Γιατί τα ανθρώπινα μαλλιά περιορίζονται σε συγκεκριμένα χρώματα

Η φύση είναι ένα αριστούργημα χρωμάτων. Οι ζωντανές αποχρώσεις της φαίνονται παντού: στα ροζ πέταλα των ανθών της κερασιάς, στα μοβ άνθη της πασχαλιάς, που η άνοιξη είναι η εποχή τους, στις τιρκουάζ θάλασσες των νησιών, που θέλουμε να ταξιδέψουμε το καλοκαίρι.

Κι ενώ τα χρώματα της φύσης και των ζώων, κυρίως των πτηνών, των ερπετών και ψαριών, απλώνονται σε μία τεράστια παλέτα με πολλές και διαφορετικές αποχρώσεις, τα πράγματα είναι αρκετά πιο περιορισμένα στα ανθρώπινα μαλλιά. Το φυσικό χρώμα του καθενός και της καθεμιάς περιορίζεται σε λίγες ουδέτερες αποχρώσεις -μαύρο, καφέ (καστανό), ξανθό, κόκκινο (τζίντζερ), γκρι και λευκό-, οι οποίες είναι προκαθορισμένες από το DNA.

Το μυστικό κρύβεται στη μελανίνη

Πρόκειται για μια χρωστική ουσία που παράγεται σε εξειδικευμένα κύτταρα της επιδερμίδας, τα μελανοκύτταρα, τα οποία βρίσκονται ανάμεσα στα κύτταρα της βασικής στιβάδας του δέρματος και τα τριχοθυλάκια (τις ρίζες των τριχών), καθώς και της ίριδας. Η μελανίνη δίνει χρώμα στην κερατίνη, την πρωτεΐνη που σχηματίζει τα μαλλιά και τα νύχια και χωρίς αυτήν, τα μαλλιά μας θα ήταν άχρωμα, όπως και τα νύχια μας. Η μελανίνη υπάρχει και στη γούνα των ζώων, γι’ αυτό και το τρίχωμά τους έχει γενικά τις ίδιες αποχρώσεις με τα ανθρώπινα μαλλιά.

Δύο είναι οι τύποι της μελανίνης, που συμβάλλουν στο χρώμα των μαλλιών: η ευμελανίνη (μια σκούρα χρωστική που ευθύνεται για τα καστανά ή μαύρα μαλλιά) και η φαιομελανίνη (μια ανοιχτή χρωστική ουσία που είναι υπεύθυνη για τα κόκκινα, πορτοκαλί ή κίτρινα μαλλιά). Η ισορροπία μεταξύ αυτών των χρωστικών καθορίζει το χρώμα των μαλλιών. Για παράδειγμα, όσοι έχουν περισσότερη ευμελανίνη έχουν μαύρα μαλλιά, ενώ όσοι έχουν περισσότερη φαιομελανίνη έχουν καστανά μαλλιά. Τα ξανθά μαλλιά είναι αποτέλεσμα χαμηλών επιπέδων και των δύο τύπων μελανίνης.

Καθώς μεγαλώνουμε, ωστόσο, το σώμα μας χάνει μελανοκύτταρα και σταματά να παράγει μελανίνη για τα μαλλιά μας, οδηγώντας σε αναπόφευκτο γκριζάρισμα και τελικά λεύκανση των μαλλιών και γενικότερα, των τριχών του σώματος και του προσώπου.

Το φυσικό χρώμα είναι στα γονίδιά μας

Η ποσότητα μελανίνης που παράγει το σώμα εξαρτάται από το γενετικό μας υλικό. Ένας από τους βασικούς παράγοντες στο χρώμα των μαλλιών είναι το γονίδιο του υποδοχέα μελανοκορτίνης 1 (MC1R), το οποίο επηρεάζει την παραγωγή ευμελανίνης.

Όταν αυτό το γονίδιο είναι ενεργό στα μελανοκύτταρα, τα διεγείρει να παράγουν ευμελανίνη, με αποτέλεσμα την εμφάνιση μίας πιο σκούρας απόχρωση των μαλλιών. Όταν είναι ανενεργό, η φαιομελανίνη παίρνει το προβάδισμα, με αποτέλεσμα να υπάρχουν πιο κόκκινες αποχρώσεις. Το αν αυτό το γονίδιο είναι ενεργό ή όχι εξαρτάται από το DNA του καθενός και της καθεμιάς, και αυτό είναι μόνο ένα γονίδιο σε ένα σύνθετο δίκτυο γενετικών παραγόντων που καθορίζουν το χρώμα των μαλλιών μας.

Καταλαβαίνουμε δηλαδή ότι το τι χρώμα έχουν τα μαλλιά μας δεν είναι μια απλή υπόθεση, αλλά προκύπτει μάλλον από ένα πάντρεμα κληρονομικών χαρακτηριστικών που έχουν περάσει από τους γονείς, τους παππούδες, τους προπαππούδες μας και ούτω καθεξής.

Θα εξελιχθούμε ποτέ ώστε να έχουμε άλλα χρώματα μαλλιών

Αυτό είναι απίθανο να συμβεί, όπως διαβάζουμε, καθώς θα απαιτούσε ριζικές αλλαγές στη δομή της ίδιας της μελανίνης σε μοριακό επίπεδο. Δεδομένου ότι υπάρχουν τουλάχιστον 11 γονίδια που συμβάλλουν στο χρώμα των ανθρώπινων μαλλιών, μια μετάλλαξη ικανή να παράγει ένα νέο, φυσικό χρώμα μελανίνης θα απαιτούσε πολλαπλές πολύ συγκεκριμένες -και εξαιρετικά απίθανες- γονιδιακές μεταλλάξεις.

Προς το παρόν, η μελανίνη και τα χρώματα που παράγει λειτουργούν ως όπλα του σώματός μας ενάντια στον ήλιο.

Οι πιο σκούρες αποχρώσεις των μαλλιών, του δέρματος και των ματιών παρέχουν καλύτερη προστασία από τις βλάβες από την υπεριώδη ακτινοβολία, γι’ αυτό τα άτομα με πιο χλωμό δέρμα καίγονται πιο εύκολα από τον ήλιο και γιατί όσοι έχουν μπλε μάτια είναι πιο ευαίσθητα στο φως. Με τον ίδιο τρόπο, τα ξανθά μαλλιά είναι πιο ευαίσθητα στη φθορά από τις ακτίνες UV.

Έτσι, εάν οι άνθρωποι ποτέ εξελιχθούν για να παράγουν νέους τύπους μελανίνης, θα μπορούσαμε να περιμένουμε ότι θα είναι μια πιο σκούρα απόχρωση που μπορεί να μας προστατεύσει ακόμα περισσότερο από τις ακτίνες του ήλιου.

ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ