Γιατί τα ντοκιμαντέρ του Asif Kapadia δε μοιάζουν με κανενός άλλου

Αφού το “Senna” ταρακούνησε και το “Amy” του απέφερε Όσκαρ, ο Ασίφ Καπάντια επιστρέφει στο ντοκιμαντέρ αυτή τη φορά εστιάζοντας σε έναν ζωντανό θρύλο: Τον Ντιέγκο Μαραντόνα.

Συναντήσαμε τον βραβευμένο σκηνοθέτη στο 72ο Φεστιβάλ του Λοκάρνο όπου μας μίλησε για τη νέα του ταινία, αλλά και τις παλιές. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η ανάλυση της τεχνικής του και το πώς προέκυψε: Στα ντοκιμαντέρ του δε θα δεις πρόσωπα να μιλούν στην κάμερα προσφέροντας ασφαλείς αναγνώσεις του παρελθόντος από το σήμερα, παρά θα απολαύσεις τους τραγικούς, αμφιλεγόμενους ήρωές του να λένε οι ίδιοι την ιστορίας του, μέσα από το πλούσιο αρχειακό υλικό.

Ο Καπάντια μας εξήγησε αναλυτικά πώς συνέβη αυτή η επιλογή:

Δεν προέρχομαι από το ντοκιμαντέρ αλλά από το δράμα. Οι πιο πολλοί ντοκιμαντερίστες θα μιλήσουν με κάποιον και το σημείο εκκίνησης του έργου θα είναι μια καθηλωτική συνέντευξη, που βλέπεις το συναίσθημα, τα μάτια. Εγώ είμαι κάπως ανάποδος. Προέρχομαι από το σινεμά μυθοπλασίας και η μυθοπλασία μου έχει ελάχιστο διάλογο. Προσπαθώ πάντα το σινεμά μου να είναι όσο πιο οπτικό γίνεται.

Με το “Senna” η αρχική μου πρόθεση ήταν να κάνω συνεντεύξεις. Με προσέλαβαν να το κάνω, η Universal, o Μπέρνι Έκλεστον, η Φόρμουλα 1, η οικογένεια Σένα, οι παραγωγοί, όλοι διαπραγματεύονταν για πολύ καιρό, έψαχναν σκηνοθέτη για πολύ καιρό. Δεν ήμουν η πρώτη επιλογή τους, ήμουν η τελευταία επιλογή τους, δεν είχα κάνει ποτέ ντοκιμαντέρ. Αλλά ευτυχώς όλοι είπαν όχι, δεν ήθελαν να κάνουν μια ταινία για πιλότους της Φόρμουλα 1, ήθελα να κάνουν μια ταινία για τη Φόρμουλα 1 αλλά που να αφορά κάτι άλλο, το περιβάλλον για παράδειγμα, δεν ξέρω.

Εγώ είμαι μεγάλος φαν του σπορ, με ενδιαφέρει η ψυχολογία των χαρακτήρων, οπότε άρχισα να κάνω την έρευνά μου και η συμφωνία ήταν να είναι το φιλμ μισό συνεντεύξεις και μισό αρχειακό υλικό. Όταν άρχισα να ασχολούμαι, όσο περίμενα τη συμφωνία να οριστικοποιηθεί, άρχισα να κοιτάω το υλικό. Μελετούσα, είμαι πολύ οπτικός τύπος, προέρχομαι από σχολή καλών τεχνών. Δεν ξεκινάω να μελετάω κάτι διαβάζοντας 50 βιβλία, απλλά κοιτάω. Και κοιτάω το υλικό που υπήρχε διαθέσιμο, και το βρήκα σπουδαίο. Δεν ξέρω τι με ενθουσίασε, αλλά ήταν σπουδαίος χαρακτήρες, υπήρχαν εκεί σπουδαίες ιστορίες, σπουδαίο υλικό αρχείου… γιατί χρειάζομαι τις συνεντεύξεις;

Και το πιο σημαντικό ήταν πως δε μπορούσα να μιλήσω με αυτόν τον ίδιο. Άρα θα καταλήξω με συνεντεύξεις του Αλέν Προστ και του Νάιτζελ Μάνσελ να μου λένε τι πιστεύουν πως σκέφτεται ο Σένα. Και λέω, γιατί να έχω αυτούς; Αυτός είναι από μόνος του τόσο εύγλωττος, είναι πιο έξυπνος από όλους, είναι τόσο καλός στο να εξηγεί πώς είναι να οδηγάς αμάξια στα 200 μίλια την ώρα, οπότε λέω, ΑΥΤΟΣ πρέπει να πει την ιστορία. Έτσι βγήκε από τη διαδικασία η δομή.

Και μετά έπρεπε να εξηγήσω στους παραγωγούς και στη Universal ότι αυτό νομίζω πως είναι πιο ενδιαφέρον φιλμ. Και μου λένε, “Τι;”. [γελάει] “Απλά πήγαινε και πάρε συνέντευξη από τον Προστ!” Και λέω ναι, αλλά ο Προστ είναι ο αντίπαλός του, νιώθω πως απογοητεύω τον Σένα αν αφήσω τον Αλέν Προστ να μιλήσει για εκείνον. Τον μισεί! Εκείνος πρέπει να πει την ιστορία του! Οπότε συνέχισα την έρευνα. Εκείνοι συνέχισαν να κανονίζουν συνεντεύξεις. Η αλήθεια είναι ότι έχω τον Προστ σε κάμερα. Πολλούς ανθρώπους. Αλλά αρνήθηκα να τα χρησιμοποιήσω.

Έδωσα μπόλικες μάχες, μέρος της δουλειά σου ως σκηνοθέτης είναι να έχεις μια ιδέα και να την ακολουθήσεις μέχρι τέλους. Η ιδέα με το “Senna” είναι ότι υπάρχει ένα πολύ πιο ενδιαφέρον φιλμ, πιο συναισθηματικό, πιο κινηματογραφικό, χωρίς συνεντεύξεις, όπου ο άνθρωπος που είναι νεκρός λέει την ιστορία του. Αλλά για να το κάνω αυτό δεν ήταν ο εύκολος τρόπος. Μου πήρε 7 χρόνια για να το κάνω. Αλλά από εκεί προήλθε αυτό το στυλ.

Και με το “Amy” το ίδιο ζήτημα. Δεν μπορώ να της πάρω συνέντευξη, αλλά τα τραγούδια και οι στίχοι είναι η φωνή της. Αν μπορώ να χρησιμοποιήσω τους στίχους στην οθόνη, μπορώ να πω την ιστορία της. Αυτή είναι η φωνή της, είναι το ημερολόγιό της. Και μετά να χρησιμιοποιήσουμε τη μουσική ως μέρος της αφήγησης. Κι όταν φτάσαμε στην ταινία ξανά προσπάθησα να γυρίσω συνεντεύξεις αλλά τη στιγμή που φέρνεις κάμερα και συνεργείο όλα πάνε στραβά. Οπότε είπα θα βρω άλλο τρόπο.

***

Ο Καπάντια είχε πολλά να πει ακόμα, για τα ντοκιμαντέρ του, για τον Ντιέγκο Μαραντόνα, τη συνάντηση μαζί του, τι τον συνδέει με την Έιμι Γουάινχαους, για τον κόσμο της Νάπολης και το ποδόσφαιρο σήμερα και τότε. Μπορείτε να διαβάσετε ολόκληρη τη συνέντευξη στο Contra.gr.

*To “Diego Maradona” προβάλλεται στις αίθουσες από την Weirdwave. Η συνέντευξη πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του 72ου Φεστιβάλ Λοκάρνο.

*Ευχαριστούμε το Φεστιβάλ του Λοκάρνο για τη φιλοξενία.