέου να παραιτείται, παρακολουθήσαμε τον Λουκά Παπαδήμο να αναλαμβάνει υπηρεσιακός πρωθυπουργός, δεχτήκαμε καταιγισμό προπαγάνδας από τα παραδοσιακά MME, τα οποία έδειχναν λιγότερο έγκυρα από ποτέ. Την ίδια στιγμή, ο κόσμος στρεφόταν στον κόσμο του ίντερνετ. Όλοι έψαχναν έναν τρόπο να σωθούν – ή έστω να φωνάξουν.
© Thanassis Stavrakis / AP
Νέα πρωταγωνιστές εμφανίστηκαν στο πολιτικό παιχνίδι: ο Αντώνης Σαμάρας επέστρεψε νικητής στη Νέα Δημοκρατία, ο Φώτης Κουβέλης διαφώνησε με τον ΣΥΡΙΖΑ και προς στιγμήν φάνηκε να κερδίζει την παρτίδα (για να εξαφανιστεί πολιτικά μετά τις συγκυβερνήσεις, επιστρέφοντας πίσω πολλά χρόνια μετά), ο Νίκος Μιχαλολιάκος δεν πίστευε στην τύχη του.
Αν όμως υπήρχε μία γενική αίσθηση αυτήν ήταν της απόλυτης απαξίωσης του πολιτικού προσωπικού, ιδιαίτερα μάλιστα όσων είχαν περάσει από κυβερνητικές θέσεις. Το σύνθημα «να καεί να καεί το μπουρδέλο η Βουλή» δεν ήταν απλά μία οπαδική έξαρση. Αντίθετα, εξέφραζε μεγάλο μέρους του ελληνικού λαού.
Ναι, όπως αποδείχτηκε ήταν επικίνδυνο καθώς έδινε πατήματα στην Ακροδεξιά. Αλλά ποιος φταίει για αυτό; Ο απλός κόσμος πιο γνωστός ως λαός; Μάλλον, όχι, αφού οι ευθύνες πάντα (θα πρέπει να) βαραίνουν όσους λαμβάνουν τις αποφάσεις.
Την ίδια ώρα που η χώρα βούλιαζε, που τα ΕΝΟΙΚΙΑΖΕΤΑΙ-ΠΩΛΕΙΤΑΙ έκαναν την εμφάνισή τους σε όλη την επικράτεια και η ανεργία στους νέους έκανε πάρτι, ο πολιτικός κόσμος προσπαθούσε να βρει τον βηματισμό του. Δεν τα κατάφερε ποτέ πραγματικά εκείνη τη διετία. Απλά αντιδρούσε σπασμωδικά στις επιταγές των Ευρωπαίων Εταίρων, οι οποίοι ζητούσαν γη και ύδωρ και σε κάποιες περιπτώσεις ακόμη και αίμα ώστε να ικανοποιήσουν τα δικά τους ακροατήρια.
Η Ελλάδα ήταν πρώτη είδηση διεθνώς και θα συνέχιζε να είναι για πολύ καιρό. Την ίδια στιγμή στους δρόμους της χώρας και κυρίως στο Σύνταγμα η χώρα γνώριζε τις πιο μαζικές -και χωρίς κομματικό πρόσημο- συγκεντρώσεις που γνώρισε ποτέ.
Οι Αγανακτισμένοι ήταν εκατοντάδες χιλιάδες και χωρίζονταν στην πάνω δεξιόστροφη και στην κάτω αριστερόστροφη πλατεία. Αν έπαιξαν ρόλο σε εκείνες τις εκλογές; Προφανώς.
Πόσο σημαντικές ή ασήμαντες, επιτυχημένες ή αποτυχημένες, αυθόρμητες ή επικίνδυνες ήταν εκείνες οι συγκεντρώσεις; Δεν αρκούν οι προσωπικές αφηγήσεις όσων ήμασταν παρόντες. Είναι μάλλον ακόμα νωρίς να κριθούν πολιτικά και ιστορικά.
Καθώς όμως ο εκλογικός χάρτης άλλαζε άρδην, το ίδιο συνέβαινε και στη βάση της κοινωνίας. Το Σύνταγμα, καλώς ή κακώς, εξέφραζε αυτές τις εκλογές. Μιλάμε για κάποιες Κυριακές με μισό εκατομμύριο ανθρώπους στον δρόμο.
Οι διπλές κάλπες
Οι εκλογές της 6ης Μαΐου του 2012 ήταν ένα αναπάντεχο, πρωτόγνωρο αποτέλεσμα. Μία πύρρεια νίκη για τη Νέα Δημοκρατία και μία τόσο μεγάλη έκπληξη για τον ΣΥΡΙΖΑ, ώστε σχεδόν δυσκολευόταν να το πιστέψει, πόσο μάλλον να το διαχειριστεί.
Οι διερευνητικές εντολές δόθηκαν αλλά δεν ευοδώθηκαν. Η Χρυσή Αυγή δεν κυκλοφορούσε πια στις παρυφές της κοινωνίας αλλά σήκωνε περήφανα και απειλητικά τους πυρσούς και τις ναζιστικές της σβάστικες στους δρόμους. Στην τηλεόραση, η τοξικότητα χτύπησε κόκκινο ενώ η Ελλάδα χωριζόταν ξανά σε δύο στρατόπεδα.
Η πόλωση ήταν τεράστια, αλλά αυτήν τη φορά δεν είχε τα χαρακτηριστικά της Μεταπολίτευσης: δεν ήταν πια ένα θορυβώδες πανηγύρι στη σκιά μίας -όπως αποδείχθηκε- οικονομικής φούσκας. Τώρα, έμοιαζε με παιχνίδι ζωής και θανάτου· ο κόσμος βούλιαζε κάτω από το βάρος της οικονομικής ύφεσης.
Κάπως έτσι, και αφού τα παραδοσιακά ΜΜΕ έδωσαν ό,τι είχαν και δεν είχαν στην προσπάθειά τους να αναστήσουν τον πολύ αγαπητό τους δικομματισμό, και ενώ η Ευρωπαϊκή Ένωση αποτασσόταν μετά βδελυγμίας μία πιθανή αριστερή κυβέρνηση φτάσαμε στις εκλογές της 17ης Ιουνίου 2012.
Τι έδειξαν τα τελικά αποτελέσματα; Πρώτη η Νέα Δημοκρατία με 29,66%, δεύτερος ο ΣΥΡΙΖΑ με 26,89%, τρίτο το ΠΑΣΟΚ με 12,28% και από εκεί και πέρα εκτός της Χρυσής Αυγής που διατήρησε τα ποσοστά της με 6,92%, τα υπόλοιπα κόμματα έχασαν αρκετούς ψήφους.
Πιο συγκεκριμένα: οι ΑΝΕΛ έπιασαν 7,51%, η ΔΗΜΑΡ 6,26% και το ΚΚΕ 4,51%. Φυσικά, δεν αρκούσε ένα κόμμα για να σχηματίσει κυβέρνηση.
Κάπου τότε ξεκίνησε και το παράξενο (αν όχι ανίερο) φλερτ του ΣΥΡΙΖΑ με τους ΑΝΕΛ. Την ίδια όμως στιγμή είχαμε έναν τελείως απροσδόκητο πολιτικό γάμο: ΝΔ, ΠΑΣΟΚ και ΔΗΜΑΡ ένωσαν τις δυνάμεις τους για έχουμε κυβέρνηση. Τα οικονομικά βέβαια βάσανα της Ελλάδας δε θα τελείωναν εκεί. Ήμασταν ακόμα πολύ βαθιά στο τούνελ.
Τελικά, εκείνες οι εκλογές δεν είχαν καμία πανηγυρική διάθεση. Το γλέντι της Μεταπολίτευσης φαινόταν να βρίσκεται ήδη έναν αιώνα μακριά.
Το μόνο που έμεινε από εκείνες τις διπλές κάλπες ήταν η πρωτόγνωρη αίσθηση και το «γαμώτο» μίας χαμένης ευκαιρίας. Ίσως, το 2012 μία Αριστερή κυβέρνηση να είχε καταφέρει περισσότερα από ό,τι το 2015. Μπορεί και όχι. Δε θα το μάθουμε ποτέ.
