Θα χρεοκοπήσει η Ρωσία αν ο πόλεμος συνεχιστεί;

/Μετά τις δηλώσεις, η παγκόσμια κοινή γνώμη χωρίστηκε στη μέση. Στη μία πλευρά ήταν εκείνοι που πίστευαν ότι η Ρωσία οδεύει πια ολοταχώς προς πτώχευση, ενώ στην άλλη βρίσκονταν όσοι χλεύαζαν τον Biden ισχυριζόμενοι ότι οι κυρώσεις δεν πρόκειται να προκαλέσουν καμία σοβαρή ανησυχία στον Ρώσο ομόλογό του. Το αν η αλήθεια, ως συνήθως, βρίσκεται κάπου στη μέση είναι κάτι που οι ειδικοί αναλυτές καλούνται να ξεδιαλύνουν.

Σίγουρα πάντως οι οίκοι αξιολόγησης έσπευσαν να κρούσουν τον κώδωνα του κινδύνου για τη Ρωσία: ο καιρός της χρεωκοπίας γαρ εγγύς. Πάλι, βέβαια, υπήρξε έντονος αντίλογος καθώς αυτοί βρίσκονται επί αμερικανικού εδάφους. Έτσι, το ερώτημα παραμένει: υπάρχει περίπτωση να χρεοκοπήσει η Ρωσία αν ο πόλεμος στην Ουκρανία τραβήξει σε μάκρος;

Οι απορίες είναι πολλές και γίνονται ακόμα πιο μεγάλες σε ένα αβέβαιο αλλά και τελείως παγκοσμιοποιημένο πλαίσιο. Ζητήσαμε από τον Ανδρέα Μήλιο, οικονομολόγο, συγγραφέα, και διδάκτορα του Πανεπιστημίου της Φρανκφούρτης, του οποίου το νέο βιβλίο με τίτλο Εθνική εικόνα και οικονομική ανάπτυξη (εκδ. Κλειδάριθμος) μόλις κυκλοφόρησε,  να ρίξει φως στο αρκετά θολό τοπίο.

Ρώσοι πολίτες περπατούν έξω από το Χρηματιστήριο της Μόσχας / © Alexander Zemlianichenko / AP

 

Πόσο αλληλένδετη είναι η παγκόσμια οικονομία στις μέρες μας; Μπορεί να επιβιώσει μία χώρα από έναν παγκόσμιο οικονομικό αποκλεισμό;

Η παγκοσμιοποίηση γκρέμισε τα γεωγραφικά σύνορα και τροποποίησε τις συντεταγμένες της συνύπαρξης των ανθρώπων στον χώρο και στον χρόνο. Από τις αρχές της δεκαετίας του ’90, με τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης και της Γιουγκοσλαβίας, την τεράστια τεχνολογική ανάπτυξη των χωρών της ανατολικής Ασίας και την υιοθέτηση του καπιταλιστικού παραγωγικού μοντέλου από την Κίνα και τη Ρωσία, οι χώρες ανταγωνίζονται μεταξύ τους προκειμένου να αποκτήσουν κάποιο ή κάποια συγκριτικά πλεονεκτήματα σε κάποιον τομέα.

Καμία χώρα δεν είναι σήμερα αυτάρκης. Η οικονομική αλληλεξάρτηση των χωρών μεταξύ τους είναι σήμερα κάτι δεδομένο και απόλυτα φυσιολογικό. Η Ρωσία εξάγει ενέργεια, πρώτες ύλες, λιπάσματα, μεταλλεύματα και γεωργικά προϊόντα στη Δύση και εισάγει υψηλή τεχνολογία, αυτοκίνητα, υψηλής αξίας συσκευασμένα προϊόντα, κ.α. από την τελευταία.

Η Κίνα παράγει και εξάγει τεχνολογικά προϊόντα υψηλής αξίας και εισάγει ενέργεια και μεταλλεύματα από τις Αραβικές χώρες, τη Ρωσία και την Αφρική. Με τα δεδομένα αυτά καμία χώρα δεν μπορεί να ευημερήσει όταν υφίσταται διεθνή οικονομικό αποκλεισμό και ιδίως όταν αυτός είναι διττός: εμπορικός και χρηματοοικονομικός.

Μπορεί άραγε η Ευρώπη να επιβάλλει ολικό εμπάργκο καυσίμων στη Ρωσία; Και αν όχι, για ποιον λόγο;

Σήμερα, κατηγορηματικά όχι. Η Ε.Ε. εξαρτάται σε τέτοιο βαθμό από το φυσικό αέριο, το πετρέλαιο και τα μεταλλεύματα που εισάγει από τη Ρωσία, ώστε σε περίπτωση που επιχειρούσε να κάνει κάτι τέτοιο η οικονομία της θα γονάτιζε. Η Γερμανία για παράδειγμα εισάγει το 45% του φυσικού αερίου από τη Ρωσία, καθώς και το νικέλιο που χρησιμοποιείται για την κατασκευή των μπαταριών. Το ίδιο και οι χώρες του πρώην Ανατολικού Μπλοκ, η Ολλανδία, το Βέλγιο, η Ιταλία και άλλα ευρωπαϊκά κράτη. Το φυσικό αέριο στις χώρες αυτές δε χρησιμοποιείται μόνο για θέρμανση, αλλά και στη βιομηχανική παραγωγή και στην παραγωγή ενέργειας.

Οι συνέπειες συνεπώς ενός ολικού εμπάργκο θα ήταν καταστροφικές τόσο για τα νοικοκυριά όσο και για τη βιομηχανική παραγωγή και θα οδηγούσε σε ακρίβεια (που ήδη υπάρχει), σε ανεργία, σε επιδείνωση των δημοσιοοικονομικών δεδομένων, και άλλες σημαντικές συνέπειες.

Βραχυ-μεσοπρόθεσμα, όμως, η επιβολή ενός ολικού εμπάργκο από την Ε.Ε. είναι εφικτη, καθώς η τελευταία θα έχει το χρόνο να αναδιατάξει το ενεργειακό μείγμα της, επενδύοντας στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, στις εγκαταστάσεις LNG και στις έρευνες για ανάπτυξη του υδρογόνου και της πυρηνικής σύντηξης ως πηγές ενέργειας. Το φυσικό αέριο θεωρείται, άλλωστε, ως το μεταβατικό καύσιμο πριν από την ανάπτυξη των δύο τελευταίων.

Πριν λίγα χρόνια ακούγαμε ότι οι πόλεμοι του 21ου αιώνα θα είναι οικονομικοί. Τώρα βλέπουμε τανκς, πυροβολικό ακόμα και απειλές για πυρηνικά. Τι ισχύει τελικά;

Τίποτα δεν είναι απόλυτο. Οι πόλεμοι του μέλλοντος θα είναι κυρίως οικονομικοί, αλλά οι συμβατικοί πόλεμοι δεν θα εκλείψουν. Θα υπάρχουν πάντα παρανοϊκοί ηγέτες για τους οποίους η ανθρώπινη ζωή δεν έχει καμία αξία. Θα τους αρκεί να έχουν ένα δικό τους απομονωμένο από τον κόσμο δοβλέτι με φοβισμένους και οσφυοκάμπτες υπηκόους και όχι ένα κράτος με ελεύθερους πολίτες που σέβονται τη δική τους ανθρώπινη ύπαρξη και των γειτόνων.

Θα τους αρκεί να έχουν οι υπήκοοί τους μια ζωή γκρίζα και άθλια και οι ίδιοι να απολαμβάνουν τα ελέη του πλούτου. Ωστόσο, οι οικονομικοί πόλεμοι έχουν πλέον πυρηνική ισχύ και στο τέλος θα βγαίνουν νικητές. Ο χρηματοοικονομικός και εμπορικός αποκλεισμός της Ρωσίας από τη Δύση θα επιβεβαιώσει σε σύντομο χρονικό διάστημα τη διαπίστωση αυτή.

Τελικά, πόσο πιθανό είναι να πτωχεύσει η Ρωσία αν ο πόλεμος τραβήξει σε μάκρος;

Εάν ο πόλεμος διαρκέσει μερικές εβδομάδες ακόμα, η χρεοκοπία της Ρωσίας θα έλθει ως φυσικό επακόλουθο. Συνεπώς, το ερώτημα είναι όχι αν θα χρεοκοπήσει αλλά πότε. Εξαρτάται από το πόσος χρόνος θα χρειαστεί για να αναλωθούν τα κεφαλαιακά αποθέματα της χώρας που, στην έναρξη του πολέμου, υπολογίζονταν σε 640 δις δολάρια, από τα οποία τα μισά έχουν δεσμευθεί στις δυτικές τράπεζες.

Αν σκεφθεί κανείς ότι το ρούβλι υποτιμήθηκε κατά 50% από την αρχή του πολέμου, μπορεί να υπολογίσει ότι τα εναπομείναντα κεφαλαιακά αποθέματα δεν ξεπερνούν τα 150 δις δολάρια. Βέβαια, ένα αυταρχικό κλεπτοκρατικό καθεστώς, όπως του Vladimir Putin, που δεν τιμά τη διαφάνεια, μπορεί να διαθέτει και άλλα αποθηκευμένα κεφάλαια, τα οποία είναι άγνωστα στη διεθνή κοινότητα.

Συνεπώς, κάθε πρόβλεψη για το χρόνο της χρεοκοπίας θα ήταν παρακινδυνευμένη. Πάντως, η Morgan Stanley προβλέπει χρεοκοπία της Ρωσίας στα μέσα Απριλίου, ενώ η Fitch άμεσα.

* Ο Δρ Ανδρέας Μήλιος είναι διδάκτορας Πολιτειολογίας του Πανεπιστημίου της Φρανκφούρτης και οικονομολόγος με ειδίκευση στο Μάρκετινγκ και συγγραφέας 9 βιβλίων. Τα επιστημονικά του ενδιαφέροντα εστιάζονται στο Επικοινωνιακό Μάρκετινγκ και στην οργάνωση και λειτουργία της άμεσης δημοκρατίας.

Δίδαξε και διδάσκει για πολλά χρόνια στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, στο Πανεπιστήμιο Πειραιά, στην Ελληνική Εταιρεία Διοίκησης Επιχειρήσεων, στην Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης και σε ιδιωτικά κολέγια.

Έχει προσφέρει συμβουλευτικές υπηρεσίες σε πολλές επιχειρήσεις. Διετέλεσε Εθνικός Εμπειρογνώμονας στα Ηνωμένα Έθνη, Πρόεδρος του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Αναπληρωτής Πρόεδρος του ταμείου ασφάλισης ΤΑΥΤΕΚΩ, Ειδικός Επιστήμονας στον Συνήγορο του Πολίτη και Ειδικός Σύμβουλος στο Υπουργείο Υγείας.