Xi Jinping: O άγνωστος ηγέτης μιας Υπερδύναμης

Αυτή η αλλαγή έρχεται μαζί με μια εντυπωσιακά γρήγορη αλλαγή στην καθημερινή ζωή εκατοντάδων εκατομμυρίων Κινέζων οι οποίοι βλέπουν τα εισοδήματά τους να αυξάνονται διαρκώς, κάτι που προκύπτει από μια πρωτοφανή οικονομική ανάπτυξη που βιώνει η Κίνα την τελευταία δεκαετία. Ένας μέρος αυτή της βελτίωσης του βιοτικού επιπέδου των Κινέζων πολιτών το πιστώνεται ο Xi Jingpong. Πιστώνεται όμως και ιστορίες καθεστωτικής και απολυταρχικής διακυβέρνησης. Ποιος όμως είναι ο ηγέτης της Κίνας;

Παιδί μιας γραφειοκρατικής ελίτ

O Xi Jinping γεννήθηκε το 1953 στο Πεκίνο από μια οικογένεια που βρέθηκε και κινήθηκε μέσα στην κινεζική ελίτ. Ο πατέρας του, Xi Zhongxun υπήρξε υψηλόβαθμο στέλεχος στη μαοϊκή διοίκηση φτάνοντας να γίνει μέχρι και Αντιπρόεδρος του Εθνικού Λαϊκού Συμβουλίου της Κίνας, του νομοθετικού σώματος της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας.

Το 1962 όμως η ανέλιξη της οικογένειας στις γραφειοκρατικές ελίτ της Κίνας έλαβε τέλος με μια δραματική τροπή. Λίγα χρόνια πριν την Πολιτισμική Επανάσταση του Μάο -που σκοπό είχε να κάνει εκκαθαρίσεις στα υψηλόβαθμα στελέχη του κράτους,  πατέρας του Jinping εκδιώχθηκε από το Κόμμα και στάλθηκε να δουλέψει σε ένα εργοστάσιο της επαρχίας Ηenan. Ο Xi κατηγορήθηκε ότι υπήρξε μέλος μιας ομάδας που εναντιωνόταν στο Κόμμα και τις αποφάσεις του. Kατά τη διάρκεια της Πολιτισμικής Επανάστασης μάλιστα, ο Xi ο πρεσβύτερος φυλακίστηκε στην Κίνα περνώντας σημαντικό μέρος της ζωής του ως κρατούμενος. Αυτή η τροπή προφανώς και επηρέασε και τον γιο του.

AP Photos / Andy Wong

To 1969 oι σπουδές του νεότερου Xi διακόπτονται και ο ίδιος στέλνεται να δουλέψει ως αγρότης σε ένα πολύ φτωχό χωριό της κινεζικής επαρχίας. Εκεί έζησε 7 πολύ δύσκολα χρόνια, μέσα σε μια σπηλιά, μια συνθήκη που δυσχεραίνει το γεγονός ότι ο ίδιος έζησε μια άνετη παιδική ηλικία. Ο ίδιος ομολογεί ότι  δεν τα κατάφερνε στη χειρωνακτική εργασία. Όπως δήλωνε αργότερα, οι συνάδελφοί του τον βαθμολογούσαν με 6 στα 10 “χαμηλότερα και από τον βαθμό που έπαιρναν οι γυναίκες”, σε μια δήλωση που δεν υπηρετεί και πολύ την ισότητα των φύλων. Παρόλα αυτά, η επταετία αυτή έγινε αργότερα μέρος της πολιτικής του ρητορικής και της ηγετικής φυσιογνωμίας που θέλησε να χτίσει. Την εικόνα του ανθρώπου που βασανίστηκε και αναγκάστηκε να ξεκινήσει από τα πολύ χαμηλά.

Η αναρρίχηση στην εξουσία

Παρά τις δυσκολίες και την αντιμετώπισή του από το κράτος, ο Χi από νωρίς προσπάθησε να ακολουθήσει και ο ίδιος τα βήματα του πατέρα του. Ως προς την πολιτική καριέρα. Κατάφερε να ενταχθεί στη Νεολαία του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας, μετά από 7 απορρίψεις των αιτημάτων του. Το 1974 έγινε επίσημο μέλος του Κόμματος και άρχισε να σπουδάζει χημικός μηχανικός στο Πανεπιστήμιο Tsinghua του Πεκίνου.Από το 1979, όταν και αποφοίτησε από το Πανεπιστήμιο, ο Xi είχε μια σταθερά ανοδική σταδιοδρομία υπηρετώντας το Κόμμα από διάφορες θέσεις σε 4 διαφορετικές επαρχίες της Κίνας.

Μάλιστα την πολιτική του σταδιοδρομία την συνέδεσε και με τις σπουδές του. Το 2002 ο ίδιος αποφοίτησε με διδακτορικό στη νομική από το Πανεπιστήμιο Tsinghua. Το 2007 ο ίδιος ανέλαβε τη διοίκηση της Shanghai. Σε όλη αυτή την πορεία του ίδιος ακολουθούσε πιστά την κομματική γραμμή χωρίς να την παρακάμπτει ούτε σε λεπτομέρειες της καθημερινότητάς του. Εδώ δεν ακολούθησε τα βήματα του πατέρα του.

Αυτή του η επιμονή τον οδήγησε στην κεντρική πολιτική σκηνή της χώρας. Και μάλιστα πολύ γρήγορα. Το 2008 ο ίδιος αναλαμβάνει αντιπρόεδρος της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας. Από αυτή τη θέση ο Xi έδειξε ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον σχετικά με τις διεθνείς σχέσεις και τη δημόσια εικόνα της Κίνας. Ένα ενδιαφέρον που για τη γραφειοκρατική ελίτ του Κόμματος ήταν περιορισμένο. Ο ίδιος είχε αρχίσει ήδη να θεωρείται όμως ένας από τους επικρατέστερους αντικαταστάτες του Ηu Jintao, ο οποίος ήταν ο Γενικός Γραμματέας του Κόμματος από τον Νοέμβριο του 2002. Από τη θέση του ανιπροέδρου είχε αναλάβει καθήκοντα ζωτικής σημασίας για την Κίνα. Για παράδειγμα, οι Ολυμπιακοί Αγώνες της ίδιας χρονιάς αλλά και η σχέση της ενδοχώρας με το Hong-Kong. Μετά την επιτυχία του στη διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων ο ίδιος ανέλαβε τις προετοιμασίες για την επέτειο των 60 χρόνων ύπαρξης της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας.

Η εμπλοκή του σε σχετικά ασφαλείς διοικητικές θέσεις με ιδιαίτερο συμβολικό βάρος αύξησαν την ισχύ του εντός του Κόμματος. Το ίδιο και τη δημοτικότητά του. Ο ίδιος τα επόμενα χρόνια ταξίδεψε ως υψηλόβαθμος αξιωματούχος της Κίνας σε πολλές χώρες του κόσμου. Τελικά στις 15 Νοεμβρίου του 2012 πράγματι εξελέγη Γενικός Γραμματέας του Κόμματος και Πρόεδρος της Κεντρικής Επιτροπής. Αυτόν τον έκανε τον (ανεπίσημο ακόμα) ηγέτη της Κίνας. Έμενε μόνο η επισημοποίηση της θέσης του.

Μια νέα εποχή για την Κίνα

Αμέσως την επόμενη μέρα από την εκλογή του, όπως είναι η παράδοση, ο Xi Jinping ως Γενικός Γραμματέας του Κόμματος πια απευθύνθηκε στον κινεζικό λαό. Από την πρώτη στιγμή φάνηκε ότι η ηγεσία του δεν θα θύμιζε σε τίποτα τους γραφειοκράτες που προηγήθηκαν. Ο Xi δεν χρησιμοποίησε συνθήματα και δεν αναφέρθηκε πουθενά στον προκάτοχό του. Αντιθέτως, μίλησε για τα προβλήματα που αντιμετωπίζει το Κόμμα. Επικεντρώθηκε στη διαφθορά αλλά και στην απόσταση των μελών από την καθημερινότητα των απλών πολιτών. Ταυτόχρονα, υποσχέθηκε ότι ο μέσος Κινέζος πολίτης θα δει βελτίωση στην καθημερινότητά του. “Καλύτερη εκπαίδευση, πιο σταθερή εργασία, αύξηση στα εισοδήματα, καλύτερη κοινωνική ασφάλιση και δομές υγείας, καλύτερα σπίτια αλλά και ένα πιο όμορφο περιβάλλον, ώστε οι Κινέζοι να δουν τα παιδιά τους να μεγαλώνουν σε καλύτερες συνθήκες, να βρίσκουν καλύτερες δουλειές και να ζήσουν καλύτερα από τους γονείς τους”.

Στις 14 Μαρτίου του 2013 ο ίδιος εξελέγη από το Κοινοβούλιο ο νέος Πρόεδρος. Έτσι, ανέλαβε και επίσημα πια την ηγεσία της πολυπληθέστερης χώρας του πλανήτη. Η ταχύτητα με την οποία συγκέντρωσε στο πρόσωπό του τις εξουσίες (Γενικός Γραμματέας, Πρόεδρος Κεντρικής Επιτροπής και Πρόεδρος της ΛΔΚ) ήταν πρωτοφανής για την μετά τον Μάο Κίνα. Προκειμένου μάλιστα να πλαισιώσει το πολιτικό του όραμα ο Xi δημιούργησε και χρησιμοποίησε πολλές φορές τον όρο “Κινεζικό Όνειρο”.  Μέρος αυτού ήταν η βελτίωση των συνθηκών ζωής του καθημερινού Κινέζου πολίτη, η ενίσχυση του στρατού, η αναμόρφωση των κρατικών δομών, ο σοσιαλισμός και φυσικά η δόξα στο κινεζικό έθνος.

Ταυτόχρονα, ο ίδιος ξεκίνησε ένα τεράστιο πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων στο κινεζικό κράτος και στην κινεζική οικονομία. Στον πυρήνα αυτών των μεταρρυθμίσεων μπήκε η θεώρηση ότι οι αγορές θα παίξουν “αποφασιστικό ρόλο” (αντί για “βασικό” όπως ήταν προηγουμένως διατυπωμένος) στη διανομή των οικονομικών πόρων. Ως εκ τούτου το κράτος και η κυβέρνηση θα αφήσουν μέρος της παρέμβασής του στην οικονομία. Τελικά θα επικεντρωθούν στην μακροοικονομική διαχείριση, στη ρύθμιση της αγοράς, στις δημόσιες υπηρεσίες, στην ασφάλεια και στην προστασία του περιβάλλοντος. Αυτές οι αποφάσεις ήταν απλά η συνέχεια μιας εικοσαετούς διακυβέρνησης που είχε ανοίξει την πόρτα στον ανταγωνισμό και στις αγορές. Μιας διακυβέρνησης πολύ μακριά στην πράξη από τη σοσιαλιστική και μαοϊκή ρητορική που ενστερνιζόταν.

Ταυτόχρονα, η Κίνα άνοιξε εμπορικούς διαύλους επικοινωνίας με το μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη, επενδύοντας δισεκατομμύρια σε υποδομές, λιμάνια, Μέσα Μαζικής Μεταφοράς. Ο Xi είχε δηλώσει ότι ο κόσμος πρέπει να μάθει την Κίνα και η Κίνα πρέπει να μάθει τον κόσμο. Η αλήθεια είναι ότι πλέον η ίδια δεν είναι απλά υπερδύναμη αλλά βλέπει και τον εαυτό της ως τέτοια. Oι ρυθμοί ανάπτυξης της κινεζικής οικονομίας συνεχίζουν να είναι εντυπωσιακοί αλλά έχουν αρχίσει να επιβραδύνονται. Τ 2007 η κινεζική οικονομία εκτοξεύτηκε με ένα ποσοστό 14,2% ανάπτυξης. Από το 2015 και έκτοτε όμως αυτή έχει σταθεροποιηθεί γύρω στο 6%. Παρά τον περιορισμό αυτό, ο μέσος Κινέζος πολίτης πράγματι έχει γνωρίσει μια εντυπωσιακή βελτίωση του βιοτικού του επιπέδου.

Η αυταρχικότητα και τα ανθρώπινα δικαιώματα

Ο ίδιος σε αντίθεση με τους γραφειοκράτες προκατόχους του δίνει μεγάλη βάση στη δημόσια εικόνα του. Πολύ συχνά στον καθεστωτικό λόγο αλλά και στα σπίτια των απλών Κινέζων αναφέρεται ως “Θείος Ji”. Αυτή η πατρική φιγούρα μοιάζει να πιάνει, καθώς ο ίδιος έχει εξαιρετικά ποσοστά αποδοχής στην Κίνα. Υποβοηθούμενα βέβαια από τη βελτίωση στην καθημερινότητα του Κινέζου πολίτη αλλά και από την άκριτη υποστήριξη των media. Ένα poll που έκανε το βρετανικό YouGov βρήκε πως το 22% των Κινέζων τον κατονόμασαν ως τον άνθρωπο που θαυμάζουν. Ένα ποσοστό που μοιάζει προφανώς αδύνατο για οποιονδήποτε ηγέτη σε δυτική αστική δημοκρατία.

Ταυτόχρονα όμως με το οικονομικό της θαύμα, η Κίνα του Xi έχει να δώσει πολλές ιστορίες ανελευθερίας και καταπάτησης των βασικών δικαιωμάτων. Ακόμα και αν αυτές φορές αυτά υπερπροβάλλονται από μια τελείως αγχωμένη αμερικανική κυβέρνηση που βλέπει να χάνει τα ηνία της παγκόσμιας κυριαρχίας, τα οποία είχε συνηθίσει να ελέγχει. Το πλέον ενδεικτικό της προσωποπαγούς ηγεσίας του Xi είναι το γεγονός ότι η πολιτική του φιλοσοφία εντάχθηκε τον Σεπτέμβριο του 2017 μετά από απόφαση της Κεντρικής Επιτροπής στο Σύνταγμα της χώρας. Μέρος αυτής της φιλοσοφίας του πάντως είναι ότι το μοντέλο της Κίνας είναι ένα μοντέλο που αναγκαστικά λειτουργεί με μια ισχυρή και απολυταρχική διακυβέρνηση. Ο Xi μοιάζει να συγκεντρώνει όλο και περισσότερες εξουσίες.

Πράγματι υπό την ηγεσία του η κινεζική κυβέρνηση είναι πιο απολυταρχική από κάθε άλλη. Τουλάχιστον στη μετά τα γεγονότα στην Τιενανμέν εποχή. Οι διώξεις κατά των αντιφρονούντων αυξήθηκαν, ενώ το ίδιο συνέβη με την παρακολούθηση των πολιτών. Ενδεικτική είναι η απόλυτη στήριξη που παρείχε ο Xi στο Χονγκ Κονγκ για τη βίαιη αντιμετώπιση των εκεί διαδηλώσεων. Ακόμα όμως πιο ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι τo 2018 καταργήθηκε η υποχρέωση του Προέδρου να διοικεί για δύο θητείες. Πρόκειται για κάτι που είχε θεσπιστεί από το 1982. Ήταν ένα από πιο δημοκρατικά χαρακτηριστικά της κινεζικής διακυβέρνησης. Ένα από αυτά που την ξεχώριζαν από τα απολυταρχικά καθεστώτα. Σε κάθε περίπτωση, αυτή η απόφασή του διαβάστηκε ως μια επιβεβαίωση του απολυταρχικού τρόπου διακυβέρνησης αλλά και του στόχου του Χi να γίνει ισόβιος ηγέτης της Κίνας. Η αντιμετώπιση του πλανήτη ήταν χλιαρή. Η Κίνα ελέγχει μεγάλο μέρος της παγκόσμιας οικονομίας.

Ταυτόχρονα, όπως είναι προφανές, ο Xi έχει επιβάλλει λογοκρισία στον Τύπο και στο Ίντερνετ τρέχοντας γιγαντιαίων διαστάσεων προγράμματα ελέγχου των πληροφοριών που διακινούνται μέσω αυτών. Τα social media βρίσκονται υπό διαρκή επιτήρηση. Το ίδιο και η παραγωγή και κατανάλωση ποπ κουλτούρας στη χώρας. Σε σημείο κωμικοτραγικό κάποιες φορές, ώστε να απαγορευτεί το Winnie the Pooh λόγω των memes και των συγκρίσεων ως προς την εμφάνιση του Winnie με τον Πρόεδρο της Κίνας.

H Kίνα μετά τον κορονοϊό

Η έκρηξη του κορονοϊού μπορεί αρχικά να φάνηκε μια πληγή στην εικόνα της Κίνας. Όχι βέβαια γιατί υπάρχουν ιοί με εθνικότητα όπως γελοιωδώς υπαινίσσονται διάφοροι, μεταξύ των οποίων και ο Πρόεδρος Trump. Κυρίως όμως για τον τρόπο που διαχειρίστηκε και προσπάθησε να κρύψει την επερχόμενη κρίση. Ακόμα και τιμωρώντας τον γιατρό Li Wenliang. Τον άνθρωπο που μίλησε πρώτος για τον κορονοϊό.

Η επιτυχής όμως αντιμετώπιση της υγιειονομικής κρίσης έφερε την Κίνα οδηγό στον τρόπο αντιμετώπισης της πανδημίας. Ταυτόχρονα, η ίδια έχει πάρει τον ρόλο του παγκόσμιου ηγέτη, με τις ΗΠΑ παγιδευμένες στις αλλοπρόσαλλες δηλώσεις του Trump. Η Ευρωπαϊκή Ένωση από την άλλη, βρίσκεται σε μια φάση εσωστρέφειας με συγκρούσεις μεταξύ των μελών της. Αυτό που κάποτε έκανε η Δύση, το κάνει τώρα η Κίνα βοηθώντας με τον έναν ή τον άλλο τρόπο χώρες που πλήττονται από την πανδημία. Εξάλλου, νέες εστίες πανδημίας είναι η Ευρώπη και οι ΗΠΑ. Η μάχη για το εμβόλιο είναι ήδη εδώ. Και δεν αφορά μόνο τις φαρμακοβιομηχανίες. Αφορά και τα ίδια τα κράτη.

Ο κόσμος μετά τον κορονοϊό θα είναι ούτως ή άλλως διαφορετικός από αυτό που μέχρι σήμερα ξέραμε. Σε κάθε περίπτωση. Σε αυτούς τους νέους διεθνείς συσχετισμούς που θα προκύψουν επίσης. Η Κίνα είναι εμφανές ότι θα έχει αναβαθμισμένο ρόλο. Θα λειτουργήσει ακόμα περισσότερο ως Υπερδύναμη. Μαζί της αναβαθμισμένο ρόλο θα έχει και ο ηγέτης της. Το πιθανότερο είναι ότι τον επόμενο καιρό οι άνθρωποι που θα ξέρουν το όνομα του ηγέτη της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας θα είναι πολύ περισσότεροι. Τουλάχιστον σε σύγκριση με αυτό που συμβαίνει σήμερα. Οι πανδημίες συχνά επιταχύνουν τα βήματα της ιστορίας. Ίσως το κάνουν και τώρα.