Δύο Ελληνίδες κατακτούν το Ρότερνταμ με τους Αγίους τους
Η αρχιτέκτονας Αναστασία Τσαπάρογλου και η φωτογράφος Δέσποινα Παπαχρηστούδη μας συστήνουν τους 'Αγίους' τους.
- 1 ΣΕΠ 2017
Σάββατο. Νωρίς το απόγευμα. Πρώτη στο παράθυρο του Skype εμφανίζεται η Αναστασία. Είναι χαμογελαστή και μου δείχνει το σπίτι που έχει φτιάξει στην πόλη της Ολλανδίας. Λίγα λεπτά αργότερα, το πλάνο ανοίγει και η Δέσποινα εμφανίζεται με τα πορτρέτα δύο ενδεικτικών ‘Άγιων’ στα χέρια της. Τα κρατάει με περηφάνια. Το συγκεκριμένο τους πρότζεκτ, άλλωστε, έχει φτιαχτεί με αγάπη, μεράκι και έντονο κοινωνικό υπόβαθρο. Και κατάφερε όχι μόνο να τραβήξει τα βλέμματα κατοίκων – τουριστών, αλλά να χρηματοδοτηθεί κι από τον ίδιο τον Δήμο του Ρότερνταμ.
Τελικά οι ‘Άγιοι’ απέκτησαν πολλούς… πιστούς
θα αναφέρει γελώντας η Δέσποινα, προτού ξετυλίξει το κουβάρι της ιδέας τους.
‘Το Ρότερνταμ, λόγω της ιστορίας του και του ότι είναι η πόλη με το μεγαλύτερο λιμάνι της Ευρώπης, διαθέτει έναν πολύ ισχυρό εργατικό πληθυσμό. Παράλληλα, περίπου το 50% των κατοίκων του έχει καταγωγή ή έχει γεννηθεί σε κάποια άλλη χώρα, οπότε υπάρχει ένας έντονος πολυπολιτισμικός χαρακτήρας. Παρ’ όλες, όμως, τις πολιτισμικές διαφορές των ομάδων, όλοι αισθάνονται να έχουν μια κοινή ταυτότητα, αυτή του Rotterdamer, αγαπάνε την πόλη τους και είναι γνήσια ενεργά και κοινωνικά άτομα. Υπάρχουν, μάλιστα, πολλά κοινωνικά κέντρα που λειτουργούν με εθελοντές και βοηθάνε ανθρώπους που το έχουν ανάγκη και ένας μεγάλος αριθμός κοινωνικών κατοικιών για άτομα με χαμηλό εισόδημα.
Τα τελευταία χρόνια, καθώς το κόστος ζωής στις υπόλοιπες μεγάλες πόλεις της Ολλανδίας έχει γίνει πολύ υψηλό, πολλά άτομα υψηλότερου εισοδήματος και μορφωτικού επιπέδου επιλέγουν να μετακομίσουν στην πόλη, ενώ, στην αρχή του 2017, ο Δήμος έκανε δημοψήφισμα που ρωτούσε εάν οι κάτοικοι θέλουν η πόλη τους να αλλάξει. Η αλλαγή αφορούσε τους κατοίκους του Νότιου Ρότερνταμ (εκεί ακριβώς που κάναμε το πρότζεκτ) και ήθελε να αφήσουν τα σπίτια τους (κυρίως κοινωνικές κατοικίες), έτσι ώστε αυτά να κατεδαφιστούν και να δημιουργηθούν στη θέση τους υπερπολυτελείς κατοικίες, για να προσελκύσουν ευκατάστατο κόσμο στην περιοχή και να αλλάξουν το πρόσωπό της. Φυσικά, δεν είχε προβλεφθεί τίποτα για όσους θα άφηναν τα σπίτια τους και η πρόταση καταψηφίστηκε.
Στην ουσία είναι μια σειρά από πορτρέτα κατοίκων της περιοχής Charlois του Ρότερνταμ
Μέσα, λοιπόν, σε αυτό το κοινωνικοπολιτικό πρίσμα γεννήθηκε το πρότζεκτ ‘Urban saints of Charlois’. Στην ουσία είναι μια σειρά από πορτρέτα κατοίκων της περιοχής Charlois του Ρότερνταμ, τους οποίους φωτογραφήσαμε, πήραμε συνεντεύξεις και στην επόμενη φάση επεξεργαστήκαμε ηλεκτρονικά τα πορτρέτα τους, ενσωματώνοντας στοιχεία από την προσωπική τους ιστορία, από τη βυζαντινή εικονογραφία και από αφίσες της pop art. Τελικά, τα τοποθετήσαμε σε διάφορα σημεία του δημόσιου χώρου, δημιουργώντας μια πορεία που περνάει μέσα από πάρκα, βιομηχανικές περιοχές, τοπικά καταστήματα και μνημεία, με σκοπό να προσκαλέσουμε τον επισκέπτη να γνωρίσει μια περιοχή που έχει μάθει να αποφεύγει και τους κατοίκους της.
Όλο αυτό ξεκίνησε από την προσωπική μας ανάγκη να βγούμε από τα σπίτια μας, να γνωρίσουμε τα άτομα της περιοχής και να συνδεθούμε με την καινούργια μας γειτονιά. Και αφού τους γνωρίσαμε και είδαμε ότι προσφέρουν, ο καθένας με τον τρόπο του μέσα από τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν, θελήσαμε να τους τιμήσουμε και να σπάσουμε τα αρνητικά στερεότυπα που επικρατούν γι αυτούς και για την περιοχή. Παράλληλα, όταν το NAC Foundation (New Studios Charlois), ένας ανεξάρτητος – μη κερδοσκοπικός και αυτόνομος οργανισμός που βοηθάει καλλιτέχνες και προωθεί καλλιτεχνικές ενέργειες, ανακοίνωσε ένα open call για καλλιτέχνες, με σκοπό τη δημιουργία πρότζεκτ για την υποβαθμισμένη περιοχή του Charlois, δεν το σκεφτήκαμε στιγμή. Λάβαμε αμέσως μέρος και από εκεί και πέρα όλα κύλησαν. Δεχτήκαμε τη χρηματοδότησή του και κάποιους μήνες μετά ζητήσαμε και την αντίστοιχη καλλιτεχνική χρηματοδότηση από τον Δήμο του Ρότερνταμ, ο οποίος στάθηκε στο πλευρό μας, όπως και η καλλιτεχνική ομάδα Cultuurscouts, στην οποία απλά άρεσε η ιδέα και ήθελε να βοηθήσει’, εξηγεί η νεαρή φωτογράφος.
Δίπλα της η Αναστασία περιγράφει τη διαδικασία υλοποίησης του πρότζεκτ.
‘Όλο το πρότζεκτ έχει δουλευτεί εμπειρικά. Οι ‘Άγιοι’ μας επιλέχτηκαν από τους ίδιους τους κατοίκους της περιοχής με βάση πόσο έχουν συνεισφέρει στη μεταμόρφωσή της τα τελευταία χρόνια. Η Δέσποινα και εγώ, ως μέλη αυτής της κοινωνίας, αποφασίσαμε να ξεκινήσουμε την αλυσίδα επιλογής. Από εκεί και πέρα ο προηγούμενος ‘Άγιος’ πρότεινε τον επόμενο και καταλήξαμε να ‘αγιοποιήσουμε’ ανθρώπους κάθε κοινωνικής τάξης, ηλικίας και χρώματος. Εν τέλει διάλεξαν μόνοι τους τα σύμβολα της περιοχής τους. Εμείς ήμασταν απλά παρατηρητές και εργαλεία σε μία αλυσίδα κατασκευής προτύπων και συμβόλων που θα μπορούσε να μην έχει τέλος.
Στο καθαρά τεχνικό μέρος, συναντιόμασταν πάντα σε μέρη που ένιωθαν άνετα, όπως ο χώρος εργασίας, το σπίτι ή το στέκι τους. Αφού τους εξηγούσαμε ότι και εμείς μένουμε στην περιοχή και αντιμετωπίζουμε παρόμοια προβλήματα χαλάρωναν και ήταν εύκολο να ανοιχτούν. Οι συζητήσεις είχαν πάντα πολύ ενδιαφέρον, γιατί μαθαίναμε πληροφορίες για την ιστορία της περιοχής και για τις συνήθειες διάφορων κοινωνικών ομάδων που σαν ξένες ίσως να μας έπαιρνε χρόνια να καταλάβουμε. Στο τέλος της κουβέντας τους φωτογραφίζαμε και τους ζητούσαμε να μας υποδείξουν τον επόμενο ‘Άγιο’. Η πιο συνηθισμένη απορία τους ήταν ‘γιατί διάλεξες εμένα;’.
Το πιο δύσκολο κομμάτι ήταν μέχρι να έρθουμε σε επαφή μαζί τους, καθώς σχεδόν ποτέ δεν απαντάνε σε τηλέφωνα ή email, οπότε έπρεπε να περνάμε πολλές φορές από τη δουλειά ή τα στέκια τους. Μια άλλη δυσκολία ήταν η γλώσσα που δημιουργούσε διάφορες παρανοήσεις, αλλά και πολύ γέλιο.
Γενικότερα, το πρότζεκτ δεν πέρασε απαρατήρητο από την τοπική κοινωνία. Οι εικονιζόμενοι και όσοι τους γνώριζαν ήταν φυσικά πολύ χαρούμενοι και συγκινημένοι. Πολλοί από τους κάτοικους, μάλιστα, με ενθουσιασμό προσφέρθηκαν να εκθέσουν τα πορτρέτα έξω από τα σπίτια τους ή στις βιτρίνες των καταστημάτων τους. Κάποιοι, από την άλλη, δεν τα εκτίμησαν και τόσο, καθώς αρκετά από αυτά βανδαλίστηκαν από την πρώτη κιόλας εβδομάδα, ενώ μερικά άλλα κλάπηκαν μέσα στις δυο πρώτες μέρες, που σε αυτή την περίπτωση θέλουμε να πιστεύουμε πως έγινε επειδή άρεσαν πάρα πολύ’, τονίζει και στέκεται σε μία στιγμή του πρότζεκτ που δεν θα ξεχάσει ποτέ.
‘Για μένα το πιο χαρακτηριστικό συμβάν ήταν όταν μία κοπέλα από τους ‘Αγίους’ μου μίλησε για τη γνώμη που είχε για ένα άλλον ‘Άγιο’, του οποίου η ζωή μόνο εύκολη δεν ήταν. Πάλευε χρόνια με τις καταχρήσεις, μέχρι να γίνει αυτός ο χαλαρός, απλός και γεμάτος έμπνευση άνθρωπος που είναι σήμερα! Είναι ενεργό μέλος του Charlois πλέον, μα η ζωή και η εμφάνισή του παραμένουν αντισυμβατικές. Η κοπέλα, που προφανώς δεν είχε συνομιλήσει ποτέ μαζί του, έτρεφε, λοιπόν, μία αρνητική προκατάληψη για αυτόν. Λίγο καιρό αργότερα, στα εγκαίνια της έκθεσης, πέρασαν χρόνο μαζί μιλώντας για το πρότζεκτ και την κοινή τους συμμετοχή! Στο τέλος της ημέρας, μάλιστα, μας εκμυστηρεύτηκε πως εν τέλει είχε κάνει λάθος για το ποιος ακριβώς ήταν και πως εν τέλει μοιράζονταν πολλά κοινά. Η προκατάληψη είχε σπάσει και η πρώτη επιβράβευση για το πρότζεκτ είχε έρθει’.
Η Δέσποινα θυμάται ακόμα ένα περιστατικό: ‘Τη στιγμή που στερεώναμε ένα από τα πορτρέτα στον τοίχο, ένας περαστικός σταμάτησε γιατί ήξερε τον ‘Άγιο’ του πορτρέτου και μας είπε την ιστορία για το πώς γνωρίστηκαν. Μετά από αυτό απομακρυνθήκαμε από το σημείο για δέκα λεπτά και όταν γυρίσαμε το πορτρέτο είχε κλαπεί. Κάποιες μέρες αργότερα ακούσαμε τη φήμη ότι το πορτρέτο το έχει πάρει κάποιος που γνώριζε τον ‘Άγιο’ και το έχει στο σαλόνι του. Από τότε προσπαθούμε να μάθουμε περισσότερες λεπτομέρειες και να καταφέρουμε να βρούμε το άτομο που το πήρε, να μάθουμε τα κίνητρά του και να φωτογραφίσουμε το πορτρέτο στο νέο του σπίτι σαν συνέχεια του πρότζεκτ μας!’.
Τους ρωτώ ποια πόλη της Ελλάδας θα επέλεγαν για να μεταφέρουν το πρότζεκτ τους, χρησιμοποιώντας Έλληνες ‘Άγιους’.
‘Θα πρέπει να είναι μία πόλη με κοινά χαρακτηριστικά, κοινή νοοτροπία και κοινά προβλήματα. Μία περιοχή που να βρίσκεται σε μόνιμο μετασχηματισμό, ανθρώπων και χώρων, ή μία πόλη που να ψάχνει τον χαρακτήρα της και που οι κάτοικοι νιώθουν σαν μία ομάδα! Η Θεσσαλονίκη (όχι επειδή την υπεραγαπάμε) είναι μία τέτοια πόλη και επίσης κάποιες περιοχές της Αθήνας, κυρίως στο αστικό της κέντρο. Φυσικά και γνωρίζουμε πως όποια πόλη – περιοχή και αν επιλέξουμε, πρέπει οι κάτοικοι να είναι ανοιχτόμυαλοι και να μην αντιμετωπίσουν τα πορτρέτα σαν θρησκευτικό περιεχόμενο. Εκεί μας περιμένουν δύσκολες στιγμές και… αφορισμός από τον Άνθιμο!’, τονίζει γελώντας η Αναστασία, με την Δέσποινα να καταλήγει: ‘Ευτυχώς υπάρχουν πολλοί ‘Άγιοι’ και στην Ελλάδα. Μένει να τους γνωρίσουμε και ποιος ξέρει, ίσως να αρχίσουν να ξεφυτρώνουν οι εικόνες τους και στους δρόμους των ελληνικών πόλεων’.
Info: www.saintsofcharlois.com
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ
