Το αρχικό όνομα του ΠΑΣΟΚ θύμιζε κάτι τελείως διαφορετικό

Προοίμιο

Το καλοκαίρι του 1974 είχε μια επίγευση χαράς, αλλά και μια αγωνία για το μέλλον της χώρας. Η Χούντα έριχνε αυλαία στο κυνικό θέατρό της, στις 24 Ιουλίου 1974. Εκείνη την εποχή βούιζαν οι φήμες πως ο εξόριστος στον Καναδά, Ανδρέας Παπανδρέου θα επέστρεφε στην χώρα για να ηγηθεί κομματικού συνδυασμού. Οι φωνές που έκαναν λόγο για επανασύσταση της προ-δικτακτορικής Ένωσης Κέντρου δεν ήταν λίγες. Ο 55χρονος τότε, Ανδρέας Παπανδρέου, που περιέγραφε σκωπτικά την μεταπολίτευση ως ‘μια αλλαγή φρουράς του ΝΑΤΟ στην Ελλάδα”.

Στις 6 Αυγούστου εκείνης της χρονιάς, ο Ανδρέας Παπανδρέου συγκάλεσε για πρώτη και τελευταία φορά το εθνικό συμβούλιο του Πανελληνίου Απελευθερωτικού Κινήματος (ΠΑΚ), της αντιστασιακής οργάνωσης, που είχε ιδρύσει κατά τη διάρκεια της δικτατορίας και ευαγγελιζόταν την πτώση της χούντας και “την πραγματοποίηση ριζικών αλλαγών, με τελικό στόχο το σοσιαλιστικό μετασχηματισμό της ελληνικής κοινωνίας”. Στη διάσκεψη συμμετείχαν 80 άτομα, τα οποία αποφάσισαν την διάλυση του ΠΑΚ και την μετεξέλιξή του σε νέο πολιτικό σχηματισμό με ένα σοσιαλιστικό πυρήνα ιδεών.

Το νέο κόμμα, τα πρώτα προβλήματα

Η ‘ελαφρά ταξιαρχία’ της Ένωσης Κέντρου, μια εμβληματική ομάδα πολιτικών προσωπικοτήτων, αποτελούμενη από τους Αντώνη Λιβάνη, Γιάννη Αλευρά και  Γιάννη Χαραλαμπόπουλο, ζητούσε επίμονα από τον Ανδρέα να ηγηθεί μιας ανανεωτικής εκδοχής της Ένωσης Κέντρου, όμως αυτή η συζήτηση δεν οδήγησε πουθενά. Ο Ανδρέας Παπανδρέου είχε πάρει ήδη τις αποφάσεις του: Ήταν δοσμένος ψυχή και σώμα στην ίδρυση ενός νέου πολιτικού σχηματισμού. Η ιδρυτική του διακήρυξη είχε αρχίσει ήδη να σμιλεύεται.

Στις 18 Αυγούστου 1974, ο Ανδρέας επισκέφθηκε το Α’ Νεκροταφείο για να προσκυνήσει στον τάφο του πατέρα του, Γεωργίου Παπανδρέου, μια κίνηση που από τους πολιτικούς ρεπόρτερ της εποχής εκλήφθηκε ως προαναγγελία πολιτικών εξελίξεων. Ήταν μια τελευταία στιγμή γαλήνης πριν από το ‘τσουνάμι’.

Το όνομα

Ο Ανδρέας μελετούσε κάθε λεπτομέρεια σχετικά με την ιδρυτική διακύρηξη του νέου κόμματος, δίπλα σε λιγοστούς συνεργάτες. Ως όνομα, πρότεινε το ‘Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα για την Αναγέννηση της Ελλάδας’, αλλά ο όρος ‘αναγέννηση’ δεν συνάντησε εν τέλει, αρκετούς υποστηρικτές. Η ονομασία κρίθηκε ως απαρχαιωμένη, ενώ υπήρξαν και ορισμένοι που εξέφρασαν την άποψη πως παρέπεμπε σε σύνθημα από την εποχή της χούντας. Μια αντι-πρόταση του Αντώνη Λιβάνη για αντικατάσταση του όρου ‘σοσιαλιστικό’ με τη λέξη ‘δημοκρατικό’, επίσης απορρίφθηκε. Το σήμα του κόμματος, ένα “σύμπλεγμα κυκλικό, περιβαλλόμενον υπό του τίτλου του κόμματος, εντός δε του κύκλου αποτύπωμα ανατέλλοντος ηλίου”, όπως το περιέγραφε η καταχώρησή του στον Άρειο Πάγο, πατενταρίστηκε σύμφωνα με την Καθημερινή, από την ομάδα των ‘μηχανικών’ (Γεννηματάς, Τσοχατζόπουλος, Γείτονας), ως προϊόν έμπνευσης από μικρή ομάδα Τροτσκιστών.

ΠΣΚ;

Η επίσημη παρουσίαση του νέου κόμματος έγινε στις 3 Σεπτεμβρίου 1974, στο ξενοδοχείο King Palace στην ΑΘήνα, με 150 παρόντες, που αποτέλεσαν και τον ιδρυτικό πυρήνα της παράταξης. Ανάμεσά τους, ο Κώστας Λαλιώτης, ο Απόστολος Κακλαμάνης, ο Σάκης Πεπονής, η φοιτήτρια και μέλος του ΠΑΚ Αγγλίας, Βάσω Παπανδρέου και οι προερχόμενοι από την παράταξη της Δημοκρατικής Άμυνας, Κώστας Σημίτης, Σάκης Καράγιωργας (θρυλική μορφή της αντίστασης κατά της χούντας), ο Μανώλης Δελούκας και ο Χρήστος Ροκόφυλλος.

Τις πρώτες ημέρες από την γέννηση του ΠΑΣΟΚ, οι αναφορές του στον Τύπο της εποχής περιείχαν ένα μυστηριώδες ‘ΠΣΚ’. Ο άνθρωπος που καθιέρωσε το ακρώνυμο ‘ΠΑΣΟΚ’, ήταν ο τότε πολιτικός συντάκτης του Βήματος (μετέπειτα ιδρυτής του ΔΟΛ) Σταύρος Ψυχάρης,

Το κεντρικό σύνθημα που αναφερόταν  στη διακήρυξη και καθορίζει τις αρχές του νέου κόμματος, ήταν το τετράπτυχο “Εθνική Ανεξαρτησία – Λαϊκή Κυριαρχία – Κοινωνική Απελευθέρωση – Δημοκρατία”. To ΠΑΣΟΚ έζησε τέσσερις δεκαετίες, δημιούργησε κοινωνική ευμάρεια και ευημερία, απαξιώθηκε και έπειτα αποθεώθηκε από το σύνολο της ελληνικής κοινωνίας και σήμερα, παρά τη νέα μετεξέλιξη του ως ‘ΚΙΝΑΛ’, ο ίσκιος του παραμένει βαρύς πάνω από την Ελλάδα της Οικονομικής Κρίσης και του Covid-19.