Μια μέρα με τους Εύζωνες: Μπήκαμε για λίγο στα τσαρούχια τους

Η φύλαξη του μνημείου του Άγνωστου Στρατιώτη, 24 ώρες το 24ωρο, 365 μέρες τον χρόνο. Η ακίνητη παρουσία στην πύλη του στρατοπέδου τους αλλά και στο Προεδρικό Μέγαρο όπου γίνεται η επίσημη υποδοχή των ξένων αρχηγών κρατών, κάθε φορά που ένας ηγέτης επισκέπτεται την χώρα μας. Αυτές είναι κάποιες μόνο από τις παράξενες υποχρεώσεις των ευζώνων. Οι Κυριακές αλλά και οι επίσημες αργίες του έτους προσθέτουν στην ‘αποστολή’ τους την έπαρση και την υποστολή της Ελληνικής σημαίας στον Ιερό βράχο της Ακρόπολης.

Φωτογραφίες: Φραντζέσκα Γιαϊτζόγλου-Watkinson

Οι Εύζωνες – καλά ζωσμένοι – με ψυχικά και σωματικά χαρίσματα που φτάνουν και περισσεύουν, είναι οι καλύτεροι οπλίτες που υπηρετούν στις τάξεις του Ελληνικού στρατού. Μας διαβεβαιώνει γι’ αυτό ο Παναγιώτης Καρκατζούλης, υπολοχαγός πεζικού και διοικητής του λόχου των Ευζώνων. Το επίπεδο πειθαρχίας και προετοιμασίας σε αυτήν τη μονάδα πεζικού διαφέρει, καθώς η επιλογή των αντρών – που θα κληθούν να σταθούν στο ύψος σημαντικών περιστάσεων – γίνεται μέσα από μία επίπονη διαδικασία.

“Μόνο το 50% των στρατιωτών εκπληρώνει επιτυχώς την εκπαίδευση προκειμένου να φορέσει τη στολή του Εύζωνα”, τονίζει ο υπολοχαγός Καρκατζούλης και συνεχίζει: “Ένας ελαφρύς τραυματισμός ή κάποιο πρόβλημα υγείας μπορεί να σταθεί εμπόδιο και να τους αποτρέψει από το να συνεχίσουν”.

Η μυστική εκπαίδευση

Η πιεστική και απαιτητική εκπαίδευση των ευζώνων περιλαμβάνει αερόβια γυμναστική, διατάσεις και ασκήσεις ενδυνάμωσης των μυϊκών ομάδων των ποδιών. Ένας βασικός στόχος της προπόνησης είναι να καταφέρουν να στέκονται ακίνητοι για ώρες χωρίς να υποφέρουν. Η ακινησία είναι κάτι που διδάσκεται, αλλά όχι σε όλους. Μέσα από ένα μυστικό πρόγραμμα που δε μπορούν να μας αποκαλύψουν, οι στρατιώτες της προεδρικής φρουράς έχουν τη δυνατότητα να επιτύχουν ακινησία τριών συνεχόμενων ωρών.

Ταυτοχρόνως, μαθαίνουν να μην αντιδρούν και να πνίγουν το συναίσθημα. Στους εύζωνες δεν επιτρέπεται ούτε το γέλιο ούτε η συγκίνηση. Ο Εύζωνας γνωρίζει – το μυαλό του έχει χωνέψει για τα καλά – τι αντιπροσωπεύει, τι ακριβώς κάνει και για ποιο λόγο οφείλει να παραμένει σιωπηλός και ανέκφραστος. “Είναι η πιο σκληρή εκπαίδευση του ελληνικού στρατού. Μέσα από αυτή τη διαδικασία καταφέρνει κάποιος να πειθαρχήσει στο σώμα του και όχι το σώμα του να πειθαρχήσει σε αυτόν. Συνεχίζει και φτάνει στον στόχο του σπάζοντας τη γραμμή του φόβου, του πόνου και της αβεβαιότητας”.

“Για τον Εύζωνα δεν υπάρχουν εμπόδια”, υποστηρίζει ο διοικητής τους και προσθέτει σχετικώς με το γιατί πρέπει να παραμένουν σιωπηλοί και ακίνητοι: “Αυτό που κάνουμε είναι η συνέχιση μιας παράδοσης και η απόδοση τιμών σε όλους τους νεκρούς. Όσοι έδωσαν τη ζωή τους και πολέμησαν είναι εκεί, σ’ αυτό το μνημείο. Στον Άγνωστο Στρατιώτη. Την ίδια στιγμή προτρέπουμε τους ανθρώπους να παλεύουν για το καλύτερο. Είναι ένα παράδειγμα προς μίμηση, ένα κίνητρο προκειμένου κάποιος να διεκδικήσει το ανέφικτο”.

Μια διαφορετική καθημερινότητα

Μπροστά στα ακίνητα σώματα και μάτια των Ευζώνων διαδραματίζονται αρκετά περιστατικά. Ένας άντρας σε αναπηρικό καροτσάκι σηκώνεται με τη βοήθεια των χεριών του – δεν έχει πόδια- σε ένδειξη σεβασμού. Παππούδες που είχαν πολεμήσει στέκονται δίπλα τους και κλαίνε. Μία γυναίκα πλησιάζει και ψιθυρίζει ότι και ο δικός της πατέρας υπηρέτησε στο τάγμα. Άνθρωποι όλων των εθνικοτήτων και ηλικιών κάνουν μία μικρή στάση για να φωτογραφηθούν. Κάποιοι δεν σέβονται και κάνουν απρεπείς κινήσεις, προσπαθούν να φέρουν τους στρατιώτες σε δύσκολη θέση.

Εκείνη τη στιγμή είναι που ξετυλίγεται το δίχτυ ασφαλείας, ο παρατηρητής. Είναι ο άνθρωπος που πρέπει να παρακολουθεί διαρκώς τους σκοπούς και είναι υπεύθυνος για την ασφάλειά τους, σε συνδυασμό με την παρουσία της αστυνομίας. Διότι σε περίπτωση που κάποιος τους επιτεθεί, οι Εύζωνες δεν μπορούν να αντιδράσουν, δεν τους επιτρέπεται να κουνηθούν.

Γλώσσα χωρίς λέξεις

Σε κάθε περίπτωση, ο σκοπός μπορεί να επικοινωνήσει με τον ‘έξω κόσμο’ χτυπώντας το όπλο του στο έδαφος. Ο κώδικας επικοινωνίας με τον παρατηρητή ενεργοποιείται για ό,τι μπορεί να χρειαστεί. Αν δεν νιώθει καλά, αν πρέπει να διορθώσει μία λεπτομέρεια στην εξωτερική του εμφάνιση για να μην ‘προσβάλει’ τον ρόλο και το συμβολισμό της παρουσίας του ή αν νιώσει ότι κάτι πηγαίνει στραβά. Όταν ο παρατηρητής πλησιάσει, μιλούν τα μάτια: Ένα κλείσιμο του ματιού σημαίνει ‘ναι’. Δύο σημαίνουν ‘όχι’ και τρία ‘δεν ξέρω’.

Εκτεθειμένοι στον καιρό

Οι διαθέσεις του καιρού, χειμώνα – καλοκαίρι, δεν τους επηρεάζουν. Το μόνο που οφείλουν να προσέχουν είναι να μην βραχεί η ευζωνική στολή. Σε περίπτωση βροχής μπαίνουν εντός της σκοπιάς. Αυτό, γιατί τα υλικά των στολών είναι πολύ ακριβά και δεν υπάρχει η δυνατότητα να ανανεώνονται διαρκώς.

Η πιο βαριά στολή του ελληνικού στρατού

Ο Ευάγγελος Λάζος είναι ο ράφτης που εδώ και 25 χρόνια παίζει με βελόνες, μαλλί, μετάξι, βαμβάκι και τσόχες. “Στο ραφείο γίνεται η συντήρηση και η κατασκευή όλων των ευζωνικών στολών. Είναι τέχνες παλιές αυτές – δεν έχουν καμία σχέση με τη ραφτική. Εμείς εδώ κάνουμε κέντημα και οι ράφτες έξω κάνουν ραφτική”, λέει.

Ο χρόνος κατασκευής των ενδυμάτων ποικίλει αναλόγως το πόσο κεντημένο είναι ένα γιλέκο ή μία κάπα. Το σημαντικό είναι στο τέλος της διαδικασίας να μη διακρίνεται η τσόχινη βάση. “Όσο πιο πολύ το κέντημα, τόσο περισσότερο χρόνο χρειάζεται, εξαρτάται βεβαίως και από την χρήση ψιλών ή χοντρών νημάτων”, εξηγεί ο κύριος Λάζος.

Το κάθε γιλέκο του Εύζωνα χρειάζεται έξι μήνες για να φτιαχτεί. Αντιθέτως, μία φουστανέλα θέλει μιάμιση μέρα. “Στη φουστανέλα δουλεύεις μηχανικά – ένα γαζάκι είναι, αλλά αν δεν σκεφτείς το έχασες. Αν το μυαλό σου είναι αλλού το ξηλώνεις την επόμενη κιόλας ημέρα”.

Τα γιλέκα, πάντως, είναι απείρως πιο απαιτητικά. “Η εμπειρία παίζει σημαντικό ρόλο στη δημιουργία τους. Πάνω στη βάση του υφάσματος φτιάχνουμε τα σχέδια – δεν αλλάζουν ποτέ – και μετά κεντάμε με άσπρα και μαύρα νήματα. Η βελονιά θέλει μεγάλη προσοχή, καθώς αν είναι χαλαρή δεν θα στέκεται το κορδόνι, ενώ αν είναι πολύ σφιχτή το γιλέκο δεν θα χωράει στον στρατιώτη”, τονίζει ο ράφτης των ‘ισχυρών αντρών του στρατού’. Ο χρόνος ζωής των στολών είναι τα 25 έτη.

Τα υποδήματα

“Όλα είναι χειροποίητα. Ένα τσαρούχι θέλει 600 με 650 βελονιές με τα σουβλιά και τους κέρινους σπάγκους. Η κατασκευή ενός ζευγαριού παίρνει περίπου μια εβδομάδα και αρχίζει πάντα από το μηδέν. Από τα δέρματα που τα κόβουμε και τα βάζουμε μέσα στο νερό για να μαλακώσουν”, περιγράφει ο τσαρουχοποιός Γιώργος Δερματάς. Από αυτόν μαθαίνουμε ότι ένα καλοφτιαγμένο τσαρούχι έχει πέντε χρόνια ζωής “Με τη σωστή συντήρηση, φυσικά, που περιλαμβάνει αλλαγή καρφιών και σόλας, βάψιμο και γυάλισμα”.

Οι παρελάσεις και τα πήγαινε – έλα των Ευζώνων έχουν σαν αποτέλεσμα τα καρφιά να αλλοιώνονται και να γίνονται σαν πινέζες. Το δυνατό χτύπημα των ποδιών τους – το κάνουν για να ακούνε οι πρόγονοί μας ότι είμαστε ζωντανοί και ελεύθεροι – βασανίζουν τα τσαρούχια που χρειάζονται διαρκή συντήρηση.

“Δεν έχουμε μηχανές εδώ. Μηχανές είναι τα χέρια μας. Όλα γίνονται όπως παλιά. Θέλουμε να κρατήσουμε την παράδοση. Το δικό μας τσαρούχι ζυγίζει δυόμισι κιλά το ζευγάρι. Το κόκκινο χρώμα συμβολίζει το αίμα των προγόνων και το μαύρο – στη φούντα – μας μας θυμίζει τα 400 χρόνια σκλαβιάς”.

Η ζωή μέσα από τα μάτια δύο Ευζώνων

Ο Γεώργιος Ασημακόπουλος και ο Αριστοτέλης Μπενής είναι δύο παιδιά που υπηρετούν τη θητεία τους στην Προεδρική φρουρά. Πέρασαν, όπως λένε, με επιτυχία τη σκληρή και επίπονη εκπαίδευση για έξι εβδομάδες κι αμέσως μετά ονομάστηκαν Εύζωνες. Ήταν προσωπική τους επιλογή και επιδίωξη. “Με το που μπήκαμε στην Προεδρική φρουρά δεν ξέραμε τίποτα. Ξαναγεννιέσαι εδώ μέσα. Οι εκπαιδευτές σου μαθαίνουν τα πάντα. Τι πρέπει να κάνεις και πώς πρέπει να συμπεριφέρεσαι” λένε με σταθερή φωνή.

“Την πρώτη φορά που φορέσαμε τη στολή δακρύσαμε, αφού καταφέραμε να γίνουμε αυτό που ονειρευόμασταν για πολλά χρόνια”, εξομολογούνται. “Την πρώτη φορά που άνοιξε η πύλη του στρατοπέδου για να πάμε στις υπηρεσίες μας καταλάβαμε ότι όλη αυτή η κούραση άξιζε τον κόπο. Είχαμε μπροστά μας κάτι σημαντικό και ήμασταν έτοιμοι γι’ αυτό”.

Η προετοιμασία για τη βάρδια

  Πριν πάει κάποιος στην υπηρεσία του ξεκινάει η διαδικασία / τελετουργία της προετοιμασίας. Το ξύρισμα είναι υποχρεωτικό, ενώ το ντύσιμο διαρκεί από 40 έως 45 λεπτά. Η προετοιμασία περιλαμβάνει και το γυάλισμα του ντουλαμά, των τσαρουχιών. Οι κάλτσες επιλέγονται με ιδιαίτερη προσοχή, έτσι ώστε να μην έχουν κάποιο στίγμα ή την παραμικρή βρωμιά.

Όταν όλα είναι έτοιμα, βγαίνουν έξω σε ζευγάρια. Πάντα σε ζευγάρια, αφού ο ένας ελέγχει και στηρίζει τον άλλον. Στήνονται στο εποπτείο – πριν την πύλη – σε μία 10λεπτη ακινησία κατά τη διάρκεια της οποίας τα ξεχνούν όλα.

Τα ζευγάρια των ευζώνων δημιουργούνται με βάση το ύψος, τα όποια όμοια χαρακτηριστικά στο πρόσωπο των στρατιωτών και την απόχρωση του δέρματός τους. Οι εύζωνες που κάνουν μαζί υπηρεσία πρέπει να μοιάζουν και να είναι ‘ωραίοι’. Και να ταιριάζουν σε όλα, αφού εκεί έξω είναι μόνο οι δυο τους. Ο ένας φροντίζει και είναι υπεύθυνος για τον άλλο.

Μια θητεία που δεν είναι σαν τις άλλες

“Όταν θα παραδώσουμε τα ευζωνικά μας υλικά είναι σίγουρο ότι θα συγκινηθούμε. Είμαστε υπερήφανοι για τη θητεία μας και είμαστε 100% ότι στο τέλος της θα μας λείψει αυτό που ζούμε εδω καθημερινά”, λένε και συμπληρώνουν: “Είναι μάθημα ζωής και ξέρουμε πολύ καλά ότι οι παλιοί στεναχωριούνται όταν πλέον δεν κάνουν Ευζωνική υπηρεσία. Είναι μία σπουδαία εμπειρία και θα γίνει μία σημαντική ανάμνηση. Είναι αυτό που θα προτρέψεις τα παιδιά σου να το κάνουν και να το ζήσουν με όλη τους τη δύναμη”.