Μαγνητικά Πεδία εναντίον ωρολογοποιίας: Ένας πόλεμος που δεν τελειώνει ποτέ
Πώς τα μηχανικά ρολόγια αντιστέκονται στον πιο μεγάλο τους αντίπαλο.
- 29 ΣΕΠ 2022
Πιθανότατα το γνωρίζεις ήδη: Τα Μαγνητικά Πεδία του Γιώργου Γούση είναι η ελληνική υποψηφιότητα για το Όσκαρ Ξενόγλωσσης Ταινίας. «Και γιατί αυτό αφορά μια στήλη που μιλάει για ρολόγια;» θα αναρωτηθείς. Ήταν απλά μια αφορμή για ένα θέμα με το οποίο θέλαμε να ασχοληθούμε εδώ και καιρό: Το πώς τα μαγνητικά πεδία επηρεάζουν ένα μηχανικό ρολόι και, κυρίως, πώς έχει καταφέρει η ωρολογοποιία τόσο χρόνια να αντιμετωπίσει αυτόν της τον αντίπαλο -έναν από τους πιο δύσκολους.
Κατ’ αρχάς να θυμίσουμε λίγα πράγματα από τη Φυσική: Μαγνητικό Πεδίο είναι ένα σημείο όπου ασκούνται μαγνητικές δυνάμεις σε κάποια μέταλλα που είναι καλοί αγωγοί του μαγνητισμού ή σε κινούμενα ηλεκτρικά φορτία. Στη Γη, τα σημαντικότερα μαγνητικά πεδία είναι οι δύο πόλοι της. Στην ουσία η Γη είναι ένας τεράστιος μαγνήτης με τις γραμμές των μαγνητικών πεδίων να περνούν από τον άξονά της, να ταξιδεύουν στην ατμόσφαιρα και να επιστρέφουν πάλι μέσα της μέσω του Βόρειου Πόλου.
Γιατί τα μαγνητικά πεδία «χαλάνε» το ρολόι
Με δεδομένο ότι τα μηχανικά ρολόγια κατασκευάζονται από μέταλλα (τόσο η κάσα τους όσο και τα εσωτερικά τους εξαρτήματα) και, βεβαίως, ότι οι μηχανισμοί τους επιτελούν λεπτεπίλεπτες λειτουργίες που βασίζονται στην απόλυτη ακρίβεια, εύκολα μπορεί να καταλάβει κανείς ότι -ειδικά κοντά στους δύο Πόλους, αλλά και στον αέρα- ένα αυτόματο ρολόι μπορεί να επηρεαστεί από το μαγνητισμό της Γης. Και, βέβαια, είναι και ο ηλεκτρομαγνητισμός σε διάφορα εργοστάσια ή άλλες εγκαταστάσεις. Ο αντίπαλος βρίσκεται παντού…
Τα πιο ευάλωτα από τα εξαρτήματα ενός αυτόματου μηχανισμού είναι συνήθως τα πιο λεπτά: για παράδειγμα οι ομόκεντροι κύκλοι του ελατηρίου διαφυγής μπορεί να κολλήσουν μεταξύ τους ή ο τροχός ισορροπίας να μη γυρίζει σωστά. Και ενώ στις περισσότερες περιπτώσεις το μηχανικό ρολόι θα συνεχίσει να λειτουργεί όπως πριν, όταν απομακρυνθεί από το μαγνητικό πεδίο, μερικές φορές μπορεί να επηρεαστεί τόσο πολύ ώστε η ζημιά να είναι ανεπανόρθωτη και να χρειαστεί σέρβις.
Η πρώτη μάχη δόθηκε στον αέρα
Η πρώτη λύση που δόθηκε από την ωρολογοποία σε αυτό το πρόβλημα ήταν το παλλάδιο. Ένα ευγενές, σπάνιο και πολύτιμο μέταλλο που δεν επηρεάζεται από τα μαγνητικά πεδία. Πρωτοχρησιμοποιήθηκε από τη Vacheron Constantin το 1915 σε ένα ρολόι τσέπης, ενώ το πρώτο ρολόι χειρός του οποίου ο τροχός διαφυγής ήταν κατασκευασμένος από παλλάδιο ήταν ένα μοντέλο της Tissot τη δεκαετία του ’30. Τα πρώτα ρολόγια που απέκτησαν και αντιμαγνητικές κάσες ήταν το Mark XI της IWC και τα ρολόγια που δημιούργησε η Jaeger-LeCoultre για τη RAF τη δεκαετία του ’40. Ως συνήθως, κατά τη διάρκεια του πολέμου εξελίσσονται πολύ γρήγορα οι τεχνολογίες και με δεδομένο ότι τα μαγνητικά πεδία επηρέαζαν τα ρολόγια των πιλότων κατά τη διάρκεια των αερομαχιών, η ωρολογοποιία προχώρησε πολύ γρήγορα σε νέες λύσεις.
Η χρυσή εποχή των adventure watches
Οι περισσότερες καινοτομίες, όμως, στη μάχη κατά των μαγνητικών πεδίων, δόθηκαν τη «χρυσή» δεκαετία του ’50. Ήταν η εποχή της περιπέτειας, όταν διάφοροι επιστήμονες ή απλοί χομπίστες έβαλαν σκοπό να κατακτήσουν και την τελευταία ανεξερεύνητη γωνιά του πλανήτη. Το Έβερεστ, για παράδειγμα, κατακτήθηκε το 1953, ενώ περίπου την ίδια εποχή ξεκίνησαν και οι πρώτες εμπορικές πτήσεις (από τη SAS) πάνω από το Βόρειο Πόλο, ώστε να μειώσουν το χρόνο ταξιδιού από την Ευρώπη στην Αμερική και πίσω. Έτσι, πέραν των pilot watches, γεννήθηκε μια νέα κατηγορία ρολογιών που χρειάζονταν αντιμαγνητικές ιδιότητες: τα adventure watches.
H IWC συνέχισε να πρωτοπορεί στον τομέα αυτό, παρουσιάζοντας το Ingenieur το 1955. Σε μια εποχή που τα περισσότερα αντιμαγνητικά ρολόγια άντεχαν πεδία ως 100 Gauss, το Ingenieur ανέβαζε την αντοχή του στα 1000. Τα 1000 Gauss έδωσαν το όνομά τους και στο πιο διάσημο αντιμαγνητικό ρολόι της ιστορίας, το Milgauss της Rolex που παρουσιάστηκε την επόμενη χρονιά. Ένα χαρακτηριστικό του που μένει αναλλοίωτο ως σήμερα και που το κάνε να ξεχωρίζει από τον ανταγωνισμό του, είναι ο περίφημος δείκτης των δευτερολέπτων του που έχει το σχήμα κεραυνού -μια σαφής αναφορά στα ηλεκτρομαγνητικά πεδία.
Το 1958 παρουσίαζαν τα δικά τους μοντέλα η Jaeger-LeCoultre (το Geophysic) και η Patek Philippe (το Amagnetic) με καινούργια αντιμαγνητικά υλικά. Καθώς η τεχνολογία προχωρούσε και διάφορα αντιμαγνητικά μέταλλα που ως τότε ήταν αδύνατον να δώσουν τόσο μικρά εξαρτήματα άρχισαν να γίνονται πιο προσιτά, όλο και περισσότερες ωρολογοποιίες άρχισαν να παρουσιάζουν συλλογές με ανθεκτικά adventure watches.
Πυρίτιο: ο απόλυτος σύμμαχος
Πέρασαν αρκετά χρόνια μέχρι το επόμενο μεγάλο βήμα στη μάχη κατά του μαγνητισμού. Ήταν πάλι η IWC που το έκανε: Το 1989 παρουσίασε το ρολόι που ακόμη και σήμερα κρατά το ρεκόρ για τη μεγαλύτερη ανθεκτικότητα, αφού μπορεί να αντέξει μαγνητικό πεδίο έως και 6.250 Gauss. To 2001 η Ulysse Nardin παρουσίασε το πρώτο ρολόι του οποίου κάποια εξαρτήματα είχαν κατασκευαστεί από πυρίτιο, εισάγοντας έτσι το αγαπημένο υλικό των υπολογιστών και των gadgets και στην ωρολογοποιία.
Έκτοτε, το πυρίτιο έγινε το βασικό όπλο της ωρολογοποιίας κατά των μαγνητικών πεδίων. Η δράση του είναι τόσο ισχυρή που σήμαινε ότι πλέον οι μηχανισμοί των adventure watches δεν χρειάζονταν την προστασία του μαλακού σιδήρου που χρησιμοποιούσαν ως τότε στις κάσες τους. Μπορούν πια να μπουν σε ρολόγια με κάσα από οποιοδήποτε υλικό, ενώ ακόμη και το κρύσταλλο στην πλάτη της, ώστε να μπορούμε να βλέπουμε το μηχανισμό σε λειτουργία, είναι κάτι εφικτό στα σημερινά μοντέλα. To αριστουργηματικό Breguet Classique Chronométrie 7727, για το οποίο χρειάζεται ένα ειδικό αφιέρωμα κάποια στιγμή στο μέλλον, είναι το απόλυτο παράδειγμα.
