To σκληρό τέλος του Aldo Moro στα χέρια των Ερυθρών Ταξιαρχιών

Την προηγούμενη μέρα, στις 9 η ώρα το πρωί, η Via Mario Fani στη Ρώμη έγινε μάρτυρας ενός σκηνικού βγαλμένου από κατασκοπική ταινία. Δύο αυτοκίνητα έκλεισαν τον δρόμο στο Fiat 130 όπου επενέβαινε ο Ιταλός πολιτικός. Έντεκα οπλισμένα μέλη των Ερυθρών Ταξιαρχιών, ντυμένα με στολές της Alitalia για να μην κινήσουν υποψίες, πετάχτηκαν έξω. Πυροβόλησαν 91 φορές με τις 45 να βρίσκουν τον στόχο. Οι πέντε αστυνομικοί της φρουράς του έπεσαν νεκροί. Ο Aldo Moro τραυματίστηκε ελαφρά και φυγαδεύτηκε όπως-όπως από τους τρομοκράτες.

Η κομβική στιγμή

Στις τελευταίες εκλογές οι Χριστιανοδημοκράτες (DC) είχαν βγει πρώτοι με ελάχιστη διαφορά από το Κομμουνιστικό Κόμμα του Ευρωκομμουνιστή Enrico Berlinguer (PCI). Η Ιταλία ζούσε κρίσιμες στιγμές καθώς διαφαινόταν για πρώτη φορά η πιθανότητα ενός τέτοιου συνασπισμού. Τη μέρα που ο Aldo Moro έπεφτε θύμα απαγωγής, ο Giulio Andreotti του DC ήταν έτοιμος να ορκιστεί Πρόεδρος μίας συγκυβέρνησης, όπου για πρώτη φορά μετά το 1946 οι Κομμουνιστές θα συμμετείχαν ενεργά.

Φυσικά, οι συσχετισμοί άλλαξαν άρδην καθώς ο άνθρωπος που θεωρήθηκε ένας από τους αρχιτέκτονες του «ιστορικού συμβιβασμού» βρισκόταν στα χέρια των Ερυθρών Ταξιαρχιών. Έτσι, το PCI δεν μπορούσε να αναλάβει κομβικό ρόλο στη νέα κυβέρνηση.

Οι Brigate Rosse δεν ήταν μία οργάνωση αποτελούμενη από λίγους μπαρουτοκαπνισμένους τρομοκράτες. Αντίθετα, αριθμούσαν χιλιάδες μέλη εκείνη την εποχή. Στο πρόσωπο του Aldo Moro έβλεπαν τον άνθρωπο που θα ένωνε τους δύο αντίθετους πόλους ενός πολιτικού συστήματος. Κάτι, που όπως έδειξε αργότερα η ιστορία, μάλλον δεν ήθελε κανείς.

Η ομηρία του Aldo Moro

Ένα διαμέρισμα στη Via Camillo Montalcini της Ρώμης ή κάποιο σπίτι με θέα τη θάλασσα; Η ακριβής τοποθεσία του πρώην Ιταλού Πρωθυπουργού μετά την απαγωγή αποτελεί, μέχρι σήμερα, θέμα debate. Όπως, δηλαδή, σχεδόν το καθετί που σχετίζεται με την «Υπόθεση Aldo Moro». Μάλιστα, οι απαγωγείς φρόντιζαν να θολώνουν με κάθε τρόπο το μέρος που φυλούσαν τον κρατούμενό τους σε μία ομηρία η οποία διήρκεσε συνολικά 55 μέρες.

Ο Aldo Moro έγραψε 86 γράμματα όσο ήταν όμηρος· άλλα με αποδέκτη την οικογένειά του, άλλα πολιτικούς και άλλα τον Πάπα της Ρώμης. Κάποια από αυτά έφτασαν μέχρι τον προορισμό τους ενώ κάποια άλλα βρέθηκαν μετά τη λήξη του δράματος. Φαίνεται ότι ποτέ δεν έπεσε θύμα βασανισμού από τα μέλη των Ερυθρών Ταξιαρχιών. Την ίδια, όμως, στιγμή δεν ήταν λίγες εκείνες οι φωνές που έκαναν λόγο για «σύνδρομο Στοκχόλμης» από πλευράς του.

«Η ανάκριση, της οποίας το περιεχόμενο είναι ήδη γνωστό, συνεχίζεται με την πλήρη συνεργασία του κρατούμενου» έγραφαν οι απαγωγείς, σε μία από τις πολλές επικοινωνίες τους, με τις αρχές και τα ΜΜΕ. «Οι απαντήσεις του ξεκαθαρίζουν όλο και περισσότερο τις αντεπαναστατικές προθέσεις των καπιταλιστικών κέντρων εξουσίας· ορίζουν ξεκάθαρα τις γραμμές αλλά και τον τρόπο με τον οποίο το “νέο” καθεστώς εργάζεται για την εγκαθίδρυση της ιμπεριαλιστικής τάξης πραγμάτων με όχημα τις πολυεθνικές εταιρείες στη χώρα μας, μίας τάξης πραγμάτων όπου οι Χριστιανοδημοκράτες παίζουν κομβικό ρόλο».

Ολόκληρη η Ιταλία, από το κοινοβούλιο μέχρι το πιο μικρό χωριό, βρισκόταν στο πόδι. Οι Ερυθρές Ταξιαρχίες ζητούσαν την απελευθέρωση συντρόφων τους από τις φυλακές αλλιώς θα εκτελούσαν τον Aldo Morο. Έπρεπε το κράτος να διαπραγματευτεί με τους τρομοκράτες ή όχι; Δεν ήταν απλά λύτρα στη μέση, η ζωή ενός επιφανούς πολιτικού παιζόταν κορώνα γράμματα. Τρία παιδιά θα έχαναν τον πατέρα τους και μία γυναίκα τον άντρα της.

«Δεν μπορώ παρά να μιλήσω για τη μοχθηρία των Χριστιανοδημοκρατών που δε συντάσσονται με τη θέση μου […] Όσο για τον Zaccagnini (σ.σ: αρχηγός των Χριστιανοδημοκρατών); Πώς μπορεί να κάθεται ήσυχος στη θέση του; Και ο Cossiga (σ.σ: Υπουργός Εσωτερικών) δεν μπορούσε να σκεφτεί κάποια λύση; Το αίμα μου θα πέσει πάνω τους» έγραφε -ή φέρεται να έγραφε- ο Aldo Moro σε επιστολή του.

Κανείς, ποτέ μέχρι σήμερα, δεν μπόρεσε να πει με απόλυτη σιγουριά αν τα λόγια αυτά ανήκαν στον Ιταλικό πολιτικό ή αν οι απαγωγείς του τον πίεσαν να τα γράψει.

Ένα μπερδεμένο κουβάρι γεμάτο συμφέροντα

Το άνοιγμα του Aldo Moro προς το Κομμουνιστικό Κόμμα δεν ήταν κάτι που έβλεπαν με καλό μάτι οι Αμερικανοί, καθώς μπορούσε να αλλάξει τις ισορροπίες στη Νότια Ευρώπη. Παράλληλα, η Σοβιετική Ένωση δεν είχε καμία διάθεση να παρακολουθήσει την άνοδο ενός κομμουνιστικού κόμματος στην εξουσία -το οποίο μάλιστα είχε πάψει να ακολουθεί τη γραμμή της από το 1968- μέσα από την οδό της αστικής δημοκρατίας.

Αλήθεια ή ψέματα, υπερβολές ή όχι, αυτά ήταν τα όσα έγραφε, εκείνες τις δύσκολες μέρες, ο δημοσιογράφος Carmine “Mino” Pecorelli, ο οποίος είχε επαφές ακόμα και στις ιταλικές μυστικές υπηρεσίες. Δεν μπόρεσε, όμως, να αποδείξει τίποτα, αφού έναν χρόνο περίπου μετά τη λήξη της ομηρίας σκοτώθηκε και ο ίδιος από πυρά αγνώστων.

«Πρέπει να βάλεις ένα τέλος στο πολιτικό σου πλάνο, το οποίο θέλει τη συνεργασία όλων των δυνάμεων της χώρας σου. Ή θα σταματήσεις όσα κάνεις τώρα ή θα τιμωρηθείς άσχημα για αυτά» ήταν οι απειλές που χρησιμοποίησε ο διαβόητος Αμερικανός διπλωμάτης Henry Kissinger προς τον Aldo Moro στα μέσα της δεκαετίας του 1970, σύμφωνα με δηλώσεις που έκανε αργότερα η γυναίκα του τελευταίου. Ο Kissinger φυσικά αρνήθηκε μετά βδελυγμίας οποιαδήποτε εμπλοκή.

Οι μαρτυρίες του Steve Pieczenik, ειδικού στις διαπραγματεύσεις και μυστικού απεσταλμένου των ΗΠΑ, είναι ακόμα πιο διαφωτιστικές: «Βρέθηκα σε ένα δωμάτιο γεμάτο με πολιτικούς που όλοι γνώριζαν καλά τον Moro και πώς να το πω; Ένιωθα ότι κανείς δεν τον συμπαθούσε ιδιαίτερα, ακόμα και ο Cossiga (σ.σ: ανήκαν στο ίδιο κόμμα). Ήταν φανερό πως δε μιλούσα σε συμμάχους. Μετά από λίγο καιρό κατάλαβα ότι όσα λέγαμε στο δωμάτιο δεν έμεναν μέσα σε αυτό».

Πώς ακριβώς περιγράφει την πολιτική κατάσταση που είδε από κοντά στο τραπέζι των διαβουλεύσεων; «Η ιταλική Δεξιά ήθελε τον θάνατο του Moro, οι Ερυθρές Ταξιαρχίες τον ήθελαν ζωντανό, ενώ το Κομμουνιστικό Κόμμα (PCI), εξαιτίας της σκληρής πολιτικής του στάσης, δεν ήταν διατεθειμένο να διαπραγματευτεί με τους τρομοκράτες. O Francesco Cossiga, από την πλευρά του, τον ήθελε ζωντανό αλλά πολλές άλλες “δυνάμεις” της χώρας όχι».

Γιατί όμως να πιστέψουμε ένα πράκτορα των ΗΠΑ που άνοιξε πολλά χρόνια μετά το στόμα του; Το μπερδεμένο γαϊτανάκι του τρόμου είχε δεκάδες απολήξεις. Μάλιστα, η μία ακουγόταν πιο παράξενη, πιο περίεργη από την άλλη: Γερμανοί τρομοκράτες της RAF, Ισραηλινοί κατάσκοποι που έχουν εισχωρήσει στις Brigate Rosse, ακροδεξιές ομάδες που δρουν με λεφτά της CIA, μαφιόζοι με επαφές στα πιο υψηλά ιταλικά κλιμάκια, λίστες της KGB, μασόνοι δικαστές και βρώμικοι αστυνομικοί.

Όλα αυτά παραμένουν, μέχρι σήμερα, θεωρίες με αποχρώσες ενδείξεις. Καμία συνωμοσία δεν αποδείχθηκε ποτέ πέρα από την απαγωγή και την τραγική της κατάληξη. Οι αρχές δεν κατάφεραν να βρουν γραμμή συνεννόησης με τις Ερυθρές Ταξιαρχίες και εκείνες τήρησαν τις απειλές τους.

Ο θάνατος του Aldo Moro

«Σε φιλώ για τελευταία φορά» έγραφε ο επιφανής Ιταλός πολιτικός σε μία από τις τελευταίες επιστολές προς τη γυναίκα του, τη μέρα που οι Brigate Rosse είχαν αποφασίσει την εκτέλεσή του. «Αγαπημένη μου Norina, μου είπαν ότι θα με σκοτώσουν σε λίγο» ήταν τα λόγια που χρησιμοποίησε ο Aldo Moro σύμφωνα με την ιταλική εφημερίδα Il Tempo.

Ακόμα, όμως, και αυτά αμφισβητούνται. Το μόνο πράγμα, τελικά, που είναι σίγουρο είναι η τραγική κατάληξη: οι εκτελεστές του τον έβαλαν σε ένα πορτμπαγκάζ, του έριξαν από πάνω ένα κόκκινο σεντόνι, τον πυροβόλησαν, οι σφαίρες τρύπησαν τους πνεύμονές και, τελικά, παράτησαν το πτώμα του μέσα σε ένα Renault. Ο αστικός μύθος θέλει το συγκεκριμένο σημείο της Ρώμης να απέχει σχεδόν το ίδιο τόσο από τα γραφεία του Χριστιανοδημοκρατικού όσο και από εκείνα του Κομμουνιστικού Κόμματος.

Η απαγωγή χρειάστηκε μερικά λεπτά για να πραγματοποιηθεί. Η ομηρία διήρκεσε 55 μέρες. Σαράντα τρία ολόκληρα χρόνια μετά όμως, η «Υπόθεση Aldo Moro» δε μοιάζει να έχει εξιχνιαστεί πλήρως. Το δικό της φάντασμα σκεπάζει την ιταλική πολιτική σκηνή. Η omerta όλων των πλευρών μάλλον νίκησε την αλήθεια.