Δεν μπορούμε να πιστέψουμε ότι ο Γιώργος Νταλάρας απάντησε σ’ αυτές τις ερωτήσεις

‘Αν θα μπορούσα να τραγουδήσω ραπ; (…) Λέτε να μην μπορώ να πω δυο ρίμες σωστά; Με πληγώνετε’. Όταν μια συνέντευξη του Γιώργου Νταλάρα περιλαμβάνει αυτήν τη φράση, τι διαφορετικό τίτλο θα μπορούσε να βάλει κανείς;

Η αλήθεια είναι πως όταν έστειλα τις ερωτήσεις, περίμενα να λάβω πίσω ένα mail, που θα έλεγε κάτι μεταξύ του ‘δυστυχώς ο κ. Νταλάρας δεν έχει χρόνο, ίσως κάποια άλλη φορά’ και του ‘τράβα να κάνεις καμιά κανονική δουλειά, αντί να ενοχλείς τον κόσμο με τις χαζομάρες σου’.

Πέρασαν όμως δυο μέρες, δεν ήρθε τίποτα από αυτά πίσω, και εκεί που το θεωρούσα δεδομένο ότι απλώς θα φάω ένα ευγενικό άκυρο και έλεγα από μέσα μου ‘δεν μπορούσες να κρατηθείς; ΔΕΝ ΜΠΟΡΟΥΣΕΣ ΜΙΑ ΦΟΡΑ ΝΑ ΜΙΛΗΣΕΙΣ ΣΟΒΑΡΑ;’, έπεσε η απάντηση από τον ουρανό.

Ο Γιώργος Νταλάρας, όχι μόνο απάντησε σε ό, τι τον ρωτήσαμε, αλλά έδειξε και να μη φοβάται καθόλου να τσαλακώσει αυτήν την υπερσοβαρή εικόνα που έχουμε όλοι για εκείνον. Και πίστεψέ με, όταν μια συνέντευξη δεν γίνεται γι’ αυτόν τον λόγο, όταν δεν είναι δημοσιοσχετίστικη, όταν δεν σκοπεύει ‘να δείξει το άλλο πρόσωπο ενός διάσημου και να τον κάνει πιο συμπαθή, πιο ανθρώπινο και μπλα μπλά μπλα’, ξέρεις, όλη αυτή τη μόδα ξεπλύματος που βλέπουμε τα τελευταία χρόνια, τότε λοιπόν, η χαρά για τον ερωτώντα είναι πολύ μεγάλη.

Η συνέντευξη έγινε με αφορμή τα δύο live του Έλληνα καλλιτέχνη με την Εστουδιαντίνα στις 15 και 16 Ιανουαρίου στην Ιερά Οδό με τίτλο ‘Μην μου γράφεις γράμματα… γιατί γράμματα δεν ξέρω και με πιάνουν κλάματα…‘, δυο μουσικές παραστάσεις για την ξενιτιά και την μετανάστευση, με ελληνικά τραγούδια και τραγούδια της Μεσογείου.

Και αυτά είναι όλα όσα συζητήσαμε.

(Φωτογραφίες: Θάλεια Γαλανοπούλου)

Η μετανάστευση και οι προσφυγικές ροές από την Ανατολή προς τη Δύση, πιστεύετε θα γεννήσει νέες μουσικές; Βλέπετε να συντελείται αυτό το διάστημα ένα ανακάτεμα που να οδηγεί σε νέους ήχους;

Απόλυτα. Θα σας πω ένα μικρό παράδειγμα. Τον τελευταίο καιρό έχουμε παίξει δυο φορές στην Μυτιλήνη για το προσφυγικό. Σε μια απ’ αυτές, ζήτησα να παίξει μαζί μας ένας πρόσφυγας από τη Συρία, ο Ντάνι, νέο παιδί, μουσικός, που βίωνε ένα οικογενειακό δράμα. Αυτός έπαιζε ροκ μουσική. Το περίεργο και το συγκινητικό είναι ότι μου πρότεινε να παίξουμε μαζί στη σκηνή, μια μελωδία αραβική που έχει διασκευάσει ο Al di Meola. Αυτό δείχνει ήδη ένα σεβασμό και ένα ανοιχτό μυαλό. Είμαι σίγουρος ότι μέσα απ’ αυτή την επικοινωνία, θα γεννηθούν νέοι ήχοι. Και αυτή είναι η καλή πλευρά της διεθνοποίησης που δεν γίνεται παρεμβατικά, δεν επιβάλλεται από τον πιο δυνατό, αλλά γίνεται καλλιτεχνικά επί ίσοις όροις

Γιατί δεν γράφονται σήμερα τραγούδια για την ελληνική μετανάστευση, ενώ έχουν φύγει χιλιάδες Έλληνες και κυρίως νέοι άνθρωποι στο εξωτερικό;

Είναι ένα καλό ερώτημα. Γράφονται κάποια, όπως το ‘Είναι Κάτι Ελλάδες’ του Μερτζάνου και του Μωραΐτη και νομίζω ότι θα γραφτούν περισσότερα. Και τραγούδια και ποίηση σύγχρονη, αλλά και πεζογραφία. Μετά είναι ζωντανά τα μοναχικά τραγούδια – γιατί έτσι και αλλιώς έτσι εκφράστηκαν οι τραγουδοποιοί τα τελευταία 20 χρόνια, ίσως και παραπάνω – που νομίζω ότι συντροφεύουν αυτό το φευγιό, τον αποχωρισμό, την μοναξιά.

Έτσι και αλλιώς το μαζικό τραγούδι έχει υποχωρήσει εδώ και καιρό υπέρ της έκφρασης μοναχικών συναισθημάτων. Επίσης είναι μια πολιτική και κοινωνική έκφραση. Από το ‘Ζούμε τις μικρές μας ιστορίες’ των Κατσιμίχα, μέχρι το ‘Μ’ αρέσει να μη λέω πολλά’ των Υπογείων Ρευμάτων, ή ‘Μοναξιά μου όλα, μοναξιά μου τίποτα’ των Πυξ Λαξ και σχεδόν όλα τα τραγούδια του Περίδη, αρκετά του Μάλαμα… Αλλά και η ‘Τράτα’ του Θανάση Παπακωνσταντίνου, δεν είναι ένα άλλο είδους κοινωνικό τραγούδι; Να θυμηθώ και αυτά που έχω πει εγώ. Το ‘Λεβερκούζεν’ του Μάνου Ξυδού, δεν είναι ένα τραγούδι μοναξιάς; Ή ‘Ο παλιός στρατιώτης’ του Μαχαιρίτσα; Υπάρχουν βέβαια και αμιγώς πολιτικά τραγούδια, όπως το ‘Ανεμολόγιο’ ή το ‘Χαίρε φτώχεια’ του Μικρούτσικου και του Τριπολίτη, που εκφράζουν αυτό το αδιέξοδο.

Υπάρχει και ένας ακόμη λόγος. Η μετανάστευση η σημερινή, είναι ανθρώπων μορφωμένων, που καλύπτουν θέσεις εργασίας επιστημόνων κυρίως. Δεν ξέρω αν τα τραγούδια που θα γραφτούν, γιατί θα γραφτούν, ή τα τραγούδια που τους εκφράζουν, θα είναι σαν τα λαϊκά της δεκαετίας του ’60, σαν ‘Το ψωμί της ξενιτιάς’. Δεν θέλω καθόλου να πω μ’ αυτό, ότι αυτά τα λαϊκά δεν έχουν την αξία τους. Θα την έχουν πάντα και θα λειτουργούν συναισθηματικά και βιωματικά, αλλά γράφτηκαν για εκείνη την εποχή και η κάθε εποχή έχει τη δική της έκφραση, χωρίς να παραγνωρίζει και να υποτιμάει το παρελθόν. Ειδικά όταν μιλάμε για τραγούδια ερμηνευμένα από ιστορικές, θρυλικές φωνές.

Πώς μπορεί κάποιος που δεν συνθέτει ο ίδιος τα τραγούδια του να έχει τον προσωπικό του ήχο; Πώς το έχετε καταφέρει αυτό;

Μα πρώτα από όλα είμαι μουσικός. Πώς μπορώ να μην έχω το δικό μου ήχο;  Και γράφω και τραγούδια. Και δεν τα εκδίδω, γιατί πιστεύω πως αυτά που έχω πει είναι ωραιότερα από τα δικά μου. 

Γίνατε σταρ σε μια εποχή που ακόμα οι συνθέτες είχαν τον πρώτο λόγο. Νιώθετε καμιά φορά ευθύνη γιατί η ανάδειξη σε σταρ του τραγουδιστή και η παραγκώνιση του συνθέτη, έφερε το σημερινό τραγούδι σε αυτό το αδιέξοδο; Να έχει γεμίσει δηλαδή από τραγουδιστές, αλλά να μην υπάρχουν άνθρωποι που να γράφουν πια ‘καλά’ τραγούδια;

Όχι, όχι σταρ. Σταρ αφού σας αρέσει η λέξη, είναι τα τραγούδια. Των στιχουργών και των συνθετών. Είχα την τύχη να πω εξαιρετικά τραγούδια από πολύ μικρός. Ποιητών, συνθετών και στιχουργών. Τι άλλο μπορεί να ονειρευτεί ένας νέος άνθρωπος; Έχετε δίκιο όμως, οι εταιρείες από ένα σημείο και μετά, προφανώς για οικονομικούς κυρίως λόγους, προτίμησαν να δώσουν βάρος στον τραγουδιστή, ας τον πούμε έτσι σαν γενικό όρο για να συμφωνήσουμε, γιατί δεν ήταν όλοι τραγουδιστές με την μουσική έννοια της λέξης, με τραγούδια πιο εύκολα, έτοιμα, με προκατασκευασμένα ριφάκια και οι συνθέτες κάπως πήγαν πίσω. Υπάρχει κατά την άποψή μου, κάτι που ισχύει  για το τραγούδι και την τηλεόραση και για όλα. Πουλώντας το καλό επιβιώνεις, πουλώντας το κακό και το μέτριο πλουτίζεις. Τελικά τους βγήκε σε καλό όλο αυτό; Δεν νομίζω. Ποια τραγούδια μείνανε; Ο κόσμος που ακούει, πεισμώνει και αναζητεί το καλό τραγούδι ακόμα και αν δεν προβάλλεται.

Αν πηγαίνατε πίσω στον χρόνο, ποιο τραγούδι σας δεν θα θέλατε να είχατε πει ποτέ; Οποιοδήποτε, γνωστό ή άγνωστο στο ευρύ κοινό.

Είναι ελάχιστα αυτά. Όταν ήμουν πολύ μικρός, 17 χρονών, πρωτοείπα τραγούδια του αναμφισβήτητα μεγάλου λαϊκού συνθέτη, Γιώργου Μητσάκη. Υπήρχαν ανάμεσα σ’ αυτά και δυο ‘Ο αναπτήρας’ και το ‘Αυτός είσαι’ που δεν μου ταίριαζαν καθόλου. Δεν μου άρεσαν. Άκουγα τον εαυτό μου, ένα παιδί 17 χρονών και έλεγα ‘δεν είμαι εγώ αυτός’. Πήγα λοιπόν στον κύριο Μάτσα κλαίγοντας σχεδόν, και του είπα ‘δεν πειράζει, θα σταματήσω εδώ’. Το κατάλαβε και ήταν η αφορμή να γνωρίσω τον Κουγιουμτζή που μου άλλαξε τη ζωή.

Αν διασκευάζατε ένα ξένο τραγούδι που κυκλοφόρησε απ’ το 1990 και μετά, ποιο θα ήταν αυτό;

Θα ήταν αρκετά. Μου αρέσει πολύ ο Sting. Κάναμε και τη διασκευή του ‘Mad about you’ με τον Νίκο Αντύπα. Θα ήθελα να διασκευάσω το ‘The man who sold the world’, τη διασκευή που έκαναν οι Nirvana και που τραγουδάει ο Kurt Cobain ή το ‘Losing my religion’ των REM. Τα θεωρώ λαϊκά τραγούδια.

Χιπχοπ ακούτε; Έχετε πιάσει ποτέ τον εαυτό σας να ραπάρει κάποιο στίχο ασυναίσθητα; Έχετε δοκιμάσει στο μπάνιο ή μπροστά στον καθρέφτη να δείτε αν θα μπορούσατε να πείτε δυο ρίμες σωστά και με ρυθμό;

Λίγο. Έχω ακούσει ενδιαφέροντα πράγματα με γερό στίχο, αλλά δεν καταλαβαίνω πολύ καλά τα λόγια στ’ αγγλικά. Είμαι όμως μεγάλος θαυμαστής των Active Member, που είναι αυτοί νομίζω που έκαναν το low bap που είναι ελληνική σχολή. Αυτοί ξεχωρίζουν για τον πολιτικό και κοινωνικό τους στίχο. Αν θα μπορούσα να τραγουδήσω ραπ; Δεν ξέρω. Μουσικός είμαι. Λέτε να μην μπορώ να πω δυο ρίμες σωστά; Με πληγώνετε. Απλώς δεν είμαι εκφραστής αυτού τους είδους. Υπάρχουν άλλοι που το κάνουν πολύ καλύτερα. Και να σας πω και κάτι; Ο Μιχάλης Μιτακίδης θα έλεγε καταπληκτικά τον ‘Απόκληρο’ του Τσιτσάνη. Και μια που μιλάμε για άλλο είδος, από την ελληνική ροκ μου αρέσουν πάρα πολύ τα Διάφανα Κρίνα και οι Tsopana Rave.  Το ‘Mου το ‘χα πει’ είναι φοβερό τραγούδι. Όπως και το τραγούδι ‘Άντε να σταθώ στα πόδια μου’ του Λεωνίδα Μπαλάφα. 

Με όλο αυτό το θέμα που έχει προκύψει στο Χόλιγουντ, με τις επώνυμες καταγγελίες για σεξουαλική κακοποίηση (από τον Κέβιν Σπέισι μέχρι τον Ντάστιν Χόφμαν πρόσφατα), εσείς τι κρατάτε; Είχατε προσέξει να συμβαίνει κάτι αντίστοιχο και στο ελληνικό τραγούδι; Ήταν η σεξουαλική παρενόχληση ποτέ ένα σοβαρό θέμα ανάμεσα σε τραγουδιστές και τραγουδίστριες, συνθέτες και παραγωγούς δίσκων;

Αχά, τώρα θα ραπάρω και εγώ. ‘Tα όνειρά σου μην τα λες γιατί μια κρύα μέρα, μπορεί και οι φροϊδιστές να ‘ρθουν στην εξουσία’ που λέει και το τραγούδι. Δεν το έχω παρακολουθήσει πολύ. Ξέρω ότι έχει γίνει θέμα, παρότι στην Αμερική άλλο είναι το μεγάλο τους θέμα. Ξέρω επίσης ότι εκεί, ακουμπάς τη συνεργάτη σου στον ώμο και λες ‘δεν κάνουμε κανένα καφέ’ και σε τρέχει για sexual harassment. Πόσο είναι αλήθεια, πόσο είναι υποκρισία, πόσο είναι διαφήμιση, δεν το γνωρίζω.  Όσο για την ελληνική κοινωνία, νομίζω ότι είμαστε λίγο λιγότερο υποκριτές σ’ αυτό το θέμα. Γίνονται και εδώ τέτοια, αλλά πιστεύω τις περισσότερες φορές γίνονται με αμοιβαία συγκατάθεση. Αυτό δε σημαίνει ότι οι γυναίκες στην Ελλάδα, δεν έχουν υποφέρει. Και από υποτίμηση και από σαρκασμό και από ανισότητα και από βία και από σεξισμό. Έχω την αίσθηση χωρίς να είμαι σίγουρος, ότι η σεξουαλική παρενόχληση δεν είναι πολύ ψηλά στην λίστα. Ίσως η σεξουαλική αμέλεια από τους συζύγους ή τους συντρόφους είναι πιο ψηλά. Είναι μεγάλη κουβέντα. 

Σας έχουν πάρει ποτέ τηλέφωνο το μεσημέρι να σας ξυπνήσουν για να σας ρωτήσουν τι κινητή εταιρεία έχετε και αν θέλετε να την αλλάξετε; Πώς αντιμετωπίζετε αυτά τα παιδιά που κάνουν αυτές τις εφήμερες δουλειές για ελάχιστα χρήματα λόγω ανεργίας;

Όχι εμένα, την Άννα αρκετές φορές. Αυτό είναι πιο μεγάλο πρόβλημα και από τη σεξουαλική παρενόχληση. Η διάλυση των εργασιακών σχέσεων και η δουλεία αυτών των νέων ανθρώπων. Αυτό είναι σοβαρό θέμα και καλά κάνετε και το θίγετε. Γιατί ελάχιστη συζήτηση και ελάχιστη διαμαρτυρία γίνεται.

Ο ένας εγγονός σας, ο μεγαλύτερος, ο Φάνης, σε δέκα χρόνια περίπου όταν και θα μπορεί να ψηφίσει, ανακοινώνει στο κυριακάτικο οικογενειακό τραπέζι ότι θα ψηφίσει Χρυσή Αυγή. Πώς αντιδράτε;

Αυτό που λέτε δεν είναι καθόλου αστείο. Παρακολουθώ πολύ τα εγγόνια μου, έχουν πολύ καλούς γονείς και πιστεύω ότι δε θα συμβεί ποτέ αυτό. Εντοπίζετε όμως έναν μεγάλο κίνδυνο και καλό είναι να το γνωρίζουν και οι παππούδες και οι γιαγιάδες και οι μπαμπάδες και οι μαμάδες. Είμαστε όλοι παραδείγματα για τα μικρά παιδιά και χωρίς πίεση, γιατί μπορεί να υπάρξει αντίδραση, αλλά με ηρεμία και υπομονή, πρέπει να τους εξηγούμε το κίνδυνο που παραμονεύει.

Ποια είναι η σχέση σας με το ίντερνετ; Διαβάζετε ειδήσεις online; Μπαίνετε YouTube; Έχετε κάποιο μυστικό λογαριασμό στο Facebook για να επικοινωνείτε μόνο με τους φίλους σας;

Προσπαθώ. Μαθαίνω και προσπαθώ να μάθω σωστά. Να φιλτράρω τις ειδήσεις. Εμένα με απασχολεί όπως καταλαβαίνετε η νομοθεσία των πνευματικών και συγγενικών δικαιωμάτων. Χρειάζεται ενημέρωση των νέων ανθρώπων κυρίως, που θεωρούν πολύ λογικό να πληρώνουν το μίλκο ή τη σοκολάτα ή τα τσιγάρα στο περίπτερο, αλλά τα τραγούδια και τα έργα να τα κατεβάζουν τσάμπα. Είναι ηθικό και πραγματικό το θέμα για τους συνθέτες και τους στιχουργούς. Το θέμα των πνευματικών δικαιωμάτων στο διαδίκτυο είναι θέμα πολιτικής απόφασης. Και όχι δεν έχω μυστικό λογαριασμό στο Facebook. Θέλω να επικοινωνώ με τους φίλους μου ανθρώπινα. Να τους βλέπω, να τους ακούω. Χρησιμοποιώ όμως τη σελίδα κυρίως για ενημέρωση, ή για κάποια πράγματα που θεωρώ ότι είναι ανακοινώσιμα σε όλους τους διαδικτυακούς φίλους και ακροατές.

Έχετε πάει ποτέ σε μια μεγάλη ροκ συναυλία στην Ελλάδα; Από Rolling Stones μέχρι U2. Τι σας έκανε εντύπωση;

Σχεδόν σε όλες. Η αρτιότητα της παραγωγής μου έκανε και μου κάνει εντύπωση, πέρα από το οτιδήποτε άλλο. Και το πόσο κοντά είναι το live με τις εκτελέσεις στο στούντιο. Αυτό που οι άλλοι θεωρούν τελειομανία, εγώ το ζηλεύω και το προσπαθώ. Το θεωρώ σεβασμό στο κοινό.

Game of Thrones έχετε δει ποτέ; Βλέπετε ξένες σειρές;

Ελάχιστα. Βλέπω μετά μανίας ντοκιμαντέρ κάθε είδους.

Έχετε πάει έστω και μια φορά γήπεδο παρέα με τον Λευτέρη Παπαδόπουλο;

Το ξέρετε βέβαια, γι’ αυτό με ρωτάτε. Μια από τις φορές μάλιστα ήταν τραυματική. Πήγαμε με τον Λουκιανό (Κηλαϊδόνη) και την Άννα στο Ολυμπιακό Στάδιο.  Έπαιζε φιλικό ΑΕΚ-ΠΑΟΚ. Ήταν η τελευταία εμφάνιση του Γιώργου Κούδα, τον οποίο αγαπάμε πολύ και εγώ και ο Λουκιανός. Κάτσαμε με μια παρέα Παοκτζίδων και παραδίπλα καθόταν ο Λευτέρης. ‘Βρε καλώς τα πουλάκια μου’ μας λέει, ‘τι θέλετε εσείς εδώ;’ ‘Ήρθαμε για τον ΠΑΟΚ’ έκανε τη βλακεία να ψελλίσει κάποιος από μας.  Δε θέλεις να ξέρεις τις ακούσαμε. Κάναμε χρόνια να ξαναπατήσουμε σε γήπεδο.

Αν μπορούσατε σήμερα, στο 2017, να περάσετε μια μέρα με τον Μάνο Λοΐζο, πώς θα την περνούσατε;

Θα πήγαινα να τον έπαιρνα με το αυτοκίνητο από το σπίτι, θα περνούσαμε μετά από τον Λευτέρη, τον οποίο θα βάζαμε να καθίσει μπροστά και ο Μάνος θα καθόταν πίσω με το γνωστό του ύφος. Θα έτρεχα πολύ και θα έκανα επικίνδυνες προσπεράσεις και ο Λευτέρης θα άρχιζε τον εξάψαλμο. ‘Θα με σκοτώσεις ρε μ….’. Μετά θα πηγαίναμε σε μια ταβέρνα, ίσως θα ήταν και ο Καρούζος ή ο Γιώργος Κακουλίδης και θα συζητούσαμε επί ώρες για σημαντικά και ασήμαντα, από την πολιτική κατάσταση μέχρι βαθμολογία εμφάνισης νέων τραγουδιστριών και ηθοποιών και μετά θα πηγαίναμε να βρούμε τον Αχιλλέα τον Θεοφίλου και θα παίζαμε πόκα, όπου εγώ θα βαριόμουν πρώτος και θα με διώχνανε.