Για τον Αντώνη Παπαθεοδούλου, το να γράφει για παιδιά είναι μεγάλη ευθύνη

Η παιδική λογοτεχνία είναι ένα από εκείνα τα κομμάτια της λογοτεχνίας που μοιάζουν ότι αντέχουν ακόμα στην πίεση του νέου ψηφιακού κόσμου που έχει ανατείλει και αυτό είναι κάτι που αν μη τι άλλο έχει το ενδιαφέρον του, ειδικά από τη στιγμή που μιλάμε για τα παιδιά που μεγαλώνουν δίπλα στις οθόνες αφής και ευτυχώς (ίσως από μια θετική επίδραση των γονιών τους) επιλέγουν το βιβλίο.

Ο Αντώνης Παπαθεοδούλου,νικητής των Βραβείων Βιβλίου Public 2019, στην κατηγορία ”Ελληνική παιδική λογοτεχνία’, με το βιβλίο ‘Το μυστικό βιβλίο του μπλε κύκλου’ μου μίλησε για την επιτυχία του αυτή, για όσα πρέπει να περιμένουμε στο μέλλον από εκείνον και κυρίως για το πώς είναι να είσαι συγγραφέας παιδικής λογοτεχνίας.

Τι είναι αυτό που κάνει έναν νέο συγγραφέα να προτιμήσει την παιδική λογοτεχνία;

Δεν ξέρω. Νομίζω πως βγαίνει κάπως φυσικά αυτό. Καθόλου δεν μοιάζει με μια επιλογή καριέρας. Γράφεις από μια μανία να πεις, να αφηγηθείς πράγματα. Όταν αυτό που βγαίνει είναι κάτι πολύχρωμο και αστείο και με μια δύναμη να αλλάξει τον κόσμο, τότε μάλλον κάνει και για παιδικό βιβλίο. Εγώ ήθελα να συνεχίζω να παίζω ως σήμερα με τα Playmobil και τα Lego μου χτίζοντας φανταστικούς κόσμους. Βρήκα πως με την παιδική λογοτεχνία μπορώ να συνεχίσω να το κάνω χωρίς να με παρεξηγούν.

Υπάρχει κάποια ιστορία που να έχεις ζήσει στη συγγραφική σου πορεία και σε έκανε να νιώσεις πλήρης και χαρούμενος με αυτό που κάνεις;

Άπειρες. Να μία: Ένα πρωί με είχαν προσκαλέσει νωρίς νωρίς σε ένα σχολείο του Νέου Κόσμου. Ήθελαν να πάω για το βιβλίο μου ‘Οι καλοί κι οι κακοί πειρατές’ να συναντήσω μια ΣΤ’ Δημοτικού! Μου είχε κάνει ήδη εντύπωση γιατί αυτό είναι ένα βιβλίο για πολύ πιο μικρά παιδιά. Έφτασα πανικόβλητος στην πόρτα του σχολείου με ύφος “τι μπορεί να θέλουν πρωί πρωί από έναν κακόμοιρο αγουροξυπνημένο συγγραφέα αυτά τα εκτάκια;”. Αυτό που με ήθελαν δεν θα το ξεχάσω ποτέ. Ήθελαν να μου παρουσιάσουν στη σκηνή ως θεατρικό, με δικά τους σκηνικά και σε δική τους σκηνοθεσία, το βιβλίο μου διασκευασμένο…στη νοηματική! Και το είχαν διασκευάσει όλοι μαζί μαθαίνοντας τα λόγια, γιατί ένας από τους συμμαθητές τους ήταν κωφός. Ήταν από τις στιγμές που ‘σου φτιάχνουν τη μέρα’ για πολλές μέρες!

Τι είναι αυτό που έκανε το ‘Μυστικό Βιβλίο του Μπλε Κύκλου’ τόσο επιτυχημένο; Είναι η δημιουργία κλίματος περιπέτειας ένας τρόπος να προσελκύσεις το ενδιαφέρον ενός παιδιού;

Η περιπέτεια και το μυστήριο σίγουρα είναι. Γι’ αυτό και το είπαμε ‘μυστικό’ το βιβλίο, ώστε να θέλουν να το μάθουν όλοι. Θυμάμαι πάντα μια ιστορία που έλεγε ο σπουδαίος Ντίνος Δημόπουλος, πως τον ενοχλούσαν τα παιδιά της γειτονιάς που μαζεύονταν έξω από το εξοχικό του και δεν μπορούσε να συγκεντρωθεί στο γράψιμο. Έτσι, μια μέρα τους είπε μια ιστορία για έναν φοβερό δράκο που ζει στο υπόγειο για να τρομάξουν και να μην ξαναπατήσουν. Όπως αφηγείται ο ίδιος, την επομένη μαζεύτηκαν όχι μόνο τα παιδιά όλης της γειτονιάς αλλά και τα παιδιά όλου του χωριού και κρυφοκοιτούσαν απ’ τα παράθυρα! Τα παιδιά γεννιούνται με ένα πάθος να ανακαλύψουν τα μυστικά αυτού του κόσμου. Ποντάραμε στα ‘μυστικά’ του νερού και της επαναχρησιμοποίησής του, λοιπόν, για να φτιάξουμε αυτό το βιβλίο γνώσεων. Αυτό που το έκανε πετυχημένο είναι η αγάπη με την οποία το αγκάλιασε η πανεπιστημιακή κοινότητα της Κύπρου, σαν να είναι το παιδάκι τους, ή για την ακρίβεια σαν να είναι το παιδάκι-βιβλίο των πολυσέλιδων πανεπιστημιακών τους τόμων! Στη Δέσπω Φάττα-Κάσινου και την πραγματική ομάδα ερευνητών της Κοινωνίας του Αέναου Μπλε Κύκλου χρωστάμε και την πρωτοβουλία και το βιβλίο και τη δημοτικότητά του.

Ποιο θεωρείς το κορυφαίο βιβλίο παιδικής λογοτεχνίας που γράφτηκε ποτέ;

Πολλά και για ξεχωριστούς λόγους το καθένα. Αν πρέπει να πω ένα που να συνδυάζει το ‘κορυφαίο’ το ‘παιδική’ και το ‘λογοτεχνία’ θα πω την ‘Πίπη Φακιδομύτη’, ή την ‘Πίπη τη μακρύκαλτση’ όπως είναι ο αυθεντικός της τίτλος.

Έχεις νιώσει ποτέ ότι περιορίζεσαι υφολογικά ή θεματολογικά από το γεγονός ότι τα όρια εντός της παιδικής λογοτεχνίας μπορεί να είναι στενότερα σε σχέση με την ενήλικη λογοτεχνία;

Δεν είναι τόσο η θεματολογία ή το ύφος, όσο η ευθύνη. Η ευθύνη για τα μηνύματα, τις εικόνες, τα πρότυπα, την αισθητική που πρεσβεύεις είναι -και πρέπει να είναι- τεράστια, όταν το κοινό σου βρίσκεται ακόμη σε μια τόσο εύπλαστη και ευαίσθητη ηλικία. Οπότε ναι, για να παράξεις κάτι που αξίζει να διαβάσει ή να δει ένα παιδί είσαι εξ αρχής περιορισμένος ως προς αυτό. Αλλά αυτό τον περιορισμό τον εξισορροπεί η απόλυτη ελευθερία που εξασφαλίζει η φαντασία που σου επιτρέπεται στον κόσμο των παιδιών.

Βλέπουμε πως στον κινηματογράφο, την τηλεόραση και τα κόμικς, οι διακρίσεις των ‘παιδικών’ από τα ‘ενήλικα’ δεν είναι καθόλου πια απόλυτες. Πολλοί 30άρηδες και 40άρηδες απολαμβάνουν πράγματα που άλλοτε θα προορίζονταν για παιδιά. Μπορεί να ακολουθήσει και η λογοτεχνία αυτή την τάση;

Βέβαια. Ήδη συμβαίνει αυτό –το να διαβάζουν ενήλικες παιδικά βιβλία, όχι απαραιτήτως επειδή έχουν παιδιά, αλλά για προσωπική τους απόλαυση. Απλώς είναι ακόμη λίγοι. Άλλωστε, ένα καλό βιβλίο κάνει καλό σε όλους. Κι αν αυτός ο κανόνας έχει φυσικά εξαιρέσεις για τα βιβλία των ενηλίκων -μια και η θεματολογία τους μπορεί να είναι απαγορευτική- για ένα παιδί, στα παιδικά βιβλία ισχύει 100%. Ένα καλό παιδικό βιβλίο έχει πάρα πολλά να πει σε έναν ενήλικα. Πολλές φορές περισσότερα από όσα λέει σε ένα παιδί.

Tα βιβλία παιδικής λογοτεχνίας, πιστεύεις ότι αναγκαστικά πρέπει να έχουν και έναν διδακτικό τόνο;

Πιστεύω πως οποιοδήποτε καλό βιβλίο για παιδιά ή για ενήλικες, σε παίρνει από εκεί που έχεις φτάσει και σε φτάνει λίγο πιο μακριά. Ή λίγο πιο κοντά σε κάτι δικό σου καλύτερο. Κι αυτό είναι από μόνο του μια διδακτική, μια παιδευτική διαδικασία. Αυτό κάνει πάντα ένα καλό βιβλίο. Τα βιβλία όμως που γράφονται επίτηδες για έναν τέτοιο σκοπό και ο διδακτισμός τους είναι πρόδηλος, σπανίως είναι καλά βιβλία.

Έχει ρόλο να επιτελέσει η διαφορετικότητα μέσα σε ένα βιβλίο παιδικής λογοτεχνίας;

Μα φυσικά. Και το αντίστροφο ακόμη περισσότερο. Τα βιβλία για παιδιά υπηρετούν τη διαφορετικότητά μας αφού από μικρή ηλικία μάς γνωρίζουν καλύτερα τον έναν στον άλλο. Όλοι είμαστε διαφορετικοί. Κι οι ιστορίες μας είναι διαφορετικές. Και τα βιβλία μας δίνουν τον τρόπο και το χρόνο για να γνωρίσουμε ο ένας τον άλλο όπως μας αξίζει. Όχι με εντυπώσεις, προκαταλήψεις, τσιτάτα και αποσπάσματα.

Ποιο είναι το επόμενο πράγμα που περιμένουμε από σένα;

Ένα βιβλίο που φτιάχνουμε με τη Ντανιέλα Σταματιάδη εδώ και δυο χρόνια και θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Ίκαρος. Αφηγείται περίπου πέντε λεπτά από τη ζωή ενός κοριτσιού. Δεν είναι ακριβώς αυτό που θα περίμενε κανείς. Αλλά το έχουμε αγαπήσει τόσο φτιάχνοντάς το και θέλουμε τόσα πολλά να πούμε με αυτό που το περιμένουμε με αδημονία τρομερή! Επίσης με την Ίριδα Σαμαρτζή, συνεχίζουμε με νέους τίτλους τις σειρές Μικρά Μεγάλα Κλασικά και Μικρά ταξίδια με τη φαντασία του Ι. Βερν των εκδόσεων Παπαδόπουλος, που κυκλοφορούν ήδη σε Κίνα, Αγγλία και Ισπανία.

(Για να μάθετε περισσότερα για τη δουλειά του Αντώνη Παπαθεοδούλου μπορείτε να επισκεφτείτε και τη ιστοσελίδα του: http://www.antonispapatheodoulou.com)