Πώς είναι να μεταφέρεις τα best seller της Elena Ferrante στη μικρή οθόνη;

Η διασκευή σε οπτικό μέσο ενός διάσημου, πετυχημένου βιβλίου είναι πια κάτι το αναπόφευκτο, αλλά τα καλά νέα για τους πολυάριθμους φανς της τετραλογίας της Νάπολης της Elena Ferrante, είναι πως την τηλεοπτική διασκευή δεν ανέλαβε κάποιο Χολιγουντιανό στούντιο ξεριζώνοντας την ιστορία από την βάση της, αλλά αποτελεί Ιταλική συμπαραγωγή ακόμα κι αν η σειρά κυκλοφορεί παγκοσμίως με τη στάμπα του αμερικάνικου κολοσού ΗΒΟ.

To τηλεοπτικό ‘My Brilliant Friend’ σκηνοθετεί λοιπόν ο Saverio Costanzo, κινηματογραφικός δημιουργός του οποίου όλες οι προηγούμενες ταινίες έχουν διαγωνιστεί σε Φεστιβάλ του βεληνεκούς της Βενετίας ή του Βερολίνου. Η δημιουργική φωνή είναι ενιαία, οι ηθοποιοί είναι όλοι ναπολιτάνοι.

Τι είναι λοιπόν το ‘My Brilliant Friend’ και γιατί είναι τόσο σημαντικό στοιχείο η αυθεντικότητά του; Ο Γιάννης Σαχανίδης, από τη λογοτεχνική του στήλη στο PopCode, περιέγραφε το βιβλίο ως εξής: «Η Ferrante αφηγείται την ιστορία 2 γυναικών, της Lila και της Elena, ξεκινώντας από τη δεκαετία του ’50 και φτάνοντας μέχρι τις μέρες μας. Πυλώνας της ‘Υπέροχης Φίλης Μου’ είναι η coming-of-age φιλία τους, αυτών των 2 κοριτσιών που γίνονται έφηβες, με φόντο τη βία και την ωμότητα της Νάπολης. Γύρω από αυτό η συγγραφέας πλέκει μια βαθιά προσωπική ιστορία για τη γυναίκα, τη φτώχεια, τα όνειρα, την ταξική πάλη, τον ανταγωνισμό. Κάνει τον αναγνώστη να δει τον εαυτό του και τα συναισθήματα του στα πρόσωπα των 2 πρωταγωνιστριών, αλλά και στα πρόσωπα του καστ των εξαιρετικών περιφερειακών χαρακτήρων που συστήνει η συγγραφέας σε όλη του τη διάρκεια. Γράφει, πολλοί λένε, τη μοντέρνα saga όπως κανείς άλλος.»

Αυτή η μοντέρνα saga αναμένεται να μεταφερθεί σε μια σειρά 32 επεισοδίων, τα πρώτα 8 των οποίων είναι ήδη έτοιμα και αρχίζουν να προβάλλονται στην Ελλάδα αυτή την Πέμπτη 22/11 αποκλειστικά στο COSMOTE CINEMA 4HD. (Με νέα επεισόδια κάθε Πέμπτη στις 22.00.)

Τον Costanzo, που σκηνοθέτησε και τα 8 επεισόδια του ‘My Brilliant Friend’, τον συναντήσαμε στο περασμένο Φεστιβάλ Βενετίας σε μια εντυπωσιακή έπαυλη που ανέσυρε κάτι παραδοσιακά Ιταλικό. «Μου αρέσει να πολύ να δουλεύω με γυναίκες, και γυναίκες ηρωίδες», μας λέει. «Όμως χρειάζομαι οπωσδήποτε κάποια σα την Elena Ferrante με τους δυνατούς της χαρακτήρες. Δε θα μπορούσα να έχω γράψει εγώ το ‘My Brilliant Friend’, δυστυχώς, πολύ θα το ήθελα», παραδέχεται γελώντας, καθώς μιλά με θαυμασμό για το βιβλίο και για τη συγγραφέα του.

Ναι, ναι, είπε “την”. «Μην προσπαθήσετε να κάνετε έρευνα!», λέει γελώντας στο τραπέζι της συνέντευξης. Ξεκαθαρίζει πως αν και δούλεψε με την ίδια τη Ferrante στη σειρά, έχοντας διαρκή επικοινωνία για κάθε δημιουργική απόφαση, ούτε ο ίδιος δε γνωρίζει την αληθινή της ταυτότητα. «Δεν ξέρουμε ούτε εμείς», λέει. «Κανείς δεν ξέρει. Μιλούσαμε μέσω e-mail.» Και ξέρετε κάτι; Είναι καλύτερα έτσι.

Η Elena Ferrante, τελικά, είναι η Elena Ferrante, κι αυτό είναι το μόνο που έχει σημασία. Όσο για το ‘My Brilliant Friend’, ζει και αναπνέει πλέον και στη μικρή οθόνη. Στη Βενετία παρακολουθήσαμε τα δύο πρώτα επεισόδια, κι ο Costanzo λέει πως «η ιστορία θα γίνει ακόμα πιο βαθιά, πιο προκλητική. Μου αρέσουν τα 2 πρώτα επεισόδια, αλλά μου αρέσει ακόμα περισσότερο αυτό που έρχεται μετά».

Εμείς πήραμε τα πράγματα από την αρχή και μιλήσαμε με τον Saverio Costanzo για τη σειρά που σκηνοθέτησε, για το βιβλίο πίσω από τη σειρά, για τη συνεργασία με τη Ferrante και για τη σημασία της αυθεντικότητας.

Ο Saverio Costanzo μιλάει για το ‘My Brilliant Friend’ το καλοκαίρι στις ΗΠΑ (Richard Shotwell/Invision/AP)

Η επιτυχία του βιβλίου σε φόρτωσε με άγχος για την σειρά;

Φυσικά θα ένιωθα άγχος. Αγαπώ τα βιβλία και όταν διάβασα το πρώτο δεν το φανταζόμουν σαν μια τόσο μεγάλη παραγωγή. Αλλά σε αυτή την περίπτωση όταν μου ζήτησε η Ferrante να σκηνοθετήσω τη σειρά δεν ένιωσα ένταση. Νιώθω πως καταλαβαίνω τον φανταστικό της κόσμο οπότε νιώθω άνετα μέσα σε αυτή την ιστορία με αυτούς τους χαρακτήρες. Ήμουν πιο ενθουσιασμένος παρά αγχωμένος. Όταν ξέρεις πού θες να πας είναι πιο εύκολο το ταξίδι. Το βιβλίο ήταν τόσο ακριβές και συμπαγές, με καλούς χαρακτήρες και μια υπέροχη ιστορία, που απλά ήμασταν ενθουσιασμένοι που θα το αποτυπώναμε στην οθόνη.

Ποια ήταν η εμπλοκή της Ferrante;

Δεν ήταν ποτέ αμυντική, ήταν ανοιχτή στα πάντα, εμείς προτείναμε μια δομή που φυσικά δεν υπήρχε στο βιβλίο γιατί εκεί είναι λογοτεχνία, το σινεμά είναι διαφορετικό. Η χρονική ακολουθία και η δομή παρεκκλίνουν όσο προχωράμε, αλλά η καρδιά της ιστορίας είναι εκεί, το συναισθηματικό κέντρο. Οι χαρακτήρες, τα γεγονότα. Εκείνη μας κατεύθυνε οπωσδήποτε, διάβαζε, πρότεινε, κάποιες φορές έγραφε και πολύ καλές σκηνές πρόσθετες, που δεν υπήρχαν στο βιβλίο. Ήταν σαν οδηγός μας. Μας απέτρεπε από το να κάνουμε λάθη, φώτιζε σκοτεινά σημεία του βιβλίου που δεν ήταν ξεκάθαρα, αλλά πάντα με πολύ ανοιχτό μυαλό. Δεν ήταν μια συγγραφέας που προστάτευε την ιστορία της. Επίσης δεν υπήρχε λόγος να το κάνει κιόλας, όλοι αγαπούσαμε την ιστορία της.

Πόσο γνώριμο σου είναι το ναπολιτάνικο περιβάλλον;

Όχι πολύ γιατί είμαι από τη Ρώμη, αλλά το βιβλίο είναι πολύ ακριβές όσο αφορά στη ναπολιτάνικη ψυχή, κι αυτό ήταν το μόνο που μας ένοιαζε. Εξάλλου η Νάπολη δεν είναι στη Φινλανδία, λίγες ώρες δρόμος από τη Ρώμη είναι. Αν και είμαι Ιταλός, κάποιες φορές δε μπορούσα να καταλάβω πραγματικά τη γλώσσα, τη διάλεκτο, αλλά μου άρεσε να την ακούω σαν μουσική, είναι υπέροχη η ναπολιτάνικη διάλεκτος. Αλλά πιστεύω οι ναπολιτάνοι είναι η μήτρα της ιταλικής ταυτότητας, οι πάντες στην Ιταλία μπορούν να αντικατοπτριστούν εκεί. Οπότε πιστεύω υπάρχει Νάπολη μέσα σε κάθε Ιταλό.

Από τη στιγμή που ενεπλάκη το ΗΒΟ, υπήρξε καθόλου πίεση να προσπαθήσετε να κάνετε τη σειρά πιο διεθνή;

Το τοπικό είναι διεθνές. Όσο πιο τοπικός είσαι, τόσο πιο παγκόσμιος. Στην πρώτη συζήτηση που είχα με το ΗΒΟ μου έκανε εντύπωση επειδή μετά από λίγο με ρώτησαν αν θα κάνουμε τη σειρά με τη ναπολιτάνικη διάλεκτο. Είπα ναι, αλλά ρώτησα γιατί ρωτάνε, αφού για αυτούς δε θα κάνει διαφορά, θα έχουν υπότιτλους έτσι κι αλλιώς. Και μου είπαν, επειδή θέλουμε κάτι αυθεντικό. Καταλαβαίνω τώρα γιατί το ΗΒΟ είναι η Ferrari των σειρών. Έχουν καλλιτεχνικές βλέψεις, δουλεύουν πάνω στη γραμματική της τηλεόρασης, δεν παράγουν απλά κέρδος. Αυτό είναι απίστευτο. Κι αυτό είναι κάτι που ισχύει αυτές τις μέρες, όσο πιο τοπικός είσαι, τόσο πιο παγκόσμιος γίνεσαι.

Στο καστ βάλατε ηθοποιούς από αυτή την περιοχή;

Φυσικά, είναι όλοι από αυτή την περιοχή.

Παρότι κάθε ηθοποιός μπορεί να μάθει τη γλώσσα.

Ήμασταν αυστηροί, ψάχναμε ανθρώπους από τη Νάπολη. Είναι αλήθεια, ο καθένας μπορεί να μάθει τη γλώσσα αλλά δε θα είναι αυθεντικό. Θέλαμε τα πάντα να είναι αυθεντικά.

Το σκηνικό πώς το φτιάξατε; Μοιάζει τεράστιο.

Είναι κοντά στη Νάπολη, στην Κασέτα, μια πόλη 20 λεπτά από τη Νάπολη. Το σκηνικό είναι περιτριγυρισμένο από green screen, ήταν ένα εργοστάσιο. Χτίσαμε όλο το σετ σε ένα εγκαταλειμμένο εργοστάσιο. Χρησιμοποιήσαμε το χρώμα που θέλαμε, κάτι που ελέγξαμε εξ ολοκλήρου. Η ιστορία μετά αναπτύσσεται και βλέπεις την πόλη να κυκλώνει τη γειτονιά. Γιατί αν πας τώρα σε αυτή τη γειτονιά στη Νάπολη είναι μέρος της πόλης. Αλλά στα ‘50s βλέπεις τη γειτονιά και μετά βλέπεις την πόλη μακριά. Βλέπεις στο πέρασμα του χρόνου τα κτίρια να πλησιάζουν, σιγά σιγά.

Πώς προσεγγίσατε την μεταφορά κάποιων βίαιων σκηνών από το χαρτί στην οθόνη;

Πρέπει να είσαι αυστηρός. Δε θέλουμε να προκαλέσουμε πολύ το κοινό, αλλιώς γίνεσαι ηδονοβλεψίας, παράγεις βία χωρίς να υπάρχει λόγος. Αλλά δε θέλαμε να κάνουμε κάτι ρεαλιστικό, θέλαμε να μείνουμε κοντά στο βιβλίο. Σκεφτόμασταν πολύ τον Dickens, τον πρωτότυπο τρόπο που περιέγραφε τη φτώχεια. Κι η ίδια η Ferrante, λέει περισσότερο ένα παραμύθι παρά κάτι ρεαλιστικό και σοκαριστικό. Το εύρος της βίας είναι μέρος της διαδικασίας. Σε έναν λογοτεχνικής προέλευσης κόσμο που δεν είναι ρεαλιστικός, η βία επίσης δε θα είναι ρεαλιστική, αλλά μπορεί να οδηγεί σε κάτι πιο βαθυστόχαστο.

Την αφήγηση την κάνει η Alba Rohrwacher, μια περίεργη επιλογή, επειδή στο βιβλίο την ιστορία αφηγείται η Elena σε μεγάλη ηλικία.

Σκέφτηκα πως η φωνή αυτή θα ήταν πολύ μεγάλη, θα έκανε το φιλμ να μοιάζει πιο γερασμένο. Ψάξαμε για πολλές φωνές. Όταν κάναμε τα γυρίσματα και ήμουν σπίτι, χρειαζόμουν μια αφήγηση για το μοντάζ, κι επειδή η Alba είναι η κοπέλα μου και ήταν εκεί μαζί μου, της ζήτησα να κάνει μια αφήγηση για να έχω κάτι να στείλω στο μοντάζ. Το έστειλα, και η φωνή της Alba έγινε η φωνή του φιλμ. Και μετά ήταν δύσκολο να βγει. Είναι πολύ ζεστή φωνή, σε καλωσορίζει. Δε χρειάζεται η αφήγηση να είναι ένα ρεαλιστικό στοιχείο. Θέλει να είναι κάτι διαφορετικό από την ιστορία.

Δε σημαίνει δηλαδή ότι θα είναι κάποια από τους χαρακτήρες;

Μπορεί να είναι. [χαμογελάει]

Όπως μεγαλώνει η Elena είναι λίγο σαν την Alba.

Ακριβώς, θα μπορούσε, θα μπορούσε.

Δεν είναι όμως από τη Νάπολη!

Ούτε όμως στο βιβλίο αυτή η φωνή έχει την παραμικρή λέξη από ναπολιτάνικη διάλεκτο. Η γυναίκα αυτής της αφήγησης πολεμάει ενάντια στην ίδια της την ταυτότητα. Είναι και σπουδαία ηθοποιός, μπορεί να μελετήσει και να κάνει τη ναπολιτάνικη προφορά. Αλλά είναι μια επιλογή. Και μετά αν -αν!- γίνει η Elena στο τρίτο βιβλίο, θα βρούμε ένα βαθύτερο λόγο γιατί να είναι εκεί. Αλλά πέρα από όλα αυτά, απλά μας άρεσε πραγματικά πάρα πολύ αυτή η φωνή.

Τι κάνει το βιβλίο τόσο ξεχωριστό κατά την άποψή σου;

Κατά τη γνώμη μου είναι η φιλία. Αγγίζει επικίνδυνη ύλη. Ως αναγνώστης αυτό που με καθήλωσε είναι ότι αυτή η ιστορία μιλάει για τη φιλία και μέσα από αυτό η Ferrante ψάχνει την αλήθεια των ανθρώπων. Το γράψιμό της ρίχνει φως σε σκοτεινές γωνίες μας. Εξερευνά τη φιλία που είναι μεγάλη στήριξη στη ζωή αλλά και μεγάλο φορτίο να κουβαλάς αν είσαι αληθινός φίλος. Το πώς εξερευνά κάτι τόσο επικίνδυνο μας βοηθάει να συνδεθούμε με τους χαρακτήρες. Μας βοηθά να αντιμετωπίσουμε το ποιοι είμαστε και να βελτιωθούμε, αυτό κάνει συνήθως η τέχνη. Αυτό με εντυπωσίασε εμένα, διαβάζοντας μπορείς να δεις τον εαυτό σου στους χαρακτήρες. Βρήκα τους χαρακτήρες αυτούς τόσο καλά χτισμένους, μπορείς να βρεις χώρο για να εντοπίσεις εσένα μέσα τους. Ίσως αυτός είναι ο λόγος της επιτυχίας.

*Η σειρά ‘My Brilliant Friend’ κάνει πρεμιέρα αυτή την Πέμπτη 22/11 αποκλειστικά στο COSMOTE CINEMA 4HD. Θα προβάλλεται κάθε Πέμπτη στις 22.00.