Τα ξημερώματα της Δευτέρας με βρήκαν ξύπνια να περιμένω ένα πλάνο, μία ατάκα, μία αναφορά στο όνομα του πιτσιρίκου από την ταινία το Δωμάτιο, Jacob Trembley και ο λόγος δεν είναι ο αναμενόμενος. Δεν ήθελα να χειροκροτήσω την φανταστική του ερμηνεία ούτε έψαχνα αφορμή να ξαναμιλήσω για αυτήν. Ήθελα απλώς να τον δω να στέκεται στο χώρο, χωρίς κάποιο σενάριο. Η θεατρικότητα αυτού του οκτάχρονου παιδιού ήταν τόσο μοναδική που άρχισα να σκέφτομαι ότι θέλω τρομακτικά πολύ να το δω στο θέατρο. Εκείνη την ώρα, μου ήρθε μία φανταστική εικόνα. Ο Jacob στο ρόλο του Φαέθοντα, της παράστασης που μου γνώρισε τον Δημήτρη Καραντζά στο θέατρο. Μία τρομερά σκληρή παράσταση με ένα παιδί που γνωρίζει τη βία πριν από τη ζωή.

Επειδή είναι πολύ πιθανό αν δεν παρακολουθείς θέατρο να μην γνωρίζεις τον Δημήτρη Καραντζά θέλω πριν σε αφήσω να διαβάσεις τη συζήτησή μας στο χώρο της Στέγης ένα απόγευμα Δευτέρας (όχι της περασμένης) να σου πω ότι πρόκειται για έναν άνθρωπο, ένα σκηνοθέτη από τον οποίο δεν ξέρεις ποτέ τι ακριβώς να περιμένεις. Ψέμματα. Υπάρχει κάτι. Η βία. Οι περισσότερες δουλειές του Δημήτρη (αν όχι όλες) έχουν να κάνουν με τη βία. Την ορατή ή την αόρατη. Την θεμιτή όπως θα μου εξηγήσει ή την φρικτή.

Βία, η

“Ζω σε έναν κόσμο με βία γι αυτό με απασχολεί τρομερά“.

Φωτογραφίες: Φραντζέσκα Γιαϊτζόγλου – Watkinson

“Η βία μέχρι ενός σημείου, είναι θεμιτή. Έρχεσαι ορισμένες φορές σε μία σύγκρουση που θα μπορούσε να είναι λειτουργική“.

“Ο συγκεντρωτισμός, ένα από τα πιο φριχτά κομμάτια της βίας, δεν είναι μακριά από εμάς. Δεν είναι μακριά από τη λειτουργία του ευρωπαϊκού μας πολιτιστικού και απολύτως αποτυχημένου αυτού μοντέλου που λέγεται ευρωπαϊκή ένωση. Ο συγκεντρωτισμός, η ταπείνωση, η αποδοχή, οι όροι, η επιβολή και όλα αυτά είναι στοιχεία της καθημερινότητάς μας“.

 

* και σε άλλα καθεστώτα*

“Θέλω να πω ότι μπορεί μεν όλα αυτά να είναι γκάφες αλλά από ένα σημείο και μετά δεν δέχεσαι και να είναι. Δεν δέχεσαι να υπάρχουν γκάφες σε τέτοια ζητήματα“.

“Η ενασχόλησή μου με τη βία θεατρικά γίνεται γιατί έτσι επιλέγω να συνομιλώ με την εποχή μου αλλά δεν με ενδιαφέρει να το κάνω για να δείξω ότι συνομιλώ. Όλο αυτό το πράγμα ωστόσο που υφίσταμαι κάπου με οδηγεί. Σε επιλογές κειμένων; Σε τρόπους αντιμετώπισης;“

Η ‘αδιάφορη’ γενιά, η απολιτίκ

“Εγώ δεν έχω καταλάβει ποια είναι η γενιά μου. Αυτό που έχω ζήσει είναι πάρα πολύ αντιφατικό. Ως παιδί, πήγαινα σε ένα ιδιωτικό σχολείο το οποίο σιχαινόμουν σε μία εποχή που άνθιζε η μπουζουκλερί και ο νεοπλουτισμός. Υπήρχε μία γελοιότητα και μία φαιδρότητα σε όλο αυτό. Φαινόταν ότι είχε όρια. Μεγαλώνοντας από την άλλη, ζήσαμε την πτώση και έπειτα την κατάρρευση“.

 

“Είναι άδικο να υπάρχει η ταμπέλα της γενιάς που είναι απολιτίκ. Την ώρα που υπήρξε η γενιά που έχοντας ζήσει τόσες τραγωδίες μετά απλώς περίμενε πώς θα πιάσει την καλή. Αυτό δηλαδή τι είναι; Πολιτική στάση; Δεν νομίζω. Είναι λίγο σχετικό το πώς κρίνεται μία γενιά και είναι και λίγο εύκολο να λες ότι επειδή εμείς δεν αντιδρούμε, τα έχουμε όλα αυτά. Ποιος αντέδρασε στο παρελθόν;“

 

“Αν είμαστε ένοχοι, τότε είμαστε συνένοχοι όλοι“.

“Είμαστε σε μία κατεστραμμένη χώρα της οποίας οι κοινωνικές δομές πάσχουν από την περίοδο του ‘πολύ ωραίου’ αυτό αν δεν γίνει ως παραδοχή της καταστροφής μπορεί να δομηθεί το οτιδήποτε; Το πρόβλημά μας δηλαδή πρέπει να σταματήσει να είναι το πώς θα ξαναβρούμε για λίγο το ωραίο“.

“Είναι πολύ νωπά όλα αυτά που συμβαίνουν. Η απόφασή μας ήταν παράταση ζωής μέχρι όσο αντέξουμε και μέχρι όσο μπορούμε να ξεπληρώνουμε ένα χρέος. Πάλι στοχεύουμε σε κάτι ‘λίγο’, σε μία παράταση. Η εσωτερική αναδιάρθρωση είναι κάτι το οποίο δεν συζητιέται“.

 

“Δεν είναι θεωρητική η λέξη αναδόμηση. Ας αρχίσουν επιτέλους κάποια πράγματα να λειτουργούν σωστά. Ας αρχίσει να λειτουργεί σωστά το σύστημα φορολογίας για παράδειγμα“.

“Δεν είναι δυνατόν στον πολιτισμό, στο δικό μου κομμάτι για παράδειγμα, να λένε ότι πρέπει να στηριχθεί στην ατομική πρωτοβουλία. Είναι σαν να μας λένε ότι ο πολιτισμός δεν με ενδιαφέρει. Ωραία, δεν σας ενδιαφέρει“.

 

“Ο πολιτισμός δεν είναι είδος πολυτελείας. Για κανέναν δεν θα έπρεπε να είναι είδος πολυτελείας. Αν δεν είχαμε βιβλία και δεν θα μπορούσαμε να διαβάζαμε βιβλία; Γενικά, δεν πρέπει να έχουμε ερεθίσματα; Μόνο τηλεόραση;“

Το Εθνικό, ο Ξηρός, ο Έλληνας φορολογούμενος

“Η τηλεόραση προκάλεσε αυτήν την γελοιότητα με το Εθνικό. Όταν εμφανίζεται σαν σούπερ στην οθόνη σου ότι το ‘Εθνικό ανεβάζει με τα λεφτά του Έλληνα φορολογούμενου το έργο του Σάββα Ξηρού’, ε εντάξει“.

“Προσπαθώ να σκεφτώ λογικά το τι έγινε και να ξεπεράσω το πόσο κάθετα διαφωνώ και σκέφτομαι ότι ίσως νικάει ένας φόβος. Δεν ξέρω πώς παίρνεις αυτήν την απόφαση να κατεβάσεις μία παράσταση. Δεν ξέρω όταν δέχεσαι απειλές ή όταν έχεις ευθύνες τι κάνεις.Από την άλλη όμως την Τέχνη δεν πρέπει να τη φοβάσαι. Αν αρχίσουμε να φοβόμαστε και εκεί, τελείωσε η ιστορία“.

“Το επιχείρημα είναι ‘τα λεφτά του Έλληνα φορολογούμενου’“.

“Υπάρχει μία φοβερή κατάχρηση και μία φοβερή παρεξήγηση“.

Τα Social Media στα χρόνια της χολέρας

“Βασικό χαρακτηριστικό της αστάθειας είναι η πόλωση και το μίσος. Δυστυχώς έχουμε αυτό το ευτελές μέσο που λέγεται facebook για να την εκφράσουμε“.

“Την περίοδο του Δημοψηφίσματος ήμουν υπέρ του ΟΧΙ. Τότε μόνο. Χωρίς να έχω τότε καταλάβει τι σήμαινε αυτό το όχι για την κυβέρνηση και χωρίς να θέλω να πω να μείνουμε στην ‘πατριδούλα μας κλεισμένοι’. Τέλος πάντων τότε, είχα μοιραστεί εκείνο το πιστεύω μου στα social media αναρτώντας άρθρα που κυρίως καταδείκνυαν την προπαγάνδα κάποιων καναλιών. Δέχθηκα από καλλιτεχνικούς συντάκτες block και υβριστικά μηνύματα ότι ‘ποιος νομίζεις ότι είσαι εσύ που αν δεν υπήρχε ο τάδε δεν θα ήσουν τίποτα’“.

 

“Πολλοί βρήκαν το λόγο ύπαρξής τους μέσα στο Facebook. Ο ένας κάνει την περσόνα ας πούμε ότι λέει φοβερά αστεία και καθημερινά επαναλαμβάνει το πόσο αστείο είναι αυτό που λέει“.

Παράσταση Πρώτη: Τα Κύματα της Βιρτζίνια Γουλφ στην Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών

“Τα κύματα είναι ένα από τα αγαπημένο αναγνώσματα της εφηβικής – μετεφηβικής μου ηλικίας. Έχει να κάνει με μία ηλικία διερώτησης και μεγάλης υπαρξιακής αγωνίας. Περιγράφει την ιστορία έξι φίλων από την προσχολική ηλικία μέχρι το θάνατό τους“.

“Τα κύματα για παράδειγμα είναι ένα καθαρά κλασικό κείμενο που έχει να κάνει με μία συνειρμική αφήγηση. Είμαι λίγο πιο πατροπαραδοτο-κλασικός. “.

“Το πιο γοητευτικό πράγμα είναι όταν μετά το τέλος της παράστασης τα παιδιά ζητούν να μάθουν αν κυκλοφορεί και πού μπορούν να βρουν αυτό το κείμενο“.

 

Bullying και χειρισμοί (καλοί και κακοί)

“Πολύ cyber bullying, πολύ bullying. Είναι ένα θέμα που όντως χρήζει μίας αντιμετώπισης και είναι παρηγορητικό ορισμένες φορές. Το bullying υπάρχει στο σχολείο όχι μόνο σε βαθμούς ακρότητας που οδηγούν στη δολοφονία ή την αυτοκτονία, υπάρχει στην καθημερινότητα των παιδιών. Αν λοιπόν αυτήν την κατάσταση, τη χειριστείς με έγνοια και δεν την παρουσιάσεις επιδερμικά ‘αυτός είναι καλός, αυτός κακός κτλ’ γιατί αυτό είναι κοροϊδία, τότε αυτή η παράσταση μπορεί να λειτουργήσει παρηγορητικά σε ένα παιδί που περνάει κάτι τέτοιο. Γιατί το παιδί, βλέποντάς το και αλλού, νιώθει λιγότερο μόνο“.

 

“Αν από την άλλη, μπορείς να χρησιμοποιήσεις μία τάση της μόδας γιατί σε αφορά είναι τελείως διαφορετικό αυτό που βγαίνει ως σκηνικό αποτέλεσμα. Έχω δει και τις δύο περιπτώσεις“.

Η εφηβική σκηνή, οι ταμπέλες και το σλανγκ

“Υπάρχουν πολλοί λόγοι που βλέπουμε μία κινητικότητα φέτος στην εφηβική σκηνή. Ο ένας είναι τελείως εμπορικός, εν προκειμένω στη Στέγη δεν είναι γιατί εδώ τα χρονοδιαγράμματα είναι πολύ αυστηρά, σε άλλα θέατρα όμως το εφηβικό μπορεί αποτελεί βασική πηγή εσόδων. Τα σχολεία είναι ένα μεγάλο. Αυτό είναι το κακό σενάριο αν θες“.

 

“Ήμουν βοηθός σκηνοθέτη στη Σοφία Βγενοπούλου σε μία από τις πρώτες εφηβικές παραστάσεις, το Chatroom του Enda Walls στο Θέατρο Χώρα. Μιλάμε τώρα για 2009 και το πρώτο πέρασμα στο εφηβικό θέατρο. Μέσα στα χρόνια πιστεύω άρχισε να φαίνεται ότι το εφηβικό αφορά πολύ κόσμο. Αρχικά μιλάμε για μία εισαγωγή στο θέατρο. Το θέατρο δεν μπορεί να απευθύνεται μόνο από μία μερίδα και πάνω“.

“Έχω μεγάλη αντίσταση στην ταμπέλα. Τόσο στο εφηβικό όσο και στο παιδικό και έχω κάνει και τα δύο. Δεν πρέπει να σκέφτεσαι ούτε στην παραμικρή λεπτομέρεια ότι ‘εντάξει, έχουμε να κάνουμε με αυτήν την ηλικία’. Το ότι έχουμε να κάνουμε με αυτήν την ηλικία είναι θέμα μάρκετινγκ και πρόσκλησης. Λες ‘μιλάμε για εφήβους οπότε ελάτε’. Μέχρι εκεί. Δεν πας να μιμηθείς τους εφήβους ούτε να κάνεις αυτά που κακώς γίνονται τα ‘επειδή σε ξέρω, θα αρχίσω να σου μιλάω σλανγκ για να δείχνω 16’  ενώ φαίνεται ότι είμαι 30, ενώ έχω μούσια και μία εμπειρία ζωής που δεν κρύβεται“.

“Έχω μία αντίσταση απέναντι στο θέατρο που προσπαθεί να καμωθεί κάτι“.

“Ο έφηβος θεατής είναι πολύ πιο δύσκολος θεατής. Γι αυτό δεν πρέπει να του κρύψεις το παραμικρό. Ούτε να προσπαθήσεις να τον πατρονάρεις. Πρέπει το θέαμα ενώ είναι πολύ ισχυρό ως προς το τι θέλει να προτείνει και ταυτόχρονα να είναι πολύ ανοιχτό ώστε να το παρακολουθήσει ο άλλος μόνο αν πραγματικά το θέλει“.

 

“Αυτό που πρέπει να επιβληθείς σε κάποιον προσπαθώντας να τον κατευθύνεις είναι απαράδεκτο. Σε κάθε μορφή τέχνης και σε κάθε ετικέτα θεατρικής γλώσσας ισχύει αυτό. Εδώ όμως είναι πολύ πιο κρίσιμο. Γιατί η ευθύνη σου είναι πολύ μεγαλύτερη. Ο άνθρωπος που έχεις απέναντί σου τώρα γνωρίζει το θέατρο και το αν θα το αγαπήσει, εξαρτάται κυρίως από αυτό που του δείχνεις. Πρέπει να βρεις τα μέσα ώστε να συνομιλήσεις μαζί του όχι να τον κοροϊδέψεις“.

“Έχει τύχει να δω πολλές παραστάσεις και για εφήβους και πρέπει να ομολογήσω ότι κάθε φορά που βλέπω πως πρόκειται περί αρπαχτής, τη συγχωρώ πολύ πιο δύσκολα από ό,τι στα υπόλοιπα είδη θεάτρου“.

Παράσταση Δεύτερη: Τέφρα και Σκιά του Χάρολντ Πίντερ στο Θέατρο Ροές (τελείωσε)

“Φέτος είναι μία χρονιά που ανεβάζω δύο κείμενα που στην εφηβεία μου, τα διάβαζα παράλληλα. Το ένα ήταν τα Κύματα και το άλλο ήταν το Τέφρα και Σκιά“.

“Στην εφηβεία μου έγραφα ένα κείμενο για το θέατρο Αμόρε, τις Δοκιμές, το οποίο συμπτωματικά είχα δώσει στη Σοφία Βγενοπούλου που λέγαμε προηγουμένως, να διαβάσει για να μου πει τη γνώμη της. Εκείνη λοιπόν, για να με βάλει λίγο στο κλίμα της αφαιρετικής γραφής μου έδωσε το Τέφρα και Σκιά του Χάρολντ Πίντερ. Ήμουν γύρω στα 16 όταν ξεκίνησα να το διαβάζω. Για μένα παρότι ατελές ή μάλλον αφαιρετικό, είναι ένα από τα πιο ολοκληρωμένα και σημαντικά κείμενα των τελευταίων ετών“.

“Το κομμάτι της ψυχικής ελαφαντίασης που αναφέρει η Ρεβέκκα (η ηρωίδα του έργου) περιγράφει ευρηματικά το πώς αντιδρά κάποιος αν αφεθεί στην πραγματικότητά του. Αν εμείς τώρα για παράδειγμα που υπερπληροφορούμαστε καθημερινά για διάφορες τραγωδίες, ας ανοίξουμε φερ’ειπείν το θέμα των πνιγμών, αν λοιπόν αρχίσουμε να το σκεφτόμαστε και να το φανταζόμαστε, δεν μπορούμε μετά από ένα σημείο και έπειτα να συνεχίσουμε τη ζωή μας φυσιολογικά“.

 

“Είναι πολύ συγκινητικό για τον ίδιο τον Πίντερ να γράφει ένα έργο στο οποίο να εξηγεί ουσιαστικά ότι δεν μπορείς να ζήσεις, δεν μπορείς απλώς να ζήσεις όταν γύρω σου γίνονται τέρατα. Το τρομερό είναι ότι το κάνει σε δεκαπέντε σελίδες όλο αυτό“.

 

(για τις συχνές παύσεις στην παράσταση)

“Μία σιωπή για κάποιους μπορεί να είναι ένα βούλιαγμα από το οποίο δεν μπορούν να ξαναβγούν. Το θέμα είναι πώς μπορείς να κρατήσεις αυτήν την στιγμή ενεργή. Να εξηγήσεις στο κοινό την πραγματικά λειτουργική ανάγκη της σιωπής να υπάρξει για να μπορέσει να ειπωθεί το επόμενο πράγμα και για μένα, αυτό είναι σαν μουσική“.

“Πρέπει να κάνεις τον άλλο να έχει την περιέργεια και όχι να τον βομβαρδίζεις με το τι ακριβώς γίνεται ώστε να συμπάσχει. Όχι να του κάνεις όλα τα χατίρια“.

“Εκείνος στο τέλος καταλήγει να είναι ο θύτης της λόγω της ανικανότητάς του να την ελέγξει κανονικά. Βία είναι το να με πιέζεις να προχωρήσω και να παρεκκλίνω διαρκώς “.

Παράσταση Τρίτη: Όταν ξυπνήσουμε εμείς οι νεκροί στο Θέατρο Κάρολος Κουν

“Το Όταν Ξυπνήσουμε και Εμείς οι Νεκροί είναι ένα δύσκολο έργο. Ο Ίψεν χρησιμοποιεί σε αυτό όλα του τα μοτίβα με μία ανάγκη να τα αποτινάξει από πάνω του. Είναι μία προσωπογραφία του ίδιου του καλλιτέχνη, ενός ανθρώπου που μετά από δεκάδες σωστά μελετημένες αρχιτεκτονικές του έργου του καταλήγει ότι τελικά, θα μπορούσε όλα αυτά τα ‘κτίρια’ να τα πάει απλώς πιο εκεί. Είναι μία φάρσα“.

“Μια φάρσα με την άγρια μορφή του όρου. Όχι φαρσοκωμωδία“.

 

Μέλλον, το

“Φεστιβάλ δεν ξέρουμε καν αν έχουμε αλλά και να έχουμε, δεν θα ήθελα να συμμετέχω. Αισθάνομαι ότι θέλω να κάνω διακοπές“.

“Θέλω να φύγω στο εξωτερικό. Συνεχώς το αναβάλλω αλλά τώρα θέλω να φύγω γιατί θέλω να τροφοδοτηθώ. Τώρα τι άλλο να πω; Είμαι σε μία ηλικία που προσπαθώ να δω τι παραμένει ενεργό μέσα μου όχι να βολευτώ“.

*Ο Δημήτρης Καραντζάς έχει ήδη μετάσχει λαμβάνοντας εξαιρετικές κριτικές στο Φεστιβάλ Proximo Futuro στη Λισαβόνα με την παράσταση Ο Κυκλισμός του Τετραγώνου.