Η Ελληνίδα μεταφράστρια του ‘Game of Thrones’ κλαίει ακόμα με το Red Wedding

Σε πρόσφατη επίσκεψή μου σε βιβλιοπωλείο του κέντρου της Αθήνας, βρέθηκα να χαζεύω τα ράφια με τους τίτλους του φανταστικού, με τα βιβλία του ‘Game Of Thrones’ να καταλαμβάνουν μεγάλο κομμάτι από το χώρο τους. Πήρα στα χέρια μου τον δεύτερο τόμο από το ‘Ο Χορός των Δράκων’, το τελευταίο βιβλίο της σειράς και όσο το ξεφύλλιζα, ενώ αναρωτιόμουν πόσες χιλιάδες πωλήσεις έχει κάνει το καθένα, συνειδητοποίησα πως δεν είχα ακούσει ποτέ το όνομά του μεταφραστή. Ένα όνομα που πιστεύω πως δεν θυμάται σχεδόν κανείς από όσους έχουν διαβάσει τα συγκεκριμένα βιβλία. 

”Είναι καλό σημάδι να μην θυμούνται το όνομά μου. Η δουλειά, άλλωστε, του μεταφραστή και του επιμελητή είναι να μην φαίνονται”, μου είπε η Αλεξάνδρα Λέτσα, λίγες μέρες αργότερα, όταν τη συνάντησα και τη ρώτησα, μεταξύ άλλων, αν την πειράζει που ο περισσότερος κόσμος δεν θυμάται το όνομά της. Η Αλεξάνδρα έχει μεταφράσει το 4ο (‘Βορά Ορνίων’) και το 5ο (‘Ο Χορός των Δράκων’) βιβλίο του ‘Game Of Thrones’, ενώ έχει επιμεληθεί και ολόκληρη τη σειρά για την Anubis.

> Τις πρώτες φορές που έβλεπα κάποιον να διαβάζει ένα βιβλίο που είχα μεταφράσει ένιωθα περίεργα. Αναρωτιόμουν τι λάθος μπορεί να είχα κάνει στο βιβλίο, τι είχα ξεχάσει, αλλά σιγά σιγά το συνήθισα. Νιώθω περήφανη όταν κάποιος κρατάει το βιβλίο στα χέρια του και το απολαμβάνει, γιατί μετέφερα στον αναγνώστη κάτι που μου άρεσε και του έδωσα τη δυνατότητα να διαβάσει στη γλώσσα του κάτι που δεν μπορούσε να διαβάσει ο ίδιος στα αγγλικά.

> Η μεγαλύτερη δυσκολία που συνάντησα στη μετάφραση των βιβλίων της σειράς ήταν η ορολογία και τα ονόματα. Υπάρχουν άπειροι χαρακτήρες που πρέπει να θυμάσαι σε ποιο σημείο έχει εμφανιστεί ο καθένας, αλλά και πώς έχει μεταφερθεί το όνομά τους(τα υπόλοιπα βιβλία της σειράς έχουν μεταφραστεί από άλλους ανθρώπους). Εκτός από τα ονόματα των χαρακτήρων, μεγάλο θέμα είναι και τα τοπωνύμια. Σ’ ένα fantasy βιβλίο τίθεται πάντα το δίλημμα για το αν θα πρέπει να μεταφράσεις τα ονόματα ή να κάνεις μεταγραφή (μεταγραφή κάνεις όταν γράφεις στα ελληνικά την αγγλική προφορά μίας λέξης). Συνήθως, στο fantasy επιλέγεται η μεταγραφή για να διατηρείται το εξωτικό του θέματος. Δηλαδή, λέξεις όπως Winterfell και King’s Landing, στο βιβλίο αποδίδονται ως Γουίντερφελ και Κινγκς Λάντινγκ και δεν μεταφράζονται. Μια επιπλέον δυσκολία είχε να κάνει με το ότι ο George R. R. Martin χρησιμοποιεί πολλά λογοπαίγνια. Σε αρκετές τέτοιες περιπτώσεις δε μπορούσε να γίνει μετάφραση στα ελληνικά και έπρεπε να μπει επεξήγηση.

> Πέρυσι, βγήκε μια εγκυκλοπαίδεια του ‘Game of Thrones’ του GRRM με πάρα πολύ υλικό άγνωστο μέχρι τώρα. Απίστευτο υλικό για τις μακρινές χώρες και τους λαούς πέρα από τους Dothraki, για τους οποίους δεν είχε γίνει ποτέ αναφορά στα βιβλία. Επειδή τα πρώτα βιβλία είχαν άλλους μεταφραστές και υπήρχαν διαφορές σε ονόματα και τοπωνύμια, στις επόμενες εκδόσεις δημιουργήσαμε μια ομοιομορφία και ένα ενιαίο γλωσσάρι.

> Στον γάμο της Daenerys, κάποιος της έφερε για δώρο ένα ζώο που ο GRRM ανέφερε στο βιβλίο ως ‘zorse’. Δεν το περιέγραφε όμως, με αποτέλεσμα να μην ξέρουμε σε τι ζώο αναφερόταν. Οπότε αναγκαστικά, μεταφράστηκε ως ‘ζορς’. Κάμποσα χρόνια μετά, μέσω της εγκυκλοπαίδειας, μάθαμε ότι πρόκειται για μία μείξη αλόγου και ζέβρας, οπότε γυρίσαμε ξανά στο βιβλίο και στην επόμενη ανατύπωση το αλλάξαμε και το κάναμε ‘ζάλογο’.

> Έχω δει όλα τα επεισόδια της τηλεοπτικής σειράς μέχρι και την τρίτη σεζόν. Από εκεί και πέρα άρχισα να βλέπω όλο και λιγότερα με αποκορύφωμα από την τελευταία σεζόν να μην έχω δει κανένα. (Κάπου εδώ η Αλεξάνδρα μου ανέφερε ότι διαβάζει τα live chats του Popcode μετά από κάθε νέο επεισόδιο του ‘GoT’).

Οι αλλαγές ανάμεσα στα βιβλία και τη σειρά ήταν πολλές, οπότε αποφάσισα συνειδητά να περιμένω να διαβάσω τα επόμενα βιβλία για να δω πού το πάει ο συγγραφέας.

> Η σειρά και το βιβλίο είναι δύο διαφορετικά πράγματα. Στο ‘GoT’ η μεταφορά από το βιβλίο στη σειρά είναι πιστή μέχρι ένα σημείο. Ήταν λογικό από κάποιο σημείο και μετά να υπάρξουν διαφορές, αφού το τέταρτο βιβλίο δεν είναι κινηματογραφικό και δεν μπορείς να το μεταφέρεις στην οθόνη. Η δράση κάνει κοιλιά αφού στην ουσία μιλάει για την Brienne η οποία ψάχνει τη Sansa ενώ περνάει από το μισό Westeros και βλέπει την καταστροφή του πολέμου. Αυτό μπορεί να είναι το αγαπημένο μου κομμάτι, ωστόσο ο κόσμος το βαριέται.

> Ένας ακόμη λόγος που σταμάτησα να βλέπω τη σειρά είναι γιατί εκεί έχει πεθάνει κόσμος που στα βιβλία ζει και το αντίστροφο. Οι χαρακτήρες του βιβλίου είναι άπειροι. Δεν ξέρω αν θα μπορούσαν να τους βάλουν όλους στη σειρά. Για παράδειγμα η Catelyn Stark, η οποία πεθαίνει στο Red Wedding, στο βιβλίο ανασταίνεται. Μιλάμε, πλέον για δύο διαφορετικές ιστορίες.

> Οι διαφορές που με ξένισαν περισσότερο ανάμεσα στο βιβλίο και τη σειρά είναι αυτές που έχουν να κάνουν με την Sansa. Στο βιβλίο η Sansa βρίσκεται σε εντελώς διαφορετικό μέρος από αυτό της σειράς, ενώ όχι μόνο δεν παντρεύεται τον Ramsay Bolton, αλλά δεν τον συναντάει καν. Στη σειρά περνάει από πολλά δεινά. Περνάει δύσκολα και στο βιβλίο, αλλά όχι τόσο.

> Το ‘GoT’ είναι μια ιστορία που χρειάζεται πολύς χρόνος για να ειπωθεί τηλεοπτικά. Στις διαφορές μεταξύ σειράς και βιβλίων παίζει ρόλο και το γεγονός πως δεν είχαν γραφτεί όλα τα βιβλία, ενώ η σειρά εξελισσόταν. Πάντως, η μεταφορά της στην τηλεόραση είναι τίμια, χωρίς να γίνονται προσπάθειες να την μεγαλώσουν μόνο και μόνο για το κέρδος. Για παράδειγμα έχουν πει πως η σεζόν που θα προβληθεί το καλοκαίρι θα έχει λιγότερα επεισόδια από όσα συνήθως, ενώ η επόμενη ακόμα λιγότερα.

> Αγαπημένο μου βιβλίο είναι το 2ο, η ‘Σύγκρουση των Βασιλέων’.

> Αγαπημένοι μου ήρωες είναι ο Tyrion και η Arya. Νιώθω κοντά με αρκετούς χαρακτήρες από το ‘GoT’, αφού αυτή είναι η ομορφιά των χαρακτήρων του GRRM. Δεν υπάρχουν άσπροι και μαύροι χαρακτήρες και μπορείς να ταυτιστείς σχεδόν με όλους, αν εξαιρέσουμε τον Joffrey και τον Ramsey. Ο καθένας έχει περάσει πράγματα και έχει τους λόγους του που κάνει ό,τι κάνει. Ακόμα και για τη Cersei, η οποία αποκτά φωνή στο 4ο βιβλίο, σκέφτεσαι πως αν ήσουν στη θέση της ίσως αντιδρούσες με τον ίδιο τρόπο με βάση αυτά που έχει περάσει.

(Yummy)

> Πανηγύρισα όταν κάποιος από το Bορρά πήρε εκδίκηση από τους Frey (την οικογένεια που σκότωσε τους Stark στο Red Wedding). Στο βιβλίο ο GRRM δεν περιγράφει ξεκάθαρα το συγκεκριμένο γεγονός. Ένας άνθρωπος από το Βορρά σκοτώνει μερικούς Frey, τους μαγειρεύει και τους βάζει σε πίτες τις οποίες τρώνε οι συγγενείς τους. Κάποια στιγμή στο βιβλίο αναφέρεται ότι μερικοί Frey χάθηκαν, αργότερα ότι ένας άνθρωπος από το Βορρά είναι πολύ χαρούμενος και μερικά άλλα μικρά στοιχεία που όταν τα συνδυάσεις, συνειδητοποιείς τι έχει συμβεί και μένεις με ανοιχτό το στόμα.

> Ακόμα κλαίω με το Red Wedding. Όσο καταπληκτική κι αν ήταν αυτή η σκηνή στη σειρά, κάθε φορά που θυμάμαι την περιγραφή στο βιβλίο ανατριχιάζω και βουρκώνω. Ίσως επειδή διάβασα πρώτα τα βιβλία. Επίσης, τον αποκεφαλισμό του Ned δεν τον περίμενα με τίποτα.

> Είμαι με τους Stark. Βέβαια, έχω ικανό τον GRRM να τους σκοτώσει όλους στο τέλος. Και τους καλούς και τους κακούς. Το πιο πιθανό είναι να γίνει αυτό που λένε όλοι και να πάρει το θρόνο η Daenerys με τον Jon, αλλά έχω αποφύγει να επενδύσω συναισθηματικά στο τέλος των βιβλίων για να μην ξενερώσω. Υπάρχει, βέβαια, και η πιθανότητα η σειρά να έχει εντελώς διαφορετικό τέλος από αυτό του βιβλίου.

> Έχει νόημα να μη γίνονται spoilers και να σου έρχονται κάποια πράγματα απότομα, όπως το Red Wedding. Από την άλλη πλευρά αν κάποιος, ας πούμε, σου πει ότι η Daenerys θα πάει στο Westeros δεν έγινε και τίποτα, θα μπορούσες να το μαντέψεις και μόνος σου πριν το δεις. Γενικώς, δεν μου έχουν κάνει πολλά spoilers, γιατί έχω διαβάσει τα βιβλία πριν από όλους. Εγώ έπρεπε να κρατιέμαι και να μην τα λέω στους άλλους. Το ότι ο Jon ανασταίνεται, δεν είναι spoiler, το περιμέναμε όλοι.

> Το μεγάλο πλεονέκτημα του GRRM ως συγγραφέας είναι ο τρόπος που χτίζει τους χαρακτήρες του. Είναι πραγματικοί άνθρωποι, γκρίζοι. Έχουν θετικά και αρνητικά, κάνουν λάθη. Πληρώνουν για αυτά, αν και συνήθως στη λογοτεχνία ο ήρωας προστατεύεται από τον συγγραφέα. Εδώ οι ήρωες είναι ρεαλιστικοί. Αν κάνεις λάθος μπορείς να το πληρώσεις με το χειρότερο δυνατό τρόπο. Οι ήρωες του GRRM θα μπορούσαν να υπάρχουν και στον πραγματικό κόσμο. Έτσι και αλλιώς και ο ίδιος έχει εμπνευστεί από πραγματικά σκηνικά, όπως συνέβη στην περίπτωση με το δείπνο των Frey.

> Ένα μειονέκτημα του GRRM είναι η λογοδιάρροια στις περιγραφές. Μπορεί να περιγράφει για δύο ολόκληρες παραγράφους τα φαγητά στο τραπέζι ή τα ρούχα. Είναι ωραίο μεν, γιατί φτιάχνει ατμόσφαιρα, αλλά πίστεψέ με για τον μεταφραστή δεν είναι καθόλου ευχάριστο.

> Η συνταγή της επιτυχίας της σειράς είναι αποτέλεσμα ενός συνδυασμού πολύ καλής παραγωγής και πολύ καλού υλικού. Από τη μία η παραγωγή είναι πολύ προσεγμένη, έχει τεράστιο budget, ωραία σκηνικά και γραφικά. Και από την άλλη υπάρχει το υλικό του GRRM με τις πολλές ανατροπές και τους χαρακτήρες που το κοινό νοιάζεται για αυτούς. Αν οι χαρακτήρες δεν ήταν τόσο σωστά σκιαγραφημένοι, η ανατροπή δεν θα είχε τόσο βάθος. Δεν θα σε ένοιαζε να θες να δεις τον χαρακτήρα να την πληρώνει.

> Καταλαβαίνω όσους δεν διαβάζουν τα βιβλία είτε γιατί τα θεωρούν πολύ μεγάλα είτε γιατί γνωρίζουν ήδη το 80% της ιστορίας. Από την άλλη πλευρά, όμως, υπάρχει τόσο υλικό και τόση προϊστορία στα βιβλία που δεν μπορεί να τα βρει κάποιος στη σειρά. Αξίζει όσοι αγαπάνε τη σειρά του ‘GoT’ να τους δώσουν μια ευκαιρία.

* Το ‘Game of Thrones’ επιστρέφει αποκλειστικά στη Nova στις 16 Ιουλίου.