Η Σοφία Εξάρχου πιστεύει πως κάτι πολύ διεστραμμένο συμβαίνει στη Δύση

Μια παρέα αγοριών περνάει τις μέρες της στα ερείπια των ολυμπιακών ακινήτων κάτω από έναν απειλητικό ουρανό. Ποια άλλη ελληνική ταινία έχει πετύχει τέτοιο επίπεδο συμβολισμού για την Ελλάδα του 2017;

Το ‘Park’ της Σοφίας Εξάρχου ξεκίνησε από τα εργαστήρια του φεστιβάλ Σάντανς και φτάνει, χρόνια αργότερα, στις αίθουσες, έχοντας προηγουμένως κυκλοφορήσει σε διάφορα διεθνή Φεστιβάλ. (Η ταινία της πήρε 4 χρόνια συνολικά για να ετοιμαστεί.) Δεν το γράφω αυτό σαν απόδειξη αξίας, αλλά επειδή από τη διεθνή γύρα του φιλμ προέκυψε για τη σκηνοθέτιδα ένα πολύ ενδιαφέρον συμπέρασμα: σε όλες τις χώρες, οι θεατές τραβούσαν παραλλήλους με τη δική τους -πάντοτε ζοφερή- κατάσταση.

Τι είναι αυτό που μπορεί να κάνει ένα κοινό θεατών στην Ελλάδα, στην Αγγλία, στην Ισπανία, να νιώσει πως βλέπει κάτι που το αφορά άμεσα;

Στο ‘Park’ υπάρχει μόνο το χθες (παραπαίοντα σύμβολα, γεμάτα ξερόχορτα και σκουριά, μιας Ελλάδας που γκρεμοτσακίστηκε) και απολύτως καθόλου το αύριο (τα αγόρια της ταινίας δεν έχουν κατεύθυνση ή θέλω).

Τον Δημήτρη παίζει ο Δημήτρης Κίτσος, με τον οποίο είχαμε μιλήσει στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης (για την ταινία αλλά και για εκείνη τη φορά που πέτυχε τον Ed Harris στο μπουφέ), και μαζί με την Άννα, μια τραυματισμένη πρώην αθλήτρια, αναζητούν μια διέξοδο από το Πάρκο, το οποίο μοιάζει σαν ένας ολόκληρος κόσμος δίχως αρχή ή τέλος. Η υπόλοιπη παρέα αναπαριστά κάτι-σαν-αθλήματα, μεγαλώνουν σκυλιά-αγωνιστές, αλληλεπιδρούν με εντυπωσιασμένους-σοκαρισμένους τουρίστες.

Και, φυσικά, μετά έρχεται η βία.

Πάρε μια γεύση από το φιλμ, του οποίου τη μουσική έχει γράψει ο The Boy:

Μιλήσαμε με τη Σοφία Εξάρχου, που μόλις προτάθηκε για βραβείο Ίρις πρωτοεμφανιζόμενης σκηνοθέτη, για το πώς γεννήθηκε η ταινία μέσα της, για το πώς ο εγκλεισμός γεννά βία, και για το τι ακολουθεί το μεγάλο ολυμπιακό σόου. Εσείς μπορείτε να δείτε την ταινία από αυτή την Πέμπτη 9 Μαρτίου στο σινεμά Μικρόκοσμος.

***

Φωτογραφία: Μαργαρίτα Νικιτάκη

ΟΥΤΕ SCI-FI, ΟΥΤΕ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ

Δε μιλάει για συγκεκριμένη συνθήκη η ταινία. Ναι, είναι στο Ολυμπιακό χωριό αλλά κι αυτό κατασκευασμένο είναι, όλο μια κατασκευή στην ουσία, δεν είναι κάτι ρεαλιστικό. Αυτό που βλέπουμε στο ‘Park’ δε θα πάμε στην τάδε γειτονιά και θα το δούμε εκεί. Σε αυτό το πλαίσιο φτιάχνεις ό,τι θες μέσα.

Δεν έχω τολμήσει να χρησιμοποιήσω τη λέξη sci-fi Στην πραγματικότητα αυτό ήταν η ιδέα μου χωρίς να έχω καταλάβει ότι εκεί ήθελα να φτάσω. Ήθελα να κατασκευάσω έναν κόσμο από την αρχή, εμπνευσμένη από το ότι υπήρξαν οι Αγώνες και πέρασαν από εκεί. Αλλά μέσα στον κόσμο αυτό είναι όλα όσο ρεαλιστικά και έντονα γίνεται. Αυτό μπερδεύει, από το ρεαλιστικό καμιά φορά πιστεύουν ότι είναι ντοκιμαντέρ. Δεν φαντάζονται πως ό,τι γίνεται είναι τελείως χορογραφημένο και οργανωμένο.

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΡΙΣΗ ΣΤΟ BREXIT

Σε όλη την Ευρώπη υπάρχει οικονομική καταστροφή, στο Λονδίνο έρχονταν και μου μίλαγαν για το brexit μετά την προβολή. Μπορεί αν κάποιος δεν ξέρει ότι η ταινία είναι από την Ελλάδα και μπει τυχαία στην προβολή, αν δεν κολλήσει στην ιδέα ότι η ταινία είναι από την Ελλάδα άρα θα έχει σχέση με την κρίση, μπορεί εύκολα να πάει η συζήτηση προς κάπου αλλού. Κατευθείαν οι θεατές σου μιλάνε για τα δικά τους.

Στην Ισπανία ένιωθαν πως μιλάω για την Ισπανία. Βέβαια η Ελλάδα συζητιέται 10 χρόνια άρα το μυαλό πάει στην κρίση, τι θέλει να μου πει αυτή η ταινία για την κρίση; Πώς ζούνε; Αλλά μετά έρχεται η αλληγορία. Κι αυτή είναι μια ταινία της οποίας αυτά τα παιδιά θα μπορούσαν να είναι οπουδήποτε.

ΔΙΑΒΑΣΕ ΑΚΟΜΑ

Στις υποψηφιότητες των ‘ελληνικών Όσκαρ’ κυριαρχεί το ‘Suntan’

ΤΟ ΝΕΟ ΣΙΝΕΜΑ

Το πώς γίνονται οι ταινίες συνδέεται με το πώς υπάρχει η εικόνα στη ζωή μας. Έχει αλλάξει ο τρόπος που τη βλέπουμε, είναι εύκολη η κατασκευή οποιασδήποτε εικόνας, και βρίσκεται και παντού. Υπάρχει η αίσθηση ότι οποιαδήποτε πραγματική σκηνή μπορεί να αποτυπωθεί και να τη βρεις με ένα ψάξιμο στον υπολογιστή σου. Κι η ψηφιακή έχει κάνει πιο εύκολο το πώς γίνονται οι ταινίες. Αυτή την ταινία κάποτε ήθελες πολλά λεφτά για να την κάνεις.

Δεν ξέρω κι αν το θυμόμαστε πια το 35άρι. Είχα πολλούς μήνες να δω, είχε συνηθίσει το μάτι μου, και είδα πρόσφατα μια ταινία σε 35άρι και λέω “α!”. Παλιά βγαίναν λίγες σε ψηφιακό και το έβλεπες κι έλεγες “ιχ χάλια”. Δεν το λέω σαν φετιχιστής, έχει όμως μια γοητεία το 35άρι. Σε 20 χρόνια που τα παιδιά δε θα έχουν καθόλου φιλμ θα είναι κρίμα. Να υπάρχει και το ψηφιακό, να έχουν και τα δύο!

Η ΑΔΙΕΞΟΔΗ ΕΦΗΒΕΙΑ

Μερικές φορές φοβόμαστε τον θεατή πιο πολύ από όσο πρέπει. Από την εμπειρία μου στα φεστιβάλ ένιωσα πως τον πήρε τον κόσμο η ταινία, η ένταση, ο ρυθμός. Εμείς τρομάζουμε ότι δεν ακολουθεί 5 στάνταρ. Το ‘Park’ δεν ακολουθεί κλασική αφήγηση κι αυτό το πάλεψα πολλές φορές, αναρωτήθηκα αν κάνω λάθος, μήπως χρειάζεται μια διαδρομή πιο κλασική.

Ήταν όμως κεντρικό στοιχείο της σκέψης μου, ότι αυτά τα παιδιά ζουν εκεί μέσα κι έχουν επίγνωση ότι δεν έχουν ελπίδα ή διέξοδο, ζουν εγκλωβισμένα. Δεν ήθελα να βάλω κάτι παραπάνω από αυτό, να ακολουθήσουμε μια διαδρομή, ότι κάποιο παιδί ήθελε κάτι παραπάνω. Το κάτι παραπάνω είναι να βγούνε και να πάνε στην παραλία.

ΣΤΗΝ ΑΡΧΗ ΗΡΘΑΝ ΤΑ ΣΚΥΛΙΑ

Η πρώτη σκηνή που μου ήρθε ήταν τα σκυλιά. Είχα φανταστεί ότι γίνεται ένα ζευγάρωμα σκύλων κι είναι μαζί κι οι ιδιοκτήτες. Και μετά υπάρχει μια μεγάλη σχέση με τα σκυλιά στην ταινία και προέκυψε ο όλος παραλληλισμός, με τα παιδιά που τα βλέπουμε μόνα τους μαζί με τα αδέσποτα σκυλιά. Χωρίς γονείς, να προσπαθούν να μεγαλώσουν έναν σκύλο. Μου άρεσε η ιδέα να είναι οι γονείς ενός ζώου οι δύο βασικοί πιτσιρικάδες. Τι θα συνέβαινε σε αυτή την ιστορία;

Ο ΕΓΚΛΕΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΓΕΙ ΒΙΑ

Δεν είναι μόνο η ελληνική κρίση. Είμαστε σε ένα σημείο που μπορείς να καταλάβεις ότι κάτι δεν πάει καλά. Και συνεχίζει να μην πάει καλά, αργά και σταθερά. Μια κατηφόρα. Και ΟΚ, κάποιος 40, 50, 60, ξέρει τι έχει φτιάξει, τι έχει κάνει, πού θα πάει. Αυτός που γεννιέται εκεί μέσα; Αυτό σαν εικόνα και συναίσθημα είναι από μόνο του συγκλονιστικό και στενάχωρο και συναρπαστικό. Ένα 10χρονο παιδί σε ένα τέτοιο περιβάλλον. Τι θα έκανε; Γι’αυτό έχει ένταση και θυμό η ταινία.

Ο εγκλεισμός παράγει αυτή τη βία.

Όταν κάναμε τη σκηνή του μπρα ντε φερ, κάναμε ζέσταμα στο γραφείο, αλλά ήταν μόνο το μπρα ντε φερ, δεν υπήρχαν τα σπασίματα. Πήγαμε κατά τύχη για πρόβα στα αποδυτήρια και είχα ζητήσει να έρθουν και τα παιδιά για να μη δουν το συνεργείο πρώτη φορά κατευθείαν στο γύρισμα. Και μέσα σε 5 δευτερόλεπτα αρχίζουν να τα σπάνε όλα, κάτι αλουμινένιες κατασκευές. 6 μήνες στην πρόβα δεν είχε γίνει αυτό. Έρχεται η Πηνελόπη η σκηνογράφος και μου λέει, “δεν μου είχες πει ότι θα σπάνε”. Της είπα ότι δεν ήξερα. Έγινε τόσο γρήγορα που αποκλείεται να ήταν σκηνοθετημένο.

Πάω μέσα, λέω “παιδιά τι κάνετε;”, και μου λένε “αφού μας έφερες εδώ”. Θεωρούσαν ότι την είχαν πάρει την οδηγία. Ότι τι θα κάνουμε; Δε μπορεί να είναι κάτι θετικό. Θα είναι κάτι αρνητικό, να καταστρέψεις, σα να μην ανήκεις εκεί ενώ εκεί είσαι. Αφού τους έβαλα σε αυτό το χώρο. “Τι θες να κάνουμε.” Και σκέφτηκα, “α ΟΚ, αυτό είναι η ταινία”.

ΣΕ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΤΑΙΝΙΕΣ ΜΟΥ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΙ

Σε όλες τις ταινίες μου υπάρχουν άνθρωποι έγκλειστοι. Στην πρώτη μικρού μήκους μια γριά κυρία, στη δεύτερη πιτσιρικάς στο νοσοκομείο, τώρα είναι μια παρέα απομονωμένη κάπου. Σαν άνθρωπος είμαι αρκετά ελεύθερη στο πώς ζω άρα ψυχολογικά κάτι με ιντριγκάρει σε αυτό. Κάποια βιώματα στο κεφάλι μου δεν ξέρω από πού μου έχουν έρθει ακριβώς. Συναισθηματικά δηλαδή ήξερα πιο πολύ τι θέλω να πω, όχι ότι βιωματικά έχω ζήσει μια τέτοια κατάσταση. Αλλά η δουλειά με τα παιδιά μου έδωσε σιγουριά.

Η επόμενη δουλειά μου πάλι βρίσκεται σε ένα κόσμο κατασκευασμένο χωρίς μια αφορμή ρεαλιστική όπως εδώ η ιδέα της ύπαρξης του ολυμπιακού χωριού. Σε ένα φτιαχτό κόσμο πάνω σε αυτό. Ελπίζω να βγει πιο γρήγορα.

ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΕΑ ΕΦΗΒΩΝ ΣΤΟ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟ SHOW

Στο κεφάλι μου εμφανίστηκε πρώτα η παρέα των πιτσιρικάδων. Μια παρέα αγοριών σε ένα μέρος που δεν υπάρχει τίποτα, ένα μέρος έρημο που δεν παράγει τίποτα. Ήθελα παρέα αγοριών για να βγει η ένταση του εγκλεισμού. Και χώρος απροσδιόριστος, όχι μια συνοικία αναγνωρίσιμη. Κάτι που θα μπορούσε να είναι σε άλλη χώρα, να είναι άχρονο.

Μετά ήρθε το ολυμπιακό χωριό κι αυτό που πρεσβεύει σε σχέση με την Ελλάδα. Είναι λίγο no man’s land, είναι τα πάντα εγκαταλελειμμένα, τα αθλητικά κτίρια, αλλά χωρίς να πέρασε πόλεμος ή μεγάλη οικονομική καταστροφή. Πέρασε ένα show, ένα μεγάλο show. Το ότι έγινε αυτό το τεράστιο show κι άφησε αυτά τα συντρίμμια πίσω του έχει μια ειρωνία και μια απελπισία από κάτω του που την καταλαβαίνουν παντού. Και σε όλους τους Ολυμπιακούς η ίδια ιστορία. Στο Ρίο εγκαταλελειμμένα παντού. Θέλει χρήμα να τα συντηρήσεις κι οι περισσότερες χώρες δεν έχουν την ανάγκη. Εγώ τα περισσότερα γυρίσματα τα έχω κάνει στο μπέιζμπολ. Ποιος παίζει μπέιζμπολ; Τι να το κάνει;

Αλλά η ειρωνία του show με ενδιέφερε πολύ. Κι όσα κάνουν οι άνθρωποι στα περιβάλλοντα που είναι έγκλειστοι, κι αυτά μικρά show είναι. Και τα παιδιά show κάνουν, κι οι τουρίστες που έρχονται show κάνουν. Κι όταν ήρθε το ολυμπιακό χωριό ως τοποθεσία της ταινίας ήρθε κι η ιδέα του ότι τα παιδιά παίζουν κάνοντας απομιμήσεις των αθλημάτων.

ΔΙΑΒΑΣΕ ΑΚΟΜΑ

Δημήτρη Κίτσο, πότε κατάλαβες τι πας να κάνεις;

ΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΠΟΥ ΗΣΥΧΑΖΟΥΝ ΣΥΝΕΙΔΗΣΕΙΣ

Το θέμα ‘ολυμπιακοί αγώνες’ είναι πολύ κομβικό. Η προσδοκία από τους Έλληνες και η περηφάνια του να έρθουν οι αγώνες πίσω ήταν κάτι τελείως σουρεαλιστικό σε σχέση με το τι συνέβη μετά και για ποιο λόγο έπρεπε να γίνει όλο αυτό το show. Αντίστοιχα πράγματα συμβαίνουν σε πολλές χώρες στο Δυτικό πολιτισμό και το τι κρύβεται πίσω από αυτές τις διοργανώσεις. Μαζεύονται χώρες και γιορτάζουν την ειρήνη και την ομόνοια την ώρα που σε 100 χώρες γίνονται πόλεμοι και σφάζονται άνθρωποι. Στο Ρίο υπήρχε ομάδα χωρίς πατρίδα και ήμασταν πολύ χαρούμενοι για αυτό! Νομίζω υπάρχει κάτι πολύ διεστραμμένο που συμβαίνει στη Δύση αυτή τη στιγμή. Το οποίο καλύπτεται πίσω από δηλώσεις, από show, από φιλανθρωπίες, ησυχάζουν οι συνειδήσεις. Δε λέω ότι το ‘Park’ τα λέει όλα αυτά, όμως κάπου εκεί πίσω κρύβονται ιδέες που με απασχολούν και με απασχολούσαν.

ΥΠΑΡΧΕΙ ΕΛΠΙΔΑ;

Στα skype που κάναμε με τους υπεύθυνους του Σάντανς για να με πάρουν στα labs, μιλήσαμε 3 φορές και κάθε φορά μου ζητούσαν να βάλω κι άλλη αφήγηση μέσα, κι εγώ έλεγα όχι. Κάτι τους τρόμαζε. Τους είπα ότι δε θα βάλω, ότι η ταινία μπορεί να δουλευτεί σε χαρακτήρες, πώς θα φτιαχτεί ο κόσμος, σε στιγμές, σε σχέσεις μεταξύ χαρακτήρων κλπ, αλλά αφήγησ, ιστορία, δηλαδή κάτι να γίνεται, να παθαίνει κάτι ο ήρωας, δεν θα βάλω. Το είπα με ρίσκο, αλλά ήταν εντυπωσιακό από την πλευρά τους ότι τους άρεσε.

Όταν άρχισα να δουλεύω με τα παιδιά ήμουν σίγουρη ότι δεν έκανα λάθος, μετά θα ήταν σα να προδίδω τα παιδιά της ταινίας. Δεν ήθελα να δώσω ελπίδα εκεί που δεν υπάρχει ελπίδα, ούτε να φτιάξω κάτι κατασκευασμένο. Ήθελα να δείξω αυτό που συμβαίνει στο 99% των παιδιών που ζουν. Μπορεί να υπάρχουν οι εξαιρέσεις αλλά δεν ήθελα να μιλήσω για τις εξαιρέσεις. Ήθελα να μπει ο θεατής στην αίθουσα και να βιώσει πώς είναι να ζεις σε ένα τέτοιο μέρος.

*Το ‘Park’ προβάλλεται στον Μικρόκοσμο από την Πέμπτη 9 Μαρτίου. Μετά την τελευταία προβολή της Παρασκευής θα ακολουθήσει live του The Boy στο φουαγιέ.