Η Κόκκινη Αλεπού των παιδικών βιβλίων μας προσκαλεί να διαβάσουμε δυνατά
Μια νέα αναγνωστική καμπάνια έρχεται στην Ελλάδα από τη δημιουργό της πρωτοβουλίας Κόκκινη Αλεπού.
- 24 ΙΑΝ 2018
Για χρόνια οι επιλογές των Ελλήνων αναγνωστών στην ενημέρωσή τους για τα βιβλία ήταν περιορισμένες. Η σοβαροφάνεια και οι ξερές “κριτικές προσεγγίσεις” με τις οποίες είχαν γεμίσει τα βιβλιοφιλικά blogs και sites, αλλά και η έλλειψη ενός online περιοδικού που να ασχολείται αποκλειστικά με την παιδική λογοτεχνία και τα εικονογραφημένα βιβλία, κάνανε το εγχώριο φιλαναγνωστικό ίντερνετ πραγματικά φτωχό.
Αυτή την τελευταία τρύπα ήρθε να καλύψει η Ζωή Κοσκινίδου, στήνοντας τον Απρίλιο του 2016 την Κόκκινη Αλεπού, μια προσπάθεια που στηρίζεται πάνω στην αγάπη της για τα παιδικά βιβλία. Η Ζωή μου μίλησε για την Κόκκινη Αλεπού της, για τα παιδικά βιβλία και για το Διαβάζω Δυνατά, μια νέα αναγνωστική καμπάνια που φέρνει η ίδια από το εξωτερικό στην Ελλάδα, ξεκινώντας από φέτος. Τη ρωτάω πρώτα για αυτό το τελευταίο που μου φαίνεται πολύ ενδιαφέρον και της ζητάω να μου εξηγήσει από που προήλθε η ιδέα της.
“Το Διαβάζω Δυνατά (#diavazo_dynata) προέκυψε μέσα την έρευνα μου για την World Read Aloud Day, που γιορτάζεται στην Αμερική, αλλά και σε όλο τον αγγλόφωνο κόσμο. Στο εξωτερικό δίνουν πολύ μεγάλη σημασία στα 10-15 λεπτά που θα περάσει ένας γονιός ή ένας δάσκαλος διαβάζοντας δυνατά μια ιστορία στα παιδιά. Εκτός ότι έχει τεράστια οφέλη στις μικρές ηλικίες, όπως η ανάπτυξη του λεξιλογίου, η εξάσκηση της συγκέντρωσης, η διαμόρφωση του προφορικού και γραπτού λόγου κλπ, έχει να κάνει και με το δέσιμο του αφηγητή με τον ακροατή. Στην περίπτωση των γονιών και των παιδιών, την ώρα της αφήγησης δημιουργείται ένας δεσμός, μια σχέση, μια συνθήκη ανάμεσα στους συμμετέχοντες. Είναι η ώρα τους και τίποτε δεν μπορεί να την χαλάσει. Στην τάξη, ο δάσκαλος, μέσα από την αφήγηση, έχει τη δύναμη να γνωρίσει στα παιδιά τη μαγεία της λογοτεχνίας, των ιστοριών. Έχει τη δύναμη, μέσα από τη λογοτεχνία, να μάθει στα παιδιά καινούργια πράγματα, αποφεύγοντας να χρησιμοποιήσει περίπλοκες και μερικές φορές βαρετές τεχνικές εκμάθησης. Έχει τον τρόπο να πάρει τα μάτια τους από τις οθόνες και να τα στρέψει στο χαρτί. Είναι μοναδική αυτή η δύναμη που έχει η αφήγηση, σε μαγεύει, σε ταξιδεύει. Αυτή ακριβώς η δύναμη θέλω να αναδειχθεί μέσα από το Διαβάζω Δυνατά.
Η καμπάνια θα είναι ετήσια. Θα ανανεώνεται κάθε Ιανουάριο και κατά τη διάρκεια του χρόνου θα γίνονται δράσεις με αφηγήσεις και από την Κόκκινη Αλεπού. Είναι μια καμπάνια ανοιχτή σε όλους, γονείς, εκπαιδευτικούς, εκδοτικούς οίκους, βιβλιοθήκες, βιβλιοπωλεία. Είναι ένα κάλεσμα προς όσους ενδιαφέρονται να στήσουν δικές τους εκδηλώσεις και να διαβάσουν ιστορίες κάτω από την ομπρέλα της καμπάνιας αυτής. Τους γονείς να αφιερώσουν 10 λεπτά την ημέρα σε ένα βιβλίο, ακόμα και να κάνουν βραδιές αφήγησης στο σπίτι τους με τους φίλους των παιδιών τους και να διαβάσουν ένα βιβλίο. Οι επιλογές είναι αμέτρητες. Το μόνο που χρειάζεται είναι 10 λεπτά κι ένα βιβλίο”.
Η συζήτηση μεταφέρεται στην Κόκκινη Αλεπού της. Γιατί παιδικά βιβλία και γιατί “Κόκκινη Αλεπού”, είναι οι πρώτες απορίες που μου λύνει.
“Η Κόκκινη Αλεπού προέκυψε από την ανάγκη μου να ασχοληθώ ξανά με το επάγγελμά μου, αυτό που έχω σπουδάσει και αγαπάω πολύ. Δούλευα αρκετά χρόνια στον έντυπο Τύπο και ξαφνικά το 2011 βρέθηκα σπίτι μου. Τότε είχα πει ότι δεν θα ξαναγράψω και δεν θα ξανασχοληθώ με το αντικείμενο για διάφορους λόγους, όμως τα χρόνια περνούσαν κι εγώ τρωγόμουν μέσα μου και μιας και δεν μπορούσα να βρω δουλειά, και λόγω κρίσης και λόγω μητρότητας, αναγκάστηκα να την εφεύρω.
Πάντα είχα λόξα με τα βιβλία, αλλά σαν αναγνώστρια. Δεν είχα μπει όμως στη διαδικασία να προτείνω κάτι σε κοινό, όπως έκανα πχ όταν έγραφα για μουσική στην εφημερίδα που δούλευα. Η Αλεπού ήρθε όταν ψάχνοντας να βρω βιβλία για την ενός έτους τότε κόρη μου, αισθανόμουν απολύτως μπερδεμένη.
Κυκλοφορούν εκατοντάδες τίτλοι κάθε χρονιά κι εγώ έψαχνα εκείνους που θα με μάγευαν και μαζί με μένα θα μαγευόταν και η μικρή. Την έπαιρνα στον μάρσιπο και περνάγαμε πολλές ώρες μέσα σε βιβλιοπωλεία, εγώ να διαβάζω και να ξεφυλλίζω κι αυτή να κοιμάται. Τότε ήταν που σκέφτηκα πως αν εγώ έχω θέμα και νιώθω μπερδεμένη και χρειάζομαι χρόνο, πολύ χρόνο, για να βρω αυτά που ψάχνω, τότε πιθανώς να υπάρχει κι άλλος κόσμος εκεί έξω που έχει το ίδιο πρόβλημα. Άρα, γιατί να μην κάνω κάτι για αυτό; Όχι σαν ειδήμων, δεν είμαι ούτε δασκάλα, ούτε έχω σπουδάσει κάτι παρόμοιο. Ψάχνω όμως πολύ. Είχα λοιπόν τον χρόνο, τη διάθεση, την πλατφόρμα, κόσμο να με βοηθήσει και την εμπειρία για να το ξεκινήσω. Κι όπου βγάλει.
Το πρώτο κείμενο ανέβηκε στις 22 Απριλίου του 2016 και ως σήμερα η Κόκκινη Αλεπού έχει φιλοξενήσει περισσότερα από 300 κείμενα, παρουσιάσεις βιβλίων, συνεντεύξεις, θέματα, αφιερώματα, εκδηλώσεις κλπ. Βέβαια, πρέπει να σου πω πως δεν ξεκίνησα μια μέρα και λόγω της κόρης μου να διαβάζω παιδικά βιβλία. Νομίζω δεν σταμάτησα ποτέ να διαβάζω παιδικά βιβλία από τότε που ήμουν αρκετά μεγάλη για να διαβάζω μόνη μου. Οι φίλοι μου με κοροϊδεύουν ότι πώς είναι δυνατόν να διαβάζω ακόμα και τώρα στα 40 μου παιδικά και εφηβικά, αλλά έλα τώρα, υπάρχουν μερικά που είναι πραγματικά υπέροχα, πώς θα μπορούσα να μην τα διαβάσω;
Το όνομα του site ήρθε από την κόρη μου, την οποία από τότε που γεννήθηκε την φωνάζω Αλεπού, γιατί έχει αυτή την πονηράδα στα μάτια της. Όταν το σχεδίαζα στο μυαλό μου και έψαχνα ονόματα, καταστάλαξα στο Αλεπού, την ρώτησα ποιο είναι το αγαπημένο της χρώμα και μου είπε το κόκκινο. Κάπως έτσι βγήκε το όνομα του site. Δεν κρύβεται κάποια φοβερή και τρομερή ιστορία”.
Έχω παρατηρήσει πως στην Αλεπού δίνει αρκετή σημασία στα diverse αναγνώσματα και σε βιβλία που μιλούν στα παιδιά για σημαντικά θέματα όπως ο θάνατος, ο φόβος και η δικτατορία και της ζητώ να μου μιλήσει για αυτή την επιλογή της.
“Θα ήταν βαρετό να διαβάζουμε μόνο βιβλία με πολύ συγκεκριμένες θεματολογίες, που κρύβουν κι ένα είδος βαρβάτου διδακτισμού μέσα τους. Βαρετό και χωρίς νόημα. Είναι όμως υπέροχο να ξέρεις πώς έχεις μια μεγάλη ποικιλία βιβλίων που ασχολούνται με διάφορα θέματα που υπό άλλες συνθήκες δεν θα μιλούσες για αυτά σε ένα παιδί. Σαν άνθρωπος πιστεύω πως τα παιδιά δεν σημαίνει πως επειδή είναι μικρά σε ηλικία είναι χαζά και δεν καταλαβαίνουν. Δεν θα καταλάβουν, αν δεν τους μιλήσεις. Μπορείς νομίζω να τους πεις τα πάντα, αρκεί να το κάνεις με τρόπο απλό, ώστε να σε καταλάβουν. Απλό. Όχι απλοϊκό.
Στο εξωτερικό οι συγγραφείς μου φαίνεται πως είναι πιο ελεύθεροι να γράψουν για πιο σύνθετες έννοιες, όπως ο θάνατος ή ο θεός ή οι ανθρώπινες σχέσεις, ενώ απευθύνονται σε μικρές ηλικίες, ακόμα και σε παιδιά 5 ετών. Εδώ λίγο κολλάμε και μόνο τώρα τελευταία φαίνεται να αλλάζει κάτι. Αλλά και πάλι λίγοι εκδοτικοί έχουν αναλάβει την πρόκληση να κυκλοφορήσουν βιβλία έξω από αυτά που ξέραμε ως τώρα.
Δε θα ξεχάσω έναν μικρό χαμό που είχε δημιουργήσει το βιβλίο ‘Το πιο μεγάλο βιβλίο για τις οικογένειες’ των Mary Hoffman και Ros Asquith, που μεταφράστηκε και κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Ίκαρος. Το βιβλίο αυτό μιλάει για όλα τα είδη οικογενειών, από τις συνηθισμένες ως τις μονογονεϊκές, τις χωρισμένες, τις οικογένειες με δύο μαμάδες ή δύο μπαμπάδες, τις οικογένειες που μεγαλώνουν τα παιδιά με τους παππούδες και τις γιαγιάδες. Μιλάει και για άλλα πολύ σπουδαία πράγματα, όπως τις καθημερινές μας συνήθειες, τις θρησκείες και τις γιορτές μας. Κι όμως, βρέθηκε κόσμος να το πολεμήσει γιατί λέει προβάλλει την ομοφυλοφιλία. Από όλο το βιβλίο, επικεντρώθηκαν σε κάτι που υπάρχει στις ζωές μας. Μα πώς είναι δυνατόν να αλλάξει κάτι στο κόσμο αν τα παιδιά δεν μάθουν να αποδέχονται το διαφορετικό χωρίς ταλιμπανισμούς; Αν εμείς οι ίδιοι δεν το αποδεχτούμε και δεν αποτελέσουμε παράδειγμα στους μικρούς ανθρώπους που μεγαλώνουμε; Ε, λοιπόν, εγώ αυτό το βιβλίο το αγαπώ και το προτείνω σε όποιον με ρωτάει τι βιβλίο να πάρει σε ένα 5χρονο.
Βέβαια, πρέπει να σημειώσω πως έχουμε και εμείς εδώ μερικά σπουδαία παραδείγματα ελληνικής παιδικής λογοτεχνίας που πολλοί θα χαρακτήριζαν ως “αμφιλεγόμενη”, μιας και καταπιάνεται με θέματα “δύσκολα”. Αυτό που παρατήρησα γράφοντας για τέτοια βιβλία στην Αλεπού, και ελληνικά και ξένα, είναι πως ο κόσμος δείχνει μεγάλο ενδιαφέρον για αυτά. Τέτοια αφιερώματα, όπως για τον θάνατο, τον φεμινισμό, τον φόβο έχουν τη μεγαλύτερη αναγνωσιμότητα στην Αλεπού και με χαροποιεί πολύ!”.
Παρότι προφανώς η Ζωή στην Κόκκινη Αλεπού δίνει βάρος στην ελληνική παιδική λογοτεχνία, εγώ αγαπώ ιδιαίτερα τα αφιερώματά της που περιέχουν και ελληνικά και αγγλικά βιβλία. Τη ρωτάω για τους λόγους που κάνει κάτι τέτοιο, πράγμα που δε συναντάται συχνά.
“Οι λόγοι είναι πολλοί. Καταρχάς, επειδή τα διαβάζω κι εγώ. Εννοώ, ότι δεν προτείνω ποτέ κάτι που δεν θα διάβαζα και η ίδια. Ο άλλος λόγος είναι γιατί μου αρέσει να μπορώ να δίνω επιλογές στους αναγνώστες, όπως ακριβώς θα ήθελα κι εγώ, να έχω τη δυνατότητα να διαβάζω κάπου συγκεντρωμένα διάφορα θέματα γύρω από το παιδικό βιβλίο. Να πω για παράδειγμα πως πέντε Έλληνες συγγραφείς έχουν ασχοληθεί με ένα συγκεκριμένο θέμα, αλλά ξέρεις, στην αγγλική αγορά υπάρχουν άλλα πέντε βιβλία με το ίδιο θέμα, που δεν έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά και μπορεί να σου αρέσουν εξίσου, οπότε να, πάρε τα λινκς. Επίσης, ένα αρκετά μεγάλο κομμάτι του κοινού της Αλεπούς μένει εκτός Ελλάδας και το ενδιαφέρει εκτός από τα βιβλία που είναι γραμμένα στα ελληνικά, να μαθαίνει πράγματα και για βιβλία που μπορεί να βρει στην χώρα που μένει και να διαβάσει μαζί με το παιδί του.
Ο άλλος λόγος έχει να κάνει και με την pop κουλτούρα που ακολουθεί και τα παιδικά βιβλία. Π.χ. η Ingela P Arrhenius, o Oliver Jeffers, o Benji Davies, η Φωτεινή Τίκκου έχουν δικό τους merchandise εμπνευσμένο από τα βιβλία τους ή τις εικονογραφήσεις τους, ο Jeffers φτιάχνει συνέχεια βίντεο για τα βιβλία του, ενώ το BBC μεταφέρει στη μικρή οθόνη αγαπημένα παιδικά βιβλία και τα προβάλλει ανήμερα των Χριστουγέννων (αναφέρω ενδεικτικά τα ‘Gruffalo’, ‘Ξυλαράκης’, ‘Room on the Broom’, με τρελά νούμερα τηλεθέασης). Με ενδιαφέρει αυτή η πλευρά των παιδικών βιβλίων και των δημιουργών τους και θα μου άρεσε πάρα πολύ να υπάρξει κάτι αντίστοιχο και στην Ελλάδα. Θέλω να δω μπλουζάκια με τον Γιάννο το Χταπόδι του Αντώνη Παπαθεοδούλου και του Πέτρου Μπουλούμπαση, πάνινες τσάντες με ατάκες από βιβλία, κούπες με τη ‘Βιολέτα’ της Αργυρώς Πιπίνη και την Έφης Λαδά, σημειωματάρια με το μικρό μαύρο σκυλάκι της Ευτυχίας Ηλιάδου ή να δω να ζωντανεύουν στη μικρή οθόνη οι περιπέτειες του Μέλιου και της Μελανής του Θοδωρή Παπαϊωάννου και της Ίριδας Σαμαρτζή”.
Πιάνομαι από την αναφορά της σε εκπληκτικούς εικονογράφους για να τη ρωτήσω για το κομμάτι του site που ασχολείται με τους καλλιτέχνες πίσω από τα παιδικά βιβλία.
“Η εικονογράφηση είναι ένα από τα πολύ αγαπημένα μου κομμάτια στην Κόκκινη Αλεπού, μαζί με τις συνεντεύξεις. Θεωρώ την εικονογράφηση εξίσου σημαντική με το κείμενο και μερικές φορές πιο δυνατή. Για μένα η εικονογράφηση ενός βιβλίου είναι, εκτός από μια εικαστική ερμηνεία του κειμένου, μια πύλη που οδηγεί σε έναν φανταστικό κόσμο. Είναι η αφορμή για να γνωρίσουν τα παιδιά – ακόμα κι από πάρα πολύ μικρή ηλικία – την τέχνη της ζωγραφικής, τις διάφορες μορφές της και τα ρεύματά της, να μπουν στον κόσμο των εικαστικών. Αυτό είναι πραγματικά υπέροχο! Δεν είναι απλώς ζωγραφιές. Μου αρέσει να ψάχνω να βρίσκω εικονογράφους ξένους και να διαβάζω τι έχουν κάνει, με ποιους συγγραφείς έχουν συνεργαστεί, τι βιβλία έχουν δημιουργήσει, αγαπώ να ανακαλύπτω συνεχώς Έλληνες εικονογράφους, που είναι πολλοί και αξιόλογοι και με μεγάλο έργο και έντονη παρουσία στον χώρο, κι αυτό που με τρελαίνει πιο πολύ από όλα είναι όταν νέοι ή και καταξιωμένοι εικαστικοί αναλαμβάνουν να ζωντανέψουν με τα πινέλα ή τα μολύβια τους τις ιστορίες που τους δίνονται, όπως η Μάρια Μπαχά, ο Αχιλλέας Ραζής ή ο Βασίλης Σελιμάς.
Και ο κόσμος; Τι ανταπόκριση έχει η Κόκκινη Αλεπού στους αναγνώστες και τι feedback παίρνει η Ζωή;
Γενικά, η αποδοχή της Κόκκινης Αλεπούς είναι ανέλπιστα μεγάλη. Έχει πλέον σταθερό κοινό, την διαβάζουν άνθρωποι που πραγματικά ενδιαφέρονται για το παιδικό βιβλίο, όχι μόνο για τα παιδιά τους αλλά και για τους ίδιους και αυτό με χαροποιεί ιδιαίτερα, εκπαιδευτικοί και υπεύθυνοι βιβλιοθηκών που ψάχνονται για το κάτι παραπάνω, την αγαπούν οι εκδοτικοί και την στηρίζουν πολύ και φυσικά οι άνθρωποι που δημιουργούν αυτές τις φανταστικές ιστορίες που παρουσιάζονται στην Κόκκινη Αλεπού.
Όταν την ξεκίνησα, πριν δυο χρόνια, είχε προφανώς μικρή αναγνωσιμότητα και απήχηση. Αυτή τη στιγμή είναι σε ικανοποιητικά επίπεδα, ενώ υπάρχει πάντα περιθώριο βελτίωσης και αλλαγής. Προσπάθησα πολύ και προσπαθώ ακόμα να την φτάσω στο επίπεδο που θέλω, να έχει αρκετή και ενδιαφέρουσα ύλη μέσα στην εβδομάδα, αλλά όχι τόση ώστε να κουράζει και να χάνει το ενδιαφέρον του ο αναγνώστης.
Θα ήθελα να την δω να «μεγαλώνει» και να δημοσιεύει ακόμα περισσότερα κείμενα, προσεγμένα, που την ψάχνουν λίγο παραπάνω τη δουλειά. Θέλω να μπορεί να δίνει όσο το δυνατόν περισσότερες πληροφορίες μέσα από κείμενα και συνεντεύξεις, βίντεο και infographics για ό,τι έχει να κάνει με το παιδικό βιβλίο στην Ελλάδα και στον κόσμο. Βέβαια, το γεγονός ότι είμαι μόνη μου σε όλο αυτό, η πολλή ύλη είναι αδύνατον αυτή τη στιγμή να συμβεί. Ίσως, όταν η Αλεπού μεγαλώσει κι άλλο και ανοιχτεί και βρει τρόπο να πληρώνει κόσμο για να γράφει και να παράγει υλικό, τότε ναι. Γιατί το βασικό και ένα από τα πράγματα στα οποία παραμένω αμετακίνητη είναι πως όταν ένας άνθρωπος γράφει για κάποιο μέσο, πρέπει να πληρώνεται.
Αν κάτι με στεναχωρεί σε σχέση με την Αλεπού; Η δυσκολία που συνάντησα όταν την ξεκίνησα να εξηγώ τι είναι. Ήταν απίστευτο πόσο πιο εύκολα έκανα επαφές με ορισμένους εκδοτικούς όταν έλεγα πως γράφω για ένα μαμαδομπλόγκ (γιατί έχω περάσει κι από τέτοιο, πέρα από εφημερίδες και περιοδικά), από το όταν έπρεπε να συστήσω την Κόκκινη Αλεπού ως online περιοδικό για το παιδικό βιβλίο.
Και κάτι τελευταίο, έχω πρόβλημα με τις ταμπέλες, όχι μόνο στους ανθρώπους, αλλά και στα βιβλία: βιβλία για την αποδοχή, βιβλία για τη φιλία, βιβλία για την διαφορετικότητα, βιβλία την αδερφική αγάπη, για παιδικές νόσους. Αδυνατώ να καταλάβω τον λόγο ύπαρξής τους στα ράφια των βιβλιοπωλείων και με εξοργίζει που δίνουμε τόση σημασία στις ταμπέλες. Εκεί έξω υπάρχουν φανταστικές ιστορίες, διασκεδαστικές, τρομακτικές, γεμάτες μοναδικούς ήρωες, τέρατα και περιπέτειες. Που μιλούν έμμεσα για όλα αυτά που θέλουμε σώνει και ντε να «διδάξουμε» σε ένα παιδί. Γιατί η διαφορετικότητα και η αποδοχή της ή όχι, η αδερφική αγάπη, η φιλία ή μια νόσος είναι μέσα στη ζωή και οι ιστορίες που διαβάζουμε εμπνέονται από αυτά που ζούμε, άρα αργά ή γρήγορα τα παιδιά θα τις ζήσουν και θα τις διαβάσουν κι αυτές”.
Διαβάστε το site της Κόκκινης Αλεπούς και βρείτε τη ακόμα στο Facebook, στο Instagram, στο Twitter και μάθετε τα πάντα για την καμπάνια Διαβάζω Δυνατά.
ΔΙΑΒΑΣΕ ΑΚΟΜΗ:
