Αν υπήρχαν πράγματι υπερήρωες, αυτοί θα ήταν σαν τον Herb Sandler

Σχεδόν σε κάθε υπερηρωική ταινία υπάρχει ένα μοτίβο. Ένας τύπος διαφορετικός από όλους τους άλλους -τονίζει τη διαφορετικότητά του αυτή με το ντύσιμό του-  περιβάλλεται από έναν παντελώς διεφθαρμένο κόσμο τον οποίο προσπαθεί κάπου, κάπως να σώσει και ταυτόχρονα να αλλάξει. Μέσα σε αυτόν τον διεφθαρμένο κόσμο υπάρχουν όμως κάποιοι άνθρωποι -ντυμένοι αυτοί όπως όλοι οι άλλοι- χωρίς υπερδυνάμεις αλλά με μια σπάνια εμμονή σε έναν ηθικό κώδικα, που δρουν προκειμένου να βοηθήσουν τους υπερήρωες. Και αν στον κόσμο μας δεν υπάρχουν οι πρώτοι, τότε σίγουρα υπάρχουν οι δεύτεροι. Και ο Herb Sandler ήταν ένας από αυτούς. Ένας άνθρωπος σε αναζήτηση ενός υπερήρωα.

Μεγάλωσε στη Νέα Υόρκη και αποφοίτησε από το City College της Νέας Υόρκης το 1951 και από το Columbia Law School, τρία χρόνια μετά, το 1954. Τη δεκαετία του 1960 ο Herb με τη γυναίκα του και σύντροφο της ζωής του, Marion, έφτιαξαν τη Golden West Financial Corporation, όταν αγόρασαν για 4 εκατομμύρια δολάρια τη Golden West Savings and Loan Association, μια μικρή εταιρεία αποταμίευσης και δανείων την αξία της οποίας απογείωσε πολύ γρήγορα.

Η επιχείρηση είχε αδιανόητα μεγάλη επιτυχία με 12.000 απασχολούμενους, αποθέματα 60 δισεκατομμυρίων δολαρίων και συνεχή ανάπτυξη. Ενδεικτικά,  βρέθηκε 10 φορές στις λίστες του Forbes με τις πιο σπουδαίες εταιρείες παγκοσμίως έχοντας έναν τελείως ανανεωτικό και ταυτόχρονα παραδοσιακό τρόπο λειτουργίας. Τελικά, το 2006, μετά από δεκαετίες κατά τις οποίες η Golden West Financial Corporation γιγαντώθηκε, oι Sandlers πούλησαν την εταιρεία στην τιμή των 25,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Κάπως έτσι ξεκινάει μια ιστορία που ξεπερνά έναν επιτυχημένο επιχειρηματία και αφορά ένα οραματιστή.

Αλλά ας γυρίσουμε τον φακό και ας εστιάσουμε στον Paul Steiger. Πρόκειται για έναν πολύ γνωστό δημοσιογράφο που βρισκόταν στη θέση του Διευθυντή Σύνταξης στη Wall Street Journal επί 15 συναπτά έτη. Το 2006 ήταν η τελευταία χρονιά του στην εφημερίδα, καθώς θα ξεπέρναγε το όριο υποχρεωτικής συνταξιοδότησης που είναι στα 65 χρόνια. Ο Paul βρισκόταν σε φάση αναζήτησης για τη συνέχεια. Ίσως σε μια τέτοια σκέψη είχε βυθιστεί, όταν εντελώς απροειδοποίητα ένα φθινοπωρινό απόγευμα δέχτηκε μια κλήση από το ζεύγος των Sandler. Η πιο μεγάλη στιγμή για τον Steiger θα ερχόταν τελικά μόλις έναν χρόνο πριν το χρονικό σημείο που έμοιαζε ως το τέλος της καριέρας του.

Ο Herb Sandler ήταν ήδη γνωστός στον Paul Steiger για τις αριστερές και προοδευτικές του ιδέες καθώς είχε χρηματοδοτήσει πλήθος μη κερδοσκοπικών οργανώσεων, το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, την Αμερικανική Ένωση για τις Πολιτικές Ελευθερίες, ενώ ήταν και από τους ελάχιστους που χρηματοδότησαν άμεσα τη βασική επιστημονική έρευνα. Όταν μάλιστα πούλησαν την εταιρεία το 2006, αφιέρωσαν το υπόλοιπο της ζωής τους αποκλειστικά στο να κάνουν αυτόν τον κόσμο λίγο καλύτερο. Ήδη από το 1991 είχαν φτιάξει το Sandler Foundation, ένα ίδρυμα με σκοπό να δημιουργηθούν οργανισμοί που θα προωθήσουν τα δικαιώματα και θα προσφέρουν ευκαιρίες κυρίως στους πιο αδύναμους. Και ανάμεσα σε άλλες δραστηριότητες φιλανθρωπίας, η δημοσιογραφική έρευνα ήταν ένα από τα πρώτα πράγματα με τα οποία καταπιάστηκαν.

Στο τηλεφώνημα αυτό, λοιπόν, για να επιστρέψουμε σε εκείνο το απόγευμα, ενημερώνουν τον Steiger ότι θέλουν να προχωρήσουν σε ένα εγχείρημα που θα ξοδεύει 10 εκατομμύρια τον χρόνο και θα αφορά τη λειτουργία ενός ανεξάρτητου δημοσιογραφικού μέσου με αντικείμενο την ερευνητική και αποκαλυπτική δημοσιογραφία. Όπως τόνισε αργότερα ο Steiger “δεν ήξεραν ακριβώς τι ήθελαν να κάνουν αλλά σίγουρα ήθελαν να κάνουν κάτι μεγάλο”. Ο Steiger τους προτείνει να κάνουν μια ομάδα με περίπου 25 ρεπόρτερ και συντάκτες και τους δίνει ένα πλάνο λειτουργίας. Οι Sandlers συμφωνούν να χρηματοδοτήσουν το πλάνο, μόνο σε περίπτωση που αυτό θα ήταν υπό την επίβλεψή του. Τελικά, ο Steiger δέχτηκε και κάπως έτσι δημιουργείται το ProPublica, με σκοπό να παράγει περιεχόμενο και έρευνες χωρίς να έχει ως απώτερο σκοπό το κέρδος. Και η αλήθεια είναι ότι στο ProPublica από τους πρώτους μήνες μαζεύτηκε μια σπουδαία ομάδα δημοσιογράφων.

Όταν ένας δημοσιογράφος του Bloomberg ρωτάει τον Herb για το κίνητρο πίσω από τις φιλανθρωπίες του, ο Sandler είναι αφοπλιστικά ειλικρινής: “ξεκινάει με την οργή, γίνεσαι τρελός όταν η εξουσία εκμεταλλεύεται τους πιο αδύναμους”. Ο Herb συνέδεε πάντα τη σωστή και αδέσμευτη δημοσιογραφία με την αναπαραγωγή της κοινωνικής αδικίας: “οποιοσδήποτε ξέρει το μέγεθος της διαφθοράς σε επίπεδο πόλης, πολιτείας, κράτους αλλά και επιχειρηματικού κόσμου, οπότε πρέπει υπάρχει κάποιος να ελέγχει”.

Πράγματι, στα χρόνια λειτουργίας του, το ProPublica έπαιρνε το ένα βραβείο μετά το άλλο ως προς την ποιότητα του δημοσιογραφικού περιεχομένου του και πράγματι πετύχαινε μικρές νίκες απέναντι στο διεφθαρμένο σύστημα κάνοντας θέματα που ξεκινούσαν από την αστυνομική βία και φτάνοντας μέχρι περιβαλλοντικά ζητήματα, όπως η μόλυνση του Κόλπου του Μεξικού. To ProPublica συνεργάζεται με παραδοσιακά μέσα και έχει ήδη κερδίσει 5 Pulitzer για τα θέματά του.

Το project του Herb και της Marion Sandler λειτούργησε και λειτουργεί τόσο καλά και λόγω του μοντέλου το οποίο ακολούθησαν σχεδόν ευλαβικά: μηδενική παρέμβαση στη δουλειά των δημοσιογράφων. Σε όλη την πορεία του ProPublica, oι Sandler δεν είχαν την παραμικρή γνώση για τα θέματα τα οποία ετοιμάζονταν, ενημερώνονταν γι’αυτά, μόνο αφού είχαν δημοσιοποιηθεί, σε ένα μέιλ που εμπεριείχε το link. Και οι δύο ήξεραν πόσο μεγάλη σημασία έχει η αδέσμευτη δημοσιογραφία για την ίδια τη λειτουργία της δημοκρατίας και αυτός ήταν ο λόγος που ήθελαν οι γραμμές μεταξύ δημοσιογράφων και επενδυτών να ήταν απόλυτα σαφείς. Ο Herb διάβαζε κάθε κάθε θέμα που ανέβαινε σε όλη την πορεία της λειτουργίας του και, με εξαίρεση κάποιες παρατηρήσεις για τυπογραφικά λάθη, δεν είχε καμία άλλη παρέμβαση.

Μια ιστορία που αφηγούνται οι ίδιοι οι δημοσιογράφοι του ProPublica λέει πως, όταν το 2010 ήρθε το πρώτο Pulitzer ο Herb δεν βγήκε μπροστά, δεν εκμεταλλεύτηκε το γεγονός. Το μόνο που έκανε ήταν ένα ολιγόλεπτο τηλεφώνημα συγχαρητηρίων, το κλείσιμο του οποίου ήταν ότι τα σημαντικά δεν ήταν τα βραβεία. Ακόμα και αν τα βραβεία αυτά ήταν Pulitzer.

Τίποτα όμως δεν κρατάει για πάντα. H Marion πέθανε το 2012. Ο Herb πέθανε πριν λίγες μέρες, την 4η Ιουνίου. Ακόμα και αν έφτασε τα 87 χρόνια, είμαι σίγουρος ότι για τους ανθρώπους γύρω του η είδηση του θανάτου του υπήρξε μια πραγματική έκπληξη. Είναι που οι άνθρωποι που έχουν ένα όραμα να αλλάξουν τον κόσμο και ακολουθούν πιστά τον προσωπικό τους ηθικό κώδικα μοιάζουν καμιά φορά ότι δεν θα πεθάνουν ποτέ. Είναι σαν να συνδέονται με το όραμά τους.

Ο Herb Sandler μπορεί να μην άλλαξε σαρωτικά τον κόσμο στον οποίο ζούμε. Άλλωστε, αυτό δεν θα μπορέσει ποτέ να το κάνει κανείς, όση δύναμη και χρήμα και αν έχει. Κατάφερε όμως να του δημιουργήσει κάποιες ρωγμές και ταυτόχρονα να βοηθήσει μερικούς από τους πιο αδύναμους. Εδώ που τα λέμε, ο ρόλος των υπερηρώων δεν είναι να αλλάξουν τον κόσμο. Περισσότερο είναι να δώσουν μια ελπίδα στους άλλους ότι αυτός μπορεί να αλλάξει. Και αυτό ίσως να ήταν το σημαντικότερο κατόρθωμα του Sandler.