Για τον Γιώργο Παύλου, Η Γραμμή του Ορίζοντος είναι η ιστορία ενηλικίωσης της χώρας

Τον περασμένο Μάιο, για 15 μέρες μόνο, παρουσιάστηκε στην Πειραματική Σκηνή Νέων Δημιουργών του Εθνικού Θεάτρου Η γραμμή του ορίζοντος σε σκηνοθεσία του Γιώργου Παύλου. Ο 29χρονος σκηνοθέτης -αριστούχος απόφοιτος του Τμήματος Σκηνοθεσίας της Δραματικής Σχολής του Εθνικού Θεάτρου (2022) και της Δραματικής Σχολής του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Πάτρας (2017)- έκανε παράσταση το μυθιστόρημα του Χρήστου Βακαλόπουλου, που εκδόθηκε το 1991 και με ένα τρόπο έβαλε κι αυτός το λιθαράκι του στο να γίνει ξαφνικά, 33 χρόνια μετά, μπεστ σέλερ· στο να επανασυστηθεί το λογοτεχνικό έργο του πρόωρα χαμένου συγγραφέα, αλλά και κριτικού, δοκιμιογράφου, σκηνοθέτη και ραδιοφωνικού παραγωγού (1956-1993), μα κυρίως να συναντηθεί με ένα νεότερο κοινό με πολύ διαφορετικά βιώματα από εκείνα της εποχής του.

Η θεατρική παράσταση συνέπεσε ουσιαστικά με την επιστροφή της εργογραφίας του Βακαλόπουλου στα ράφια των βιβλιοπωλείων, ύστερα από πάρα πολλά χρόνια που δεν ήταν διαθέσιμη λόγω γραφειοκρατικών και διαδικαστικών ζητημάτων νομικής φύσεως, σύμφωνα με τον εκδοτικό οίκο Εστίας και τα οποία πλέον έχουν επιλυθεί. Έτσι, στα μέσα Ιουνίου κυκλοφόρησε η «όγδοη ανατύπωση» του Η γραμμή του ορίζοντος (1991) και στα τέλη Ιουλίου, η «τέταρτη έκδοση» του Πτυχιούχοι (1984). Έκτοτε, και τα δύο εμφανίζονται σταθερά στις λίστες των ευπώλητων τίτλων, ωστόσο το πρώτο, που είναι και το τελευταίο, το πιο βιωματικό και ίσως ωριμότερο, έργο του συγγραφέα ξεπουλάει και εξαντλείται σε εντυπωσιακά ταχείς ρυθμούς.

Εδώ και μία περίπου εβδομάδα, Η γραμμή του ορίζοντος έχει επιστρέψει στο σανίδι. Παρουσιάζεται από το Θέατρο του Νέου Κόσμου στη σκηνή του Θεάτρου Χώρα και ζωντανεύει για ακόμα μία σεζόν την ιστορία της Ρέας Φραντζή. Μίας 32χρονης που βρίσκεται σε μια μεταιχμιακή στιγμή της ζωής της: έχει μόλις χωρίσει -χωρίς να ξέρει γιατί- και καταφεύγει στην Πάτμο, στο μυσταγωγικό νησί της Αποκάλυψης, όπου καταδύεται σε έναν επώδυνο απολογισμό ζωής. Η αναδρομή της δεν είναι μόνο μια καταμέτρηση προσωπικών απωλειών, αλλά και ένας αποχαιρετισμός σε μια γενιά που συνθηκολόγησε, μια Αθήνα που χάθηκε ανάμεσα στους συρμούς, μια Ελλάδα που απορροφήθηκε από τον υλισμό, μια κοινωνία που παρέδωσε την ταυτότητά της στην επίφαση.

«Όλοι οι συντελεστές συνδέθηκαν προσωπικά με το βιβλίο και δημιουργήθηκε μια παράσταση με πολύ αγάπη. Είμαστε πολύ ενθουσιασμένοι που έχουμε την ευκαιρία να συνεχίσουμε το ταξίδι μας», είναι τα πρώτα λόγια του Γιώργου Παύλου.

Γιατί από όλα τα έργα και από όλους τους συγγραφείς που υπάρχουν εκεί έξω, διάλεξες το Η γραμμή του ορίζοντος του Χρήστου Βακαλόπουλου;

Μια δασκάλα μου είχε πει κάποτε ότι τα έργα δεν τα βρίσκεις, αλλά σε βρίσκουν. Κάπως έτσι λοιπόν Η γραμμή του ορίζοντας ήρθε και με βρήκε. Καθώς διάβαζα ήξερα πως έβρισκα μέσα στην ιστορία της Ρέας Φραντζή όλα όσα με απασχολούν, συμπυκνωμένα σε μερικές σελίδες.

Πότε «σε βρήκε»;

Πριν δύο χρόνια περίπου. Θυμάμαι να διαβάζω το βιβλίο και να επανέρχεται συνέχεια στο μυαλό μου το ταυτοτικό ζήτημα της Ελλάδας: ποιοι είμαστε; Από πού είμαστε; Ποιοι θέλουμε να είμαστε; Ο Βακαλόπουλος καταφέρνει και μας συμφιλιώνει με την ιδέα ότι ίσως, δεν θα υπάρξει ποτέ συγκεκριμένη απάντηση. Ίσως, εκεί να βρίσκεται και όλη η γοητεία αυτού του βιβλίου. Όσο κι αν σε φορτίζει συναισθηματικά, στο τέλος, σου προσφέρει την ανακούφιση που καιρό τώρα αναζητούσες.

Αναζητούσε και το κοινό όμως πολλά χρόνια τώρα να αγοράσει το βιβλίο, αλλά δεν το έβρισκε πουθενά. Πώς εξηγείς το τρομερό hype που δημιουργήθηκε ξαφνικά φέτος και ειδικά στα social media από τις νεότερες γενιές;

Είναι ένα βιβλίο-αριστούργημα. Σπάνια βρίσκει κανείς κάτι τόσο ελληνικό και ταυτόχρονα, τόσο βαθύ και αστείο. Νομίζω ότι το hype προκύπτει από την απόσταση χρόνου που πλέον υπάρχει από τη δημιουργία του. Όταν ο Βακαλόπουλος έγραφε για τη Μεταπολίτευση και για τη Γενιά του Πολυτεχνείου ίσως ήταν πολύ νωρίς ώστε να εκτιμηθεί ο σχολιασμός του πάνω στη Σύγχρονη Ελλάδα. Πλέον νομίζω πως μπορούμε όλοι και όλες ακομπλεξάριστα να κάνουμε μια ψυχαναλυτική ανασκόπηση της χώρας μας.

Είναι λοιπόν ένα βιβλίο που με αφορμή τον χωρισμό μίας νεαρής γυναίκας μιλάει για ποια πράγματα τελικά;

Για μια καταστροφή. Για όλες της εφηβικές ελπίδες και τα όνειρα της μεταπολιτευτικής Ελλάδας, που τελικά συμβιβάστηκαν και εξαφανίστηκαν. Είναι μια ιστορία ενηλικίωσης της ίδιας μας της χώρας.

Ο Βακαλόπουλος την είχε χαρακτηρίσει ως «μια ιστορία φυγής».

Υπάρχει η ανθρωπότητα και υπάρχει και ο πολιτισμός της. Κάποιες στιγμές νιώθουμε ότι ο πολιτισμός δεν μας αρκεί ή ότι μας κουράζει ή ότι δεν μας εκφράζει ή ότι δεν τον αντέχουμε. Εκεί θέλουμε να βάλουμε σε όλα φωτιά και να εξαφανιστούμε από προσώπου γης.

Κάποια πρόταση του έργου που ξεχωρίζεις;

«Κάθε φορά που σώζεται κάποιος συναντάει τον παιδικό του εαυτό, με τρύπες σε ολόκληρο το σώμα».

Κάποιοι από τους ηθοποιούς της παράστασης ανήκουν στη θεατρική ομάδα που έχεις φτιάξει. Ποια ανάγκη σε ώθησε στο «μαζί»;

Πάντα είχα όνειρο να δημιουργήσω μια ομάδα με την οποία θα ερευνήσουμε τη δική μας σκηνική ταυτότητα. Όλα ξεκίνησαν από τη διπλωματική μου παράσταση στη σχολή σκηνοθεσίας του Εθνικού, ΠΑΜΕ ΣΤΟΙΧΗΜΑ, μια παράσταση για την Ελλάδα του τζόγου με επιβλέπουσα την Αργυρώ Χιώτη, στην οποία έπαιζαν συμφοιτητές μου από το τμήμα υποκριτικής. Μετά το τέλος των σπουδών μας, η παράσταση συνεχίστηκε και πλέον, με μεγάλη χαρά δημιουργήσαμε τη δεύτερη μας παράσταση ΠΛΙΤΣ ΠΛΑΤΣ ΠΛΟΥΤΣ, ένα κοκτέιλ κερασμένο απ’ τους εργαζομένους του τουρισμού που θα ανέβει στην ΠΛΥΦΑ τον Δεκέμβριο.

Αισθάνομαι τεράστια ευγνωμοσύνη για τους ηθοποιούς της ομάδας, γιατί καλές και οι σπουδές, αλλά αν δεν ήταν η γενναιοδωρία και η εμπιστοσύνη τους σε όλες αυτές τις άπειρες ώρες προβών που έχουμε περάσει μαζί δεν θα ήμουν ο σκηνοθέτης που είμαι σήμερα. Μέσα από αυτές τις διαδικασίες συνεχώς μαθαίνεις και εξελίσσεσαι.

Γιατί ονόμασες την ομάδα Who Am I To;

Γιατί νομίζω ότι έχουν γίνει τα πάντα στο θέατρο και ποιοι είμαστε εμείς για να κάνουμε κάτι καινούργιο; Μέσα από την αποδοχή πως ότι κι αν κάνεις θα έχει επαναληφθεί, ό,τι κι αν κάνεις δεν θα αλλάξει και τίποτα, προσπαθούμε να βρούμε τον τρόπο για να ανασαίνουμε επί σκηνής όλα όσα μας απασχολούν και θεωρούμε καίρια.

Είσαι ένας νέος δημιουργός που κάνει θέατρο για ένα νεανικό κοινό;

Δεν θα έλεγα ότι οι παραστάσεις που έχω μέχρι στιγμής σκηνοθετήσει έχουν κάποιο συγκεκριμένο κοινό, ούτε ότι προσωπικά στοχεύω σε κάποιο συγκεκριμένο κοινό. Αυτοί οι όροι πιστεύω ταιριάζουν περισσότερο σε επιχειρήσεις που δημιουργούν προϊόντα. Από τη στιγμή που μπαίνεις στη διαδικασία να δημιουργήσεις μία παράσταση, δηλαδή να ασχοληθείς με μία θεματική που σε αφορά και πιστεύεις ότι αφορά και το κοινωνικό σύνολο δεν μπορείς να στοχεύεις ή να αποκλείεις.

Σήμερα, μιλάμε μέσα από τον Χρήστο Βακαλόπουλο, αύριο μπορεί να γράψουμε εμείς το κείμενο και μεθαύριο να κάνουμε Άντον Τσέχωφ. Η ζωή και οι ανάγκες μας συνεχώς αλλάζουν. Αν είναι να μας προσδιορίζει το κοινό μας και το είδος της δραματουργίας μας, πιστεύω πως θα καταλήξουμε να επαναλαμβάνουμε τους εαυτούς μας. Ο Βακαλόπουλος άλλαξε τρεις φορές μουσικές προτιμήσεις, οι οποίες επηρέαζαν κάθε φορά το έργο του. Αν σκεφτόταν ποιο είναι το κοινό του δεν θα το είχε κάνει ποτέ. Ευτυχώς για εμάς, ήταν ελεύθερος.

Τελικά, οι νέοι βλέπουν σήμερα περισσότερο θέατρο από ποτέ άλλοτε;

Τα τελευταία χρόνια, ναι κάτι γίνεται. Ακόμα όμως κι αν δεις κάποιον νέο άνθρωπο στην πλατεία του θεάτρου, πιθανότητα είτε θα είναι ηθοποιός, είτε θα σπουδάζει ηθοποιός, είτε θα είναι φίλος κάποιου ηθοποιού. Είναι μεγάλη μας ευθύνη ως νέοι δημιουργοί να φέρουμε και πάλι τον κόσμο στις πλατείες και στις κερκίδες. Να διαμορφωθεί μια κουλτούρα στην οποία ο κόσμος πηγαίνει στο θέατρο ώστε να απολαμβάνει ζωντανές συλλογικές εμπειρίες, όπως στα γήπεδα και στα πανηγύρια. Δεν ξέρω αν θα καταφέρουμε ποτέ κάτι τόσο φιλόδοξο, οφείλουμε πάντως να προσπαθήσουμε.