Η Ευρώπη επιβάλλει εμπάργκο στο ρωσικό πετρέλαιο. Τι επιπτώσεις θα υπάρξουν;

Είναι το μοναδικό χερσαίο δίκτυο αγωγών πετρελαίου από Ρωσία προς Κεντρική Ευρώπη, με μήκος γύρω στα 5.500 χλμ και αποκλειστικότητα τροφοδοσίας στην Ουγγαρία, τη Σλοβακία και την Τσεχική Δημοκρατία, που βρίσκονται στο νότιο σκέλος του αγωγού.

Η ξαφνική διακοπή θα άφηνε αυτόματα αυτές τις οικονομίες χωρίς καύσιμο. Ο αστερίσκος απευθύνεται ουσιαστικά σε αυτές τις τρεις χώρες, αφού η Γερμανία και η Πολωνία (οι οποίες επίσης εντάσσονται στο δίκτυο του αγωγού) δεσμεύτηκαν να σταματήσουν τις εισαγωγές.

Έτσι, ο «μαύρος χρυσός» του Vladimir Putin μπαίνει στη μαύρη λίστα της Ευρώπης, μαζί με τις ρωσικές τράπεζες και άλλους αποκλεισμούς που περιλαμβάνονται στο νέο πακέτο κυρώσεων, το οποίο αναμένεται να λάβει τελική έγκριση εντός της εβδομάδας.

Ποιες θα είναι η συνέπειες απενεργοποίησης του ενεργειακού δικτύου που ταΐζει την Ευρώπη τις τελευταίες πέντε δεκαετίες, καλύπτοντας το ένα τέταρτο των αναγκών της;

Και από την άλλη, πώς θα απαντήσει η Ρωσία στην απώλεια του καλύτερου πελάτη της, με την εκτιμώμενη ζημιά του εμπάργκο να υπολογίζεται στα δύο εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα;

Τι αλλάζει στην Ευρώπη

Ο καπιταλισμός δεν χαρακτηρίζεται τυχαία (και) εξορυκτικός: στα ρωσικά ταμία υπολογίζεται ότι –προ πανδημίας– έφταναν 415 εκ. για πετρέλαιο και 370 εκ. ευρώ για αέριο ανά ημέρα απ’ την τσέπη της Ευρώπης (αμφότερα καλύπτουν το 45% του ρωσικού budget), αλλά διόλου τυχαία το αέριο έμεινε εκτός συζήτησης προς το παρόν: δεν υπάρχει εναλλακτική για την εισαγωγή αυτού του καυσίμου πέραν των αγωγών, ενώ το πετρέλαιο διακινείται κυρίως με δεξαμενόπλοια, διασχίζοντας παγκόσμια ύδατα.

Υπάρχει μάλιστα και η εξής πιθανότητα, που ήδη είχε αποκαλυφθεί από τα διεθνή μέσα: να αλλάζει χέρια το πετρέλαιο μεσοπέλαγα, από το ένα δεξαμενόπλοιο στο άλλο, «περνώντας κάτω απ’ το ραντάρ των κυρώσεων», όπως είχε επισημάνει ο Sebastian Hoppe από το Ινστιτούτο Ανατολικών Σπουδών του Βερολίνου στη Deutsche Welle.

Μάλιστα, τα πλοία που είχαν εμπλακεί στις ύποπτες διακινήσεις ήταν ελληνικά, όπως κατονομάστηκαν στους New York Times. Το μέτρο αποκλεισμού που τίθεται τώρα σε ισχύ (εφόσον λάβει την τελική έγκριση) πρόκειται να θέσει ακόμη αυστηρότερα κριτήρια βάσει προέλευσης του πετρελαίου.

«Αυτή τη στιγμή, το ρωσικό πετρέλαιο είναι η καυτή πατάτα της πολιτικής», δήλωσε ο ίδιος αναλυτής στο γερμανικό κανάλι, «η ζήτηση αυξάνεται για εναλλακτικές πηγές, πέραν της Ρωσίας». Στην κορυφή της παραγωγής διεθνώς, πέρα από τη χώρα του Putin, βρίσκονται οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής και η Σαουδική Αραβία – τόσο στη μία όσο και στην άλλη περίπτωση, το αίτημα για άμεση αύξηση της εξόρυξης δεν είναι ακριβώς εφικτή.

Διότι για να κατασκευαστεί ένας καινούργιος αγωγός χρειάζεται χρόνος: χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι ενώ ο Joe Biden μίλησε για περισσότερη παραγωγή πετρελαίου, η τελική αλλαγή στα βαρέλια ανά ημέρα έδειξε μόλις 2% από τον Δεκέμβριο.

Η εναλλακτική επιλογή που αναδύεται είναι εκείνη των προμηθευτών από τη Μέση Ανατολή, οι οποίοι εξήγαγαν κυρίως στην Ασία, οπότε το στοίχημα είναι να μπει η Ευρώπη στη θέση του παραλήπτη.

Αλλά όλοι οι αναλυτές, μπροστά στο πρωτόγνωρο της κατάστασης, καταλήγουν να απορούν με μια φωνή: άραγε θα φτάσει να καλύψει τις ανάγκες των ευρωπαϊκών χωρών; Τα σημάδια πάντως δεν είναι θετικά, όσο ανεβαίνει ο υδράργυρος, αυξάνοντας τις ανάγκες των μεσογειακών χωρών.

Εξού και τα μέτρα που πλανώνται στον αέρα για κόφτη στις ενεργειακές δαπάνες (και) της Ελλάδας.

Πώς θα απαντήσει η Ρωσία

Δεν είναι απίθανο να απαντήσει ο Vladimir Putin με διακοπή και στον αγωγό Ντρούζμπα ύστερα από το εμπάργκο, προκαλώντας τρομερή αναταραχή στις τρεις άμεσα εξαρτώμενες χώρες αλλά και στο υπόλοιπο της Ευρώπης μεταγενέστερα.

Κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης, η Πρόεδρος της Κομισιόν Ursula von der Leyen διευκρίνισε ότι θα μπορούσε να αυξήσει την τροφοδοσία στον αγωγό της Αδριατικής θάλασσας που βρίσκεται στην Κροατία, για να δώσει μιαν ανάσα στην Ουγγαρία, έως ότου βρει εναλλακτική στο ρωσικό πετρέλαιο. Το γεγονός ότι αυτές οι χώρες δεν έχουν πρόσβαση στις θαλάσσιες διαδρομές δημιουργεί το πρόβλημα.

Το σίγουρο είναι ότι η Ρωσία, βλέποντας την Ευρώπη να αποχωρεί από το πελατολόγιό της, καλείται άμεσα να βρει αντικαταστάτη – μια υπόθεση όχι τόσο εύκολη, αφού το ενεργειακό της δίκτυο κατασκευάστηκε κατά τη διάρκεια της Σοβιετικής Ένωσης και, όπως είναι λογικό, έχει προσανατολισμό προς τη Δύση.

Η Ινδία είναι η χώρα που εκτιμάται από τους αναλυτές ότι θα είναι ο επόμενος στόχος της Ρωσίας, αλλά και πάλι είναι αδύνατο να καλύψει όλο το πετρέλαιο που διοχέτευε με μία και μόνο χώρα.

Αυτό που μένει για τους πολίτες είναι ακόμη ένα χτύπημα: το αποτύπωμα στις τιμές υπήρξε αστραπιαίο. Λίγες ώρες μετά την ανακοίνωση για εμπάργκο, τα συμβόλαια του αμερικανικού αργού (πετρελαίου) για τον Ιούλιο αυξήθηκαν 2,81%. Οι τιμές αυτές μετακυλίονται αναπόφευκτα στα πρατήρια και στο τιμολόγιο του καταναλωτή, οπότε αναρωτιόμαστε έως πού θα φτάσει αυτή η πρωτόγνωρη κρίση της ενέργειας.