Ο Rush Limbaugh άνοιξε τον δρόμο για τον τραμπισμό πολύ πριν τον Trump

O Limbaugh, γεννημένος το 1951 στο Μιζούρι, ήταν σίγουρα κάτι πολύ περισσότερο από ένας πετυχημένος ραδιοφωνικός παραγωγός. Η εκπομπή του The Rush Limbaugh Show ακουγόταν από τα τέλη της δεκαετίας του 1980 μέχρι πριν λίγες μέρες με περισσότερες από 600 αναμεταδόσεις και ένα τεράστιο κοινό που θα ζήλευαν ακόμα και τα μεγάλα τηλεοπτικά κανάλια. Θεωρείται η ραδιοφωνική εκπομπή με τη μεγαλύτερη ακροαματικότητα κάθε άλλης φτάνοντας μέχρι και τους 15,5 εκατομμύρια ακροατές τη βδομάδα, αριθμός συγκλονιστικός αν σκεφτεί κανείς τη φύση του μέσου. Ένα πραγματικό φαινόμενο που του εξασφάλισε και μια άνευ προηγουμένου ισχύ.

Πρώτα από όλα, η επιτυχία της εκπομπής του και παραπλήσιων δραστηριοτήτων που είχε τον έκανε πλούσιο εξασφαλίζοντας περισσότερα από 70 εκατομμύρια δολάρια τον χρόνο, μόνο από τον ραδιοφωνικό του σταθμό. Τα χρήματα όμως ήταν μάλλον το λιγότερο. Ο Rush Limbaugh είχε τόσο μεγάλη δημοτικότητα και ένα πολύ φανατικό κοινό που τον κατέστησε έναν από τους παραδοσιακά ισχυρότερους άντρες στο Ρεπουμπλικανικό Κόμμα, η γνώμη του οποίου ήταν κομβική ακόμα και για Προέδρους των ΗΠΑ. Αν, λοιπόν, χρειαστεί να βρούμε τον πιο γνήσιο εκπρόσωπο μιας λαϊκίζουσας συντηρητικής σκέψης των ΗΠΑ, μάλλον θα πρέπει να ψάξουμε στα αμερικανικά FM.

Η ιδεολογία και η επίθεση στις μειονότητες

Ο λόγος του ξεκινούσε πάντα από μία αφετηρία ενός παλαιού τύπου πατριωτισμού από αυτούς που συναντιούνται συχνά στις λευκές και πιο φτωχές Μεσοδυτικές Πολιτείες των ΗΠΑ. Το παρελθόν ήταν για τον Limbaugh και τους οπαδούς του ένα μόνιμο φαντασιακό καταφύγιο από το οποίο η σύγχρονή του αμερικανική κοινωνία είχε αποσπαστεί και στο οποίο τελικά έπρεπε οπωσδήποτε να επανασυνδεθεί. Αυτό ήταν όμως το ένα κομμάτι της δημόσιας παρουσίας του. Στον αντίποδα ήταν όλοι οι εχθροί του. Οι στόχοι ήταν λίγο-πολύ οι ίδιοι στις 3 δεκαετίες της πορείας του. Οι φεμινίστριες που πολύ συχνά αποκαλούσε άτεκνες στρίγγλες, οι μετανάστες που αντιμετωπίζονταν ως εισβολείς, οι Αφροαμερικανοί που συχνά-πυκνά παρουσίαζε ως τεμπέληδες και τους συνέδεε με το έγκλημα και φυσικά οι liberals τους οποίους θεωρούσε θεσμικούς υποστηρικτές των προηγούμενων.

H λογική του έγινε σύντομα mainstream στο αμερικανικό συντηρητικό στρατόπεδο. Οι μειονότητες και οι γυναίκες έπαιρναν την εξουσία και τελικά τα προνόμια που δικαιούνταν οι λευκοί και ιδίως οι άντρες. Αυτή η αφήγηση των πραγμάτων ήταν και ο πυρήνας οποιασδήποτε ιδέας εξέφραζε ο Limbaugh. Η οργή του προερχόταν ακριβώς από αυτή την επαναδιανομή των εξουσιών της μοντέρνας αμερικανικής κοινωνίας που γινόταν εις βάρος των προνομίων του ιδίου και των ακροατών του. Όσο οι προοδευτικοί κύκλοι γυρνούσαν να κοιτάξουν τον παρελθόν τους με έναν τρόπο ενοχικό, τόσο εκείνος γινόταν αυτός που μίλαγε ειλικρινά και έλεγε όσα οι άλλοι δεν τολμούσαν. Ο τύπος που μπορεί να ήταν δημοφιλής σε έναν οικογενειακό τραπέζι του Μιζούρι αλλά όχι σε ένα κανάλι με πανεθνική εμβέλεια και τελικά κατάφερνε να ενώσει και τα δύο.

Δεν είναι τυχαίο ότι έχει τονίσει τη διαφωνία του για όλο το ζήτημα που αφορά τη συναίνεση στις διαφόρων ειδών σεξουαλικές σχέσεις. Το 2014 μάλιστα έκανε κριτική σε μία πολιτική του Πανεπιστημίου του Οχάιο το οποίο καλούσε τους φοιτητές του να αναζητούν πάντα τη λεκτική συναίνεση πριν προχωρήσουν. Όπως τόνιζε ο ίδιος «Πόσοι από εσάς έχετε μάθει ότι συχνά το όχι σημαίνει ναι, αν ξέρεις πώς να το εντοπίζεις;». Αυτή η δήλωση θεωρήθηκε ως έμμεση ενθάρρυνση της σεξουαλικής παρενόχλησης, εξόργισε τους Δημοκρατικούς και οδήγησε πολλούς από τους διαφημιζόμενους στο show του να αποσύρουν τα προϊόντα τους. Ήταν μόνο μία από τις φορές που βρέθηκε σε θέση άμυνας. Η αμφιλεγόμενη προσωπικότητά του όμως ήταν τελικά αυτή που έδινε νόημα στη δημόσια παρουσία του. Ήταν ένας προβοκάτορας και μάλιστα από τους πολύ ικανούς στο είδος.

Πριν από 20 χρόνια το ESPN αποφάσισε να πάρει ένα μεγάλο ρίσκο και να δώσει στον Limbaugh μία θέση ως σχολιαστή στο NFL. Οι ιθύνοντες του καναλιού θεώρησαν ότι θα μπορούσαν να εκμεταλλευτούν τα αν μη τι άλλο εντυπωσιακά skills που είχε σε έναν τομέα όπου θα μπορούσε να κρατήσει τις ακραίες απόψεις για τον εαυτό του. Το πείραμα αυτό δεν πήγε καθόλου καλά. Στη ροή του λόγου του, τόνισε ότι ο quarterback Donovan McNabb ήταν υπερτιμημένος κυρίως επειδή ήταν μαύρος. «Τα media χαίρονται πάρα πολύ που ένας μαύρος quarterback τα πηγαίνει τόσο καλά. Ο McNabb όμως παίρνει πολύ μεγάλος μέρος συγχαρητηρίων για τις επιδόσεις της ομάδας του τα οποία ο ίδιος δεν αξίζει». Τα σχόλιά του ξεσήκωσαν σάλο. Λίγο μετά παραιτήθηκε.

Από τον Obama στον Trump

Όταν ο Obama εξελέγη Πρόεδρος των ΗΠΑ με ένα συντριπτικό -για τα σύγχρονα δεδομένα- ποσοστό, το Ρεπουμπλικανικό κόμμα έμπαινε σε μία φάση έντονης εσωστρέφειας. Η ώθηση του Obama έκανε πολλούς από τους πολιτικούς αναλυτές και τους συντηρητικούς διανοουμένους να μιλήσουν ξεκάθαρα για την πιθανότητα μιας στροφής προς πιο κεντρώες θέσεις. Πολλοί άρχισαν να ευαγγελίζονται το τέλος της ρεϊγκανικής ρητορικής η οποία ήταν ηγεμονική ακόμα και όταν κυβέρνηση ο Clinton. Ο Limbaugh ήταν ξεκάθαρα αντίθετος με αυτή τη στροφή. Θεωρούσε ότι οι συντηρητικές ιδέες ήταν τέτοιες, ακριβώς επειδή δε μεταβάλλονταν στον χρόνο και δεν δρούσαν καιροσκοπικά.

Στα χρόνια που ακολούθησαν ο ίδιος υπήρξε ο κύριος εκφραστικής μιας ιδέας σύμφωνα με την οποία το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα θα είχε μέλλον και θα έβρισκε περισσότερους ψηφοφόρους όχι στρίβοντας προς το κέντρο αλλά οδηγούμενο προς τα άκρα. Την ίδια στιγμή βομβάρδιζε τον κοινό του με fake news, αντιεπιστημονικές θέσεις και απόψεις και μία ανελέητη κριτική προς τον Obama. Το μένος του με τον Obama δεν ήταν διόλου τυχαίο. Πέραν του ότι ήταν Αφροαμερικανός, εκείνος ήταν ο πρώτος Πρόεδρος των ΗΠΑ από τον Reagan και μετά, ο οποίος κατέστησε ηγεμονικό έναν νέο πιο προοδευτικό λόγο. Σε όλη την οκταετία της διακυβέρνησης ο Limbaugh πάταγε στα διάφορα αδιέξοδα (κυρίως ταξικής υφής) των Δημοκρατικών και άνοιγε τον δρόμο σε αυτό που τόσο καιρό πίστευε.

Την ώρα που τα μεγάλα κεφάλια έψαχναν αλλού τη λύση, εκείνος (όπως και ο Trump) κατάλαβαν τη ροή των πραγμάτων. Πολλά από όσα ακραία έλεγε ο Trump στις προεκλογικές του συγκεντρώσεις θα τα έβρισκε κανείς πολλά χρόνια πριν στη δημοφιλέστερη ραδιοφωνική εκπομπή των ΗΠΑ. Ο ένας έγινε κάτι σαν το alter ego του άλλου. Η μόνη τους διαφορά ήταν ότι ο Trump ήταν ανέκαθεν ακόμα πιο μπροστά στα φώτα της δημοσιότητας. Μία ραδιοφωνική εκπομπή, όσο δημοφιλής και αν είναι, αποτελεί αδιαμφισβήτητα ένα ασφαλές περιβάλλον. Σε ακούν κατά βάση εκείνοι που επιλέγουν να σε ακούσουν, πιθανότατα γιατί συμφωνούν μαζί σου. Ο Trump αντιθέτως χρειάστηκε να αντιμετωπίσει τα media και τους πολιτικούς του αντιπάλους σε ανοιχτό χώρο. Η τακτική του διπλού λόγου στην οποία προσφεύγουν συχνά οι συντηρητικοί πολιτικοί (ακραίες απόψεις στο κοινό τους, μετριοπαθείς σε ευρύτερα κοινό) δεν μπορούσε για πολύ να λειτουργήσει. Αυτός ήταν και ένας από τους λόγους που τώρα, μόλις 4 χρόνια μετά την πανηγυρική του εκλογή έχει καταρρεύσει ηττημένος σε κάθε πεδίο.

Ο Limbaugh δεν είχε να ανησυχήσει γι’αυτό. Κατέστησε μόνος του και σχεδόν από το πουθενά το ραδιόφωνο ως έναν από τους κατ’εξοχήν χώρους έκφρασης των συντηρητικών. Το conservative talk show έγινε είδος ραδιοφωνικής εκπομπής που απέκτησε πολλούς ακροατές προσφέροντας ασφαλή χώρο για ρατσιστικές, ομοφοβικές και μισογυνικές απόψεις. Ο θάνατός του όπως συμβαίνει και με τον θάνατο κάθε ανθρώπου που έχει τέτοια ισχύ αποτελεί το κλείσιμο ενός κύκλου. Στο τέλος της ζωής του ο Limbaugh είδε την κορύφωση όσων πίστευε. Εκείνος άνοιγε την πόρτα του Λευκού Οίκου στον Trump και ο Trump επέλεξε να τον τιμήσει με το Προεδρικό Μετάλλιο της Ελευθερίας, τέτοιες μέρες έναν χρόνο πριν. Πλέον οι ιδέες του θα είναι εκεί ως μέρος των δημογραφικών της αχανούς Υπερδύναμης περιμένοντας καρτερικά τον επόμενο που θα τις αρπάξει και θα γίνει ο εκφραστής τους.

Προς το παρόν, η σκοτεινή Αμερική έχασε τον άνθρωπο που εν πολλοίς τη διαμόρφωσε.